Kürşad Ayaklanması eski Türk tarihine bir nebze ilgili olan herkesin duymuş olduğu bir olaydır. Fakat eksik bilgilerle anlatılması sebebiyle birçok yanlışa düşülmüştür. Hatta bu yanlışlar lise tarih kitaplarına bile sirayet etmiştir. Peki Kürşad Ayaklanması olarak anılan bu olayın esası nedir?
Çin'in yıllarca uyguladığı politika sonucunda Doğu ve Batı Göktürkleri evvela birbirinden ayrıştırılmış, ardından da mağlubiyete uğratılarak esaret altına alınmıştı. 630'lu yıllarda başlayarak 680'li yıllara kadar sürecek olan 50 yıllık esaret sürecine girilmişti.
Bazı soylular ve iyi askerler ise çeşitli rütbelerle Çin'in emri altına alınmıştı. Kürşad olarak anılacak olan Chie-shih-shuai da işte bu askerlerden birisiydi. İstihdam edilen bu adamların zamanla Türklük bilincinden uzaklaşarak Çinlileşecekleri düşünülüyordu. Fakat evdeki hesap çarşıya uymayacaktı.
Hatta Türklük bilincini yitirmedikleri gibi esaret altına düştükleri ilk günden beri daima bağımsızlık planları içerisine girdiler. İşte bu zeminde 639 yılında bağımsızlık alevinin ilk kıvılcımları ateşlenecektir.
Olayın ana karakterinin adı Çin kaynaklarında Chie-shih-shuai olarak geçmektedir. Zira Hüseyin Nihal Atsız, Bozkurtlar adlı romanı için bu karaktere Türkçe bir isim aramış ve Kürşad namını uygun bulmuştur. Hikayenin romanda anlatıldığı günden beri Chie-shih-shuai Kürşad olarak hafızalara kazınmış ve bu tarihi şahsiyetin gerçek adı, bilhassa telaffuzunun da akılda kalması zor olduğu için, unutulmuştur. Olayın adı da o gün bugündür Kürşad Ayaklanması olarak kalmıştır.
Abisi Göktürkler'in yıkılışını görerek önceden Çin'e teslim olmuştu. Bu sebeple olsa gerek Chie-shih-shuai ile abisi görüş ayrılığı içerisindeydiler. Bunun yanı sıra Chie-shih-shuai rütbesini birkaç yıl içerisinde yükselterek Çin'de saray muhafızlarının generali olmuştu.
Chie-shih-shuai 40 kadar eski Göktürk beyleri ile birlik olduğu gibi abisi T'uli Kağan'ın oğlu Ho-lo-hu'yu da kendi safına çekmişti. Plana göre saraydan çıkıp dolaştığı sırada Prens Li Chih kaçırılacak ve onun vasıtasıyla saraya girilecekti. Daha sonra İmparator T'ai-tsung esir alınacaktı. Her şey yolunda giderse Ho-lo-hu Kağan yapılacak ve Göktürk Hanedanı yeniden tesis edilecekti.
Fakat tam o sırada hiç beklenmedik bir şey oldu. Muazzam bir fırtına patladı ve yağmur başladı. Havanın bozması sebebiyle Prens Li Chih saraydan çıkmadı. Ancak ihtilal ertelenemezdi, zira bu gizli planın açığa çıkma tehlikesi vardı. Chie-shih-shuai kararını verdi, saraya hücum edilip imparator kaçırılacaktı.
Chie-shih-shuai ve takipçileri saray muhafızlarıyla teker teker çarpışıyorlardı. Öyle ki dört savunma hattını da başarıyla geçtiler. Çin imparatorunu ele geçirmeye çok az kalmıştı ki General Sun Wu-k'ai aniden saraya hücum etti.
Chie-shih-shuai ve adamlarının bu kuvvetler karşısında durması imkansızdı. Ahırda buldukları atlara binip Ötüken'e doğru dört nala koştular. Wei Irmağı kıyısındaki devriyelerle karşı karşıya geldiler. Çoğu burada yaşamını kaybetti, kaçmaya çalışırken, suları hayli yükselmiş olan ırmakta boğulanlar da oldu.
Ayrıca bu ayaklanma Türklerin hiçbir zaman esaret altında kalamayacağının da bir göstergesiydi. Chie-shih-shuai ve 40 kadar adamı bağımsızlık mücadelesinde yaşamlarını kaybettiler. Onların icraatları, 'ya istiklal ya ölüm' sözünün Türk tarihinde daima mevcut olduğunun da mühim bir göstergesidir.
Bir Göktürk prensinin, Türkleri bağımsızlıklarına kavuşturmak amacıyla 40 kişi ile Çin sarayını basması ve başarısız olup öldürülmesi olayı gerçektir. Çin kaynaklarında bu kişi Chie-shih-shuai olarak geçer.Belli olmayan husus bu kişinin Kürşad olup olmadığıdır.Bu konuda ne Chie-shih-shuai Kürşad denilebilir.Ne de chie-shih-shuai kürşad değildi denilebilir.Yüksek ihtimal Nihal Atsız eserini yazarken Chie-shih-shuai adı yerine bize daha yakın olan Kürşat adını kullanmıştır. Kürşad adı uydurmasyon olabilir bunda bir sıkıntı yok.Ama sonuç itibari ile bir Türk prensi 40 kişi ile Çin Sarayı’nı basmıştır. Ha Kürşad ha Necmi ne farkeder?Kürşâd ve 40 çerisinin yaptıkları ihtilâlden sonra korkuya kapılan Çinliler,Siganfu'daki bütün esir Göktürkleri mecburen serbest bırakırlar.Göktürkler 43 yıl boyunca dağınık bir şekilde yaşarlar.Bazı Göktürk soyluları, yeniden devlet kurma girişiminde bulunsalar da başarılı olamazlar.Fakat, 682'de "Kurt Başlı Sancak" tekrar kaldırılır ve Kutluk Şâd:İlteriş Kağan ile Bilge Tonyukuk, II. Göktürk Devleti’ni kurarlar... TENGRİ BİZ MENEN :)
Bugün Kürşad'ı değil Türklüğü yerin dibine sokmuş osmanlıyı övüyorlar
Madem ki unuttunuz Kür Şad adlı çeriyi, hatırlatırız yine yağmur kokan geceyi..