Kitaplar tarih boyunca tehlikeli bulundu. Öyle ki kimi zaman silahlardan ve bombalardan bile etkili olduğu düşünüldü. Özellikle de kendi iktidarlarını düşünenler tarafından. Bundan dolayı kitaplar yasaklandı, toplatıldı, sansürlendi ve hatta yakıldı.
İşte biz de Türkiye'de ve dünyada yasaklanan her biri başyapıt niteliğinde 30 kitabı bir araya getirdik. Birçok kıymetli eser de her zamanki gibi dışarıda kaldı maalesef.
Not: Sıralamanın kitapların niteliği ile ilintisi yoktur.
Aldous Huxley'in başyapıtı, İrlanda ve Amerika'da sansüre uğradı ve yasaklandı.
Cinsel içerikli olduğu ve Hristiyanlığa saldırdığı gerekçesiyle ABD'deki bazı okul ve kütüphanelerde yasaklandı.
Mezbaha No 5, özgün İngilizce adıyla Slaughterhouse-Five, Kurt Vonnegut'un yazdığı hiciv romanıdır. Romandaki Billy karakteri zaman ve mekanda gidiş gelişler ve sistem eleştirileri yapmaktadır.
Roman ilk olarak 1969 yılında yayımlanmıştır. ABD'de küfürlü bir dil kullanıldığı gerekçesiyle birçok kütüphane ve okulda yasaklanmıştır.
Fahrenheit 451, Ray Bradbury'nin 1951'te ilk defa basılan ünlü bilim kurgu romanıdır. Baskıcı bir gelecek toplumunun anlatıldığı bu kitap aynı zamanda distopya olarak da sınıflandırılabilir.
Eser, kitapların itfayeciler tarafından yakıldığı, insanların sadece televizyonda beyin yıkayıcı şovlar izlediği ve kitap bulundurup düşünen insanların yok edildiği bir gelecekte geçmektedir. Kitap adını, kağıdın 451 Fahrenheit'ta tutuşması gerçeğinden almaktadır.
Kitap müstehcen ve küfürlü bazı ifadelerden dolayı çeşitli ABD'deki çeşitli okullarda ve kütüphanelerde yasaklanmıştır.
'Anne Frank'in Hatıra Defteri', iki yıl boyunca Hollanda'nın Nazilerce işgali sırasında ailesiyle birlikte saklanıyorken Anne Franktarafından tutulan günlüğünü içeren kitap. Aile 1944 yılında tutuklandı ve Anne Frank, Bergen-Belsen toplama kampında tifüsten öldü. O günlük, Anne'nin babası olan Otto Frank tarafından Miep Gies'e verildi. Günlük, 60'tan çok dilde basıldı.
Siyonizm propagandası yaptığı gerekçesiyle çeşitli ülkelerde yasaklanmıştır.
Kafesteki Kuş Neden Şakır, Bilirim otobiyografik bir roman: Yazar, şair, şarkıcı, dansçı, oyun yazarı ve öğretmen Maya Angelou'nun yedi kitaptan oluşan sıradışı ve ilham verici yaşamöyküsünün ilk cildi. Savunmasız, şiddet gören küçük bir kızın, ırkçılık ve bağnazlıkla savaşarak güçlü bir karaktere; onurlu ve göz kamaştırıcı bir genç kadına dönüşmesinin öyküsü.
'ABD'nin en çok yasaklanan yazarı' olarak bilinen Maya Angelou'nun bu romanı, şiddet, müstehcenlik, küfürlü dil kullanımı vs. gibi gerekçelerle defalarca yasaklandı.
'Modern zamanların başyapıtı' olarak değerlendirilen bu eser, 'ahlâk dışı' ve 'açık saçık' bulunduğundan ABD'nin birçok tutucu bölgesinde uzun süre yasaklı kaldı.
Hâlâ bazı Amerikan kütüphanelerinde yasaklı kalmasına rağmen, kitabın yasaklanması günümüzde ilginç bir hal almıştır: ABD'de lise düzeyinde en çok yasaklanan kitap olmasına rağmen aynı zamanda en çok okutulan kitaptır.
Toni Morrison'un 1988 Pulitzer Edebiyat Ödülü'nü kazanan bu büyük romanın konusu, Amerika'nın iç savaşını izleyen yıllarda Ohio'da geçiyor; köle Sethe'nin ve ailesinin çevresinde dönüyor. Kentucky'de köle olarak bulunduğu bir çiftlikten kaçan Sethe, yakalanacağını anlayınca, beyazların eline geçmemesi için iki yaşındaki kızını öldürmeyi yeğler. Ölen küçük kızın ruhunun evde dolaştığına inanan güzel ve gururlu Sethe, bu olayın etkisinden kendisini kurtaramaz.
Aradan on sekiz yıl geçtikten sonra Sethe'nin evine bir genç kız gelir. Yirmi yaşındaki bu ilginç konuk, nereden geldiğini bilmemekte, çatlak sesiyle bir çocuk gibi konuşmaktadır. Sethe'ye taparcasına bağlı olan genç kız, adının Sevilen olduğunu söylemektedir. Roman, Sethe'nin kölelikten özgürlüğe doğru yaptığı zorlu yolculuğu anlatırken, geri dönüşlerle bu çarpıcı anlatımın içine Sethe'nin geçmişindeki ürkütücü gerçekleri de katar.
Irk ayrımının olanca şiddetiyle hüküm sürdüğü günlerde geçen olaylarda, kör inançlarla, ruhlarla dokunmuş roman örgüsü, yoksulluğun ve özgürlük verirken, bir köle ve bir anne olarak Sethe'nin çektiği acıları çok irkiltici bir biçimde anlatıyor.
Rus asıllı yazarın Paris'te İngilizce yazıp yayımladığı roman, müstehcen olduğu gerekçesiyle Fransa, İngiltere, Kanada, Yeni Zelanda, Güney Amerika ve Arjantin'de yasaklandı. Romanda 12 yaşındaki bir kız çocuğuna ilgi duyan orta yaşlı bir adamın öyküsü anlatılıyordu.
Amerikalı kadın yazarın 1852'de yazdığı kölelik karşıtı romanı Amerikan İç Savaşı sırasında Güney Eyaletleri'nde yasaklanmıştı. Eşitlikle ilgili aşıladığı fikirlerden dolayı kitap Çar I. Nikolay döneminde Rusya'da da yasaklandı.
Kitabın ana karakteri Nevin zengin bir ailenin kızıdır. Fakat kadın aradığı mutluluğu bir türlü bulamamaktadır. Kitap Nevin’in mutluluğu, huzuru arayış çabası anlatılmaktadır. 40’lı yılların belki de en şaşırtıcı yasaklı kitaplarından biri olan Sait Faik’in “Medar-ı Maişet Motoru” isimli romanı 1944’te yayımlandığında sıkıyönetim mahkemelerince toplatıldı.
Kitabın toplatılma gerekçesi ise kitaptaki kahramanlardan biri eski bir asker kaputu giymektedir. Ve sıkıyönetim, askerin eski bir asker kaputu giyemeyeceğine hükmetmiştir.
Yirminci yüzyılda cinselliği konu alan, bu bağlamda aşkı yazan yazarların başında Henry Miller gelir. Yazarın Oğlak Dönencesi`ni, tutkunun ve erotizmin romanı olarak anmak gerekir.
1985 yılında kitap, müstehcen bulunduğu için toplatıldı. 1988 yılında 39 yayınevi bir araya gelerek kitaptaki müstehcen olduğu iddia edilen cümlelerin yerlerini boş bırakarak “Oğlak Dönencesi”ni yayımlandı. Eser Amerika’da da 1960 senesine kadar basılması yasaklanmıştır.
George Pulitzer’in Paris İşçi Üniversitesi’ndeki öğrencileri tarafından alınan notlara dayanan ve ölümünden sonra (1945) yayımlanan eseri 'Felsefenin Başlangıç İlkeleri' Türkiye`de de geniş bir okuyucu kitlesi buldu ve 12 Eylül darbesi sonrasında yasaklanan ilk kitap oldu.
1948 yılında ‘Köy Edebiyatı’nın da çığır açıcısı olarak görülen Mahmut Makal’ın “Bizim Köy” adlı romanına toplatılma kararı alındı.
Makal, 'Anadolu köylerinin ekonomik ve sosyal yapısını kötü göstererek komünizm propagandası yaptığı' gerekçesiyle 1949 yılında tutuklandı.
Makal 1967`de UNESCO tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.
Sabahattin Ali’nin 1947 yılında yayınlandığı son öyküsü 'Sırça Köşk'te devlete bir başkaldırış olduğu iddiasıyla yasaklandı.
Hala Irak, İran, Afganistan, Özbekistan’da gibi ülkelerde yasak olan 1001 Gece Masalları, 1926-1950 yılları arasında toplum ahlak mozaiğini bozabilecek müstehcen satırların yer aldığı gerekçesi ile kitabın okunması ve yayımlanması Amerika’da yasaklandı. 1985’te hemen hemen aynı gerekçelerle İsrail’de de yasaklandı.
