Hayatta hiçbir şey tamamen pozitif veya negatif sonuçlar getirmez. Tarih için de aynı kural geçerlidir. Bu çerçevede, Osmanlı'nın son yıllarında kurulan ve imparatorluğun yıkılmasında büyük etkisinin olduğu belirtilen Düyun-ı Umumiye'ye farklı bir bakış açısı getirmeye çalışacağız.
Osmanlı'yı ele aldığımızda, özellikle 1560'lı yıllara kadar zenginliğinin zirvede olduğunu söyleyebiliriz. Zira Kanuni Sultan Süleyman devrinin sonlarına kadar süren fetihler, beraberinde fevkalade bir sınır genişlemesi ve buna bağlı olarak da yüksek ekonomik kazançları getirmekteydi.
Bilhassa Amerika'nın keşfiyle birlikte, Avrupa devletlerinin hızla gelişen kolonicilik faaliyetleri karşısında klasik Osmanlı iktisadı parlaklığını kaybetmeye başladı. Aynı zamanda artık zaferler yerine yenilgilerin çoğalmasıyla, Osmanlı'nın fetihlerden elde ettiği ekonomik kazançlar da yerini zararlara bırakmaktaydı.
Teşebbüslerin ortak özelliği, büyük bir mağlubiyet veya isyan gibi buhranlardan sonra, ekonominin zedelenmesine karşı düşünülmüş birer çözüm olmalarıydı. Her seferinde çeşitli nedenlerle dış borçlanmaya gitmekten vazgeçen Osmanlı, ekonomisini uzun yıllar boyunca muhafaza etmeyi başardı.
II. Mahmud'un oğlu Sultan Abdülmecid devrinde, Kırım Savaşının getirdiği baş edilemeyen malî yüklere karşı bu yönteme başvuruldu. Alınan dış borçların çoğu savaş giderlerini kapatmaya harcandı. 1865'e kadar yılda ortalama 4 milyona yakın, sonraki 10 yıl içerisinde ise yılda ortalama 19 milyon raddelerinde borç alımına devam edildi.
Bu tablo karşısında moratoryum ilan edilerek, borç ödemelerinin ertelenmesi istendi. Bilhassa Avrupa'da tam bir karışıklık hali başladı. Çeşitli birçok gösteri, toplantı ve eylemle Osmanlı'nın bu kararı protesto edildi.
Bu zeminde 1876'da tahta geçecek olan II. Abdülhamid çok ağır bir yükün altına girmekteydi. Hemen ardından patlak veren 1877-78 Rus Savaşı da (93 Harbi) bir başka kriz anlamına geliyordu.
Osmanlı savaş tazminatları hafifletilerek, Rusya'nın malî kazancı azaltıldı. Daha sonra dış borçlar meselesi, aylar süren görüşmelerin ardından bir karara bağlandı. Buna göre Osmanlı borçlarında %54'e varan bir indirim yapılacaktı. Zira bu, Avrupalı devletlere göre alacakların tahsil edilebilmesinin tek çıkar yoluydu.
Muharrem Kararnamesi ile (28 Muharrem 1299'da ilan edildiği için bu adla anılır) dış borçların ödenme denetimini üstlenecek olan Düyun-ı Umumiye teşkilatı resmen kuruldu. Teşkilatın başkanlığı değişimli olarak İngiltere-Fransa elinde olacaktı. Fakat çalışacak görevliler birer Osmanlı memuru statüsünde