Türkiye'nin Gündemindeki Önemli Tartışma: Dünü, Bugünü ve Amacı ile 'Gizli Oy'

TBMM Genel Kurulu'nda, cumhurbaşkanlığı sistemini esas alan 18 maddelik anayasa değişikliği oylaması sırasında yaşanan 'gizli oy' krizi son günlerin en tartışmalı konusu haline geldi. Bazı iktidar partisi vekillerinin oylarını açık kullanması basına ve sosyal medyaya yansıdı. Muhalefet partisi vekilleri ise ellerinde kamera bunu kaydetme ve belgeleme çabası içinde. 

Peki gizli oyun amacı nedir? Nasıl bir ihtiyaçtan doğdu? 

Birçok kaynakta 'Avustralya Oyu' olarak bilinen, aslında geçmişi Antik Yunan'a kadar dayanan gizli oyun, geçmişten günümüze yolculuğuna kısaca bir bakalım dedik. 

Peki anayasamız ne diyor? Ona da değinelim istedik... 

Doğruluk Payı analizinde 'Canikli’nin iddiasında doğruluk payı yoktur' sonucunu vurguluyor.

Analizin detayları için tıklayınız.

Bir örnek teşkil edilebilecek AYM kararında (2010) ise talep edilen anayasa değişikliği iptal gerekçelerinden biri oylamanın gizli yapılmamasıydı.  

AYM değişikliğin iptali istemini oy çokluğu ile reddetmişti. Red gerekçesinde yine AYM’nin şekil denetim sınırlarına dikkat çekilmiş ve AYM’nin sadece oylama usulüne dair inceleme yapabileceği belirtilmiş. Buna göre Anayasa’da gizli oylama öngörüldüğü için, Anayasa’ya uygun ve geçerli bir oylama çoğunluğunun yalnızca bu şekilde oluşacağı belirtilmiş. 

Yani, gizli oylama olması gerektiği belirtilmiş. Ancak, iptalin reddine dair gerekçenin devamında AYM’nin gizli oy verilmemesi sebebiyle Anayasa’ya aykırılık kararı verilebilmesi için, oylama sonucunun açık oy verildiği için etkilenmiş olması gerektiği belirtilmiş. 

Yani, açık oylama yapıldığı iddiasının AYM tarafından denetlenebilmesi için açık oylamanın oylama sonucunu net bir şekilde etkilemesi gerekmekte. 

Ancak bu kararda AYM, böyle bir etkiye dair net bir delil olmadığını belirterek, bu ilkeye dair iptal istemini reddetmiş. 

Diğer bir deyişle, AYM gizli oylamanın anayasal olduğunu kabul etmekte, ama açık oy vermeyi iptal gerekçesi saymak için başka kanıtlar beklemekte.

'Anayasanın değiştirilmesi Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte biri tarafından yazıyla teklif edilebilir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler Genel Kurulda iki defa görüşülür. Değiştirme teklifinin kabulü Meclisin üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun gizli oyuyla mümkündür.'

Kaynaklar: Vikipedi, Nereye Dergisi, Doğruluk Payı ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası