Hükümetin, iş dünyasının görüşüne sunduğu, koronavirüs salgınına önlemler içeren yeni torba yasa, henüz TBMM'ye sunulmadı, ancak kamuoyunda tartışma yarattı. Özellikle sosyal ağ sağlayıcıları hakkındaki maddeleri 'sansür' tartışmasını alevlendirdi. Peki özellikle tartışamaların kaynağı olan WhatsApp uygulamasındaki yazışmalar bu torba yasa sonucunda denetlenebilir hale gelecek mi?
Üç ay boyunca işten çıkarma yasağına karşın, işverene mevcut yasada olmayan 'ücretsiz izne çıkarma yetkisi' verdiği için eleştirilen yasa taslağında, en tartışmalı konulardan birisini de 'sosyal ağ sağlayıcıları', yani YouTube, Twitter, Facebook gibi ağ sağlayıcılarına, Türkiye'de temsilci bulundurma, kişisel verileri Türkiye'de depolamanın da aralarında bulunduğu bir dizi yükümlülük getiren maddeleri oluşturuyor.
BBC Türkçe'den Ayşe Sayın'ın haberine göre, yasa taslağında ağ sağlayıcılarına yönelik düzenlemeler, kimi kullanıcılar tarafından 'WhatsApp yazışmalarının devlet tarafından denetleneceği' yorumlarına yol açarken, gruplarda paylaşılan ses kayıtlarında da bunu engellemek için grupların silinerek yeniden açılması gerektiği iddiaları bir çok sosyal medya kullanıcısını tedirgin etti.
Kamuoyunda en çok tartışılan konulardan biri de 'WhatsApp yazışmalarının denetleneceği' iddiası. İnternet hukuku uzmanı Prof. Dr. Yaman Akdeniz, 'WhatsApp'ın içeriğini denetlemek gibi bir durum yok. İçerik değil burada sorun, kimin kim olduğunu bulmak' diyor.
İnternet hukuku alanında uzman olan Bilgi Üniversitesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz, torba yasayla getirilen düzenlemelerin yasalaşması halinde sosyal ağların nasıl etkileneceğini şöyle anlattı:
'Taslakta sosyal ağ sağlayıcıları tanım yapılıyor. Burada tanımladıkları ve hedef olan aslındaTwitter, YouTube, Facebook gibi sosyal medya platformları. Türkiye, 2008'den beri talep ediyor, bu platformlara 'Gelin burada ofis açın bizim hukukumuzu kabul edin' diyorlardı. Tabii bu kısıtlayıcı ortama kimse gelmediği için gerçekleşmedi. Şimdi bunu zorunlu kılmaya çalışıyor. Şunu diyor, 'Siz burada bir temsilcinizi bildirmek zorundasınız. Eğer bildirmeseniz internet ağ trafiğinizi önce yüzde 50 sonra da yüzde 95 daraltacağız,' diyor. Bu şu anlama geliyor, kullanılamaz hale gelecek bu sosyal ağlar. Türkiye'ye gelmezlerse, hem onlar (sosyal ağ sağlayıcılar), hem de kullanıcılar kaybedecek. Gelirlerse de bir sürü sorumluluk altına giriyorlar ki, bunu kolay kolay hiçbirisi kabul etmeyecek?' Kabul ederse, Türkiye'deki kullanıcıların kişisel verilerini Türkiye'de barındırmakla yükümlü olacak.'
Torba yasada 'şebekeler üstü hizmet' tanımı yer alıyor. Akdeniz, bu tanımının ne anlama geldiği ve yasada nasıl yer aldığını şöyle açıklıyor:
'Bunlar 'Over the top service' olarak nitelendiriliyor. İnternet sağlayıcılarınız, örneğin Turkcell, Vodafone veya Türksat'ın vermediği her türlü hizmet, servis, aplikasyon bu kapsama girer. Netflix, Spotify, Telegram, YoutTbe, WhatsApp da buna girer. Bu tabii daha da geniş kapsamlı bir şey. Şimdi 'Ağ bağımsızlığı' diye bir kavram var Avrupa'da. Servis sağlayıcısı veya mobil operatörlerin, bizim internete erişimimizle ulaştığımız bu servisler arasında ayrımcılık yapmaması gerektiriyor. Evet, Youtube, Netflix'e giriyoruz, bu onların sistemlerini ağırlaştırıyor, bu bir sorun olabilir ama ağ bağımsızlığı nedeniyle bunlara müdahale etmeyeceksin. Ama bu düzenleme ağ bağımsızlığına müdahalenin yolunu açıyor. Yani bu yasal değişiklik yasallaşırsa, yarın BTK (Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu) kamu yararı gereği 'Biz Telegram, Signal ya da WhatsApı'ın Türkiye'de kullanımında kamu yararı görmediğimiz için ağ bandını daraltacağız ya da engelleyeceğiz' diyebilir.'
Akdeniz WhatsApp yazışmalarının torba yasa kapsamında izlenip izlenemeyeceğine şöyle açıklık getirdi:
'Hayır, bu düzenlemelerin hiçbiri içerikle ilgili değil. İçerikle ilgili zaten şikayet geliyor, vatandaş farkında değil. Şimdi YouTube, Twitter'ı anonim kullanma şansınız var. Ama WhatsApp'ı anonim kullanma şansınız yok, zaten telefon numarası ile kullanıyorsunuz, numaranın size ait olduğu belli. Bizim gördüğümüz çok dava var, WhatsApp'tan ekran görüntüsü almış, komşusunu şikayet eden var, 10 kişilik grupta arkadaşını şikayet eden vatandaş var. Dolayısıyla zaten oradan numaranın sahibini bulmak çok kolay. O nedenle WhatsApp'ın içeriğini denetlemek gibi bir durum yok. İçerik değil burada sorun, kimin kim olduğunu bulmak. Dünya genelinde WhatsApp'ı izlemek mümkün değil. Bu yasa çıkarsa, Türkiye talep edebilir belki ama WhatsApp bu şekilde içerik tutmuyor.'
Akdeniz yasa kapsamında yazışmaların okunamayacağını ama yaratacı etkinin kullanıcıları oto sansüre ve baskı hissiyatına yönelteceğini aktarıyor:
'Biz bu platformları zaten kullanamayacağız ki zaten devlet de 'Kullanmayın, kullandığınız zaman bizi eleştiriyorsunuz' diyor. İlk aşamada bazı anonim hesaplar ortadan kalkacak. Dolayısıyla diğer insanlar da 'demek ki bilgilerime daha daha kolay ulaşılacak' diyecek ve bu otosansürü tetikleyecek, kullanıcı üzerinde dondurucu etki veya korkutucu etki yaratacak. 'WhatsApp izlenecek' söylentisi konusunda Adalet Bakanı 'Merak etmeyin, bizim öyle bir niyetimiz yok' demiyor. Bu da dolaylı bir baskıya dönüşüyorlar.'
Belirtilen sosyal medya ağlarının verileri Türkiye'de bir server da tutulmaya başlarsa devletin izin almasına gerek kalmaz çünkü Türkiye'de tutulan verileri inceleme yetkisi var. Verilerin hacklenmeden korunma garantisi var mı? Paypal bu yüzden Türkiye'den gitmişti. Hızların azaltılması dışında yaptırımlar para cezalarını da kapsıyor. Amaç muhalif olanları baskı ve denetim altında tutmak. Bir de torba yasa da işten çıkartmaları bir süre yasaklayan düzenlemeler vardı. Alkışlayanlar beğenenler olmuştu ama bu düzenlemenin ücretsiz izne çıkartılanlara günde 39 lira ödeyip işten çıkartılma olduğunda ödenen paranın işsizlik maaşından düşeceğini biliyorlar mı. Devlet ve patronlar elini taşın altına koymuş :) totalitarizmi aştı distopya ya doğru gidiyor.
1984 iyi kitaptı tekrar mı okusam acaba
he aq her eve bi dinleme cihazı koyum adam evinde bile sövemesin