Yasaklar Her Dönemde Var: Osmanlı Döneminde Çeşitli Nedenlerden Dolayı Yasaklanıp Toplatılan Kitaplar

15.09.2020 - 07:00

Yasak var, yasak var...

1. Seyahatname - Evliya Çelebi

İnanması güç olsa da Evliya Çelebi'nin ünlü Seyahatname'si Osmanlı Döneminde yasaklanan kitaplar arasına girmiş.Üstelik sebep olarak da 'lüzumsuz ve boş bilgiler' barındırması olarak gösterilmiş.

1843 yılında 1200 adet basılan ve İstanbul'daki kitapçı esnaflara dağıtılan kitap, aşırı ilgi görür ve hemen tükenir.

Bunun üzerine kitapçılar yeniden basım ister. Basım işleri halledilirken, kitabın dağıtımına az zaman kala Meclis-i Vala kitabı yasaklar ve yakılmak üzere depoya alınır. 1849 yılında Maliye Nazırı Safveti Paşa, kitapların depoya kaldırılmasının devleti zarar uğrattığını söyler ve Şeyhülislam kitabı tekrardan incelemeye alır. İçerisinde yalan yanlış bilgiler olduğu, fakat halkın hoşuna gitti gerekçesiyle kitap tekrardan dağıtıma başlar.

2. Kısas-ı Enbiya (Peygamberlerin Kıssaları) - Ahmet Cevdet Paşa

Ahmet Cevdet Paşa tarafından yazılan bu eser, Hz. Adem'den başlayarak, Hz. Muhammed dönemine kadar olan tüm peygamberlerin hikayelerinin anlatıldığı bir kitap...

Dışarıdan bakıldığında faydalı bir eser olarak görülen kitap, aynı zamanda Türk-İslam Devleti ve Osmanlı Devleti'in kuruluşu gibi noktalara da parmak basıyordu.

Kitabın yasaklanma sebebi ise bazı kelimelerin sansürlenmesi! Yıldız, sakal, tepe, Ermenistan, Murad, tepe, millet, birader, vatan gibi kelimeler sakıncalı görülmüş ve kitap yasaklananlar arasına girmiş.

3. Vatan Yahut Silistre - Namık Kemal

Namık Kemal'in yazdığı tiyatro eseri olan Vatan Yahut Silistre, Türk askerinin cesaretini ve kahramanlıklarını anlatmaktaydı. Hatta eser, Sultan Abdülaziz'in huzurunda oynanmıştı.

Her şey sorunsuz bir şekilde ilerlerken birkaç yıl sonra "vatan" kelimesinin ayrılıkçı düşünceleri beraberinde getireceği düşünüldü ve sansürlendi.

Bunun üzerine Namık Kemal'in önemli eseri de sansüre maruz kaldı. Eser, daha sonra siyasi anlamda muhalefet olarak da görüldü.

4. Zenanname - Enderunlu Fazıl

Osmanlı Döneminin en çok gündem olan ismi hiç şüphesiz ki Enderunlu Fazıl'dır. Zenanname isimli kitabı ile dünyadaki kadınların güzel, çirkin, iyi, kötü hallerinin görseller ile desteklenerek anlatıldığı kitap, bir süre sonra toplatılmış.

Kadınların davranışları, giyim kuşamları gibi püf noktalara da değinen kitap, 1838 yılında basıldıktan sonra edebe aykırı bulunmuş ve toplatılmış.

Kitaptan bir kesit; “İspanya kadınları: sanki incüyi eritmişlerdir/tıynet-i pakine katmışlardır. Tatar kadınları: zenn-i tatar olamaz vasfa seza /canavar çehreli maymun sima”

5. Hubanname - Enderunlu Fazıl

Yine Enderunlu Fazıl'ın elinden çıkan bir kitap olan Hubanname ise Zenanname'nin aynısı fakat erkekler üzerinden ilerleyen bir çeşidi olmaktadır.

Dünyanın pek çok bölgesinde yaşayan erkeklerin anlatıldığı kitap, Zenanname ile beraber 1838 yılında basılmış ve daha sonra aynı sebepten dolayı toplatılmış.

Kitaptan bir kesit; “Hint erkeği: karaca kuruca hûbânlardır / şive vü işvede hayvânlardır. İstanbul erkeği: gerçi kim cüsseleri nâzikdir / akl ü irfana bütün malikdir”