Bilim tarihinin en önemli çalışmalarından biri olan İngiliz Doğa bilimci Charles Darwin`in 24 Kasım 1859`da yayınlanan kitabı “Türlerin Kökeni” adlı çalışma, Darwin`in HMS Beagle gemisi ile 1831-1836 yılları arasında yaptığı araştırma gezisi sonrasında, özellikle Galapagos adalarındaki gözlemlerine dayandırarak oluşturduğu biyolojik evrim fikri üzerinedir.
Kitap 1859’da Yugoslavya’da, 1935’te Yunanistan’da, yasaklandı. Amerika’da 1925’ten 1967’ye dek evrim teorisini öğretmek yasaktı.
Miguel de Cervantes`in hiç eskimeyen, etkisini hiçbir zaman yitirmeyen romanı da bir dönem yasaklılar listesine girdi. Kitap İspanya’da “ hayırseverliği ihmalkâr bir şekilde değersiz kıldığı” kararıyla okunması yasak kitaplar listesine alındı.
Haziran 1949`da basılan kitap Romanın anti-ütopik dünyasında, totaliter bir Parti`nin yönetiminde korku, propaganda ve beyin yıkama ile halk ve hayatı manipüle edilmektedir. Roman daha sonra ünlenecek, Büyük Birader ve Düşünce Polisi gibi kavramları içermektedir.
20. yüzyılın en etkili romanlarından biri olmasının yanı sıra satış anlamında da çok başarılı olmuştur. Amerika ve İngiltere, “ileri-komünist ve seksüel malzeme barındırdığı” gerekçesiyle kitabın yayımlanmasını reddetti.
Fikrimin İnce Gülü, Adalet Ağaoğlu`nun hem Almanya ve öteki olmak gerçeğine, hem de sistemin insanı neye çevirebildiği üzerine öncü ve farklı bakışıyla öne çıkan ikinci romanıdır.
Roman hakkında, 'askeri kuvvetleri tahkir ve tezyif (küçük düşürmek)' suçlamasıyla dava açıldı. Kitap, 1 Haziran 1981 yılında dördüncü basımından sonra toplatılır. İki yıl süren davanın ardından Ağaoğlu beraat etti.
Alman filozof Karl Marx'ın 1867 tarihli kitabı, Türkiye'de uzun süre yasaklı kaldı.
1866 tarihli roman Rusya’da “gerici” olduğu öne sürülerek, Polonya’da ise “kötümser” olmasına dayandırılarak yasaklanmıştı
Hayvanlara haddinden fazla insan özellikleri yüklenmiş olmasının insanlara hakaret sayılacağı, ilerde çocukların hayvanlarla insanlara eşit düzeyde yaklaşacağı gerekçeleriyle 1931'de Çin'in Hunan eyaletinde yasaklanmıştır.
Daha sonra 'aynı nedenlerden' ötürü Amerika'da da birkaç okulda kütüphanelerden kaldırılmıştır.
Fransız filozof Voltaire'in romanına müstehcenlik gerekçe gösterilerek 1930'da ABD gümrüklerinde el kondu.
Bir Stalinizm eleştirisi olmakla birlikte, II. Dünya Savaşı yıllarında müttefiklerini kızdırmak istemeyen İngiltere'de sansüre uğramıştır.
Yapıt, döneminde büyük yankılar uyandırmış, 'zina' olgusu sebebiyle büyük tepki çekmiştir.
Kitabın tümünün yayımlanması için Flaubert'in mahkemeye gitmesi gerekmiştir.
William Shakespeare'in en önemli eserlerinden biri olan 'Hamlet' 1978’te Etiyopya’da yasaklandı.
1960 tarihli Pulitzer ödüllü roman 1930’ların Alabama’sında ırkçılığı ve eşitsizliği ele alıyor ve eleştiriyordu ama garip bir biçimde 'ırkçılık ve küfür' içerdiği için yasaklandı.
1922'de yazılan roman, 1930'larda müstehcen bulunarak ABD, İngiltere ve Avustralya'da yasaklandı.
Kafka'nın en çok bilinen 1915 tarihli yapıtı Nazi Almanyası'nda yasaklandı.
Bizde kitap yasaklanması saçma. Zira kitap okumayan bir ülkeyiz.
Kitaplardan korkan bir devlet yok olmalıdır.
Insanoglu zamaninda "Gokten indirildigi" dusunulen kitaplari yasaklayabilseydi; su an Dunya daha yasanabilir bir halde olabilirdi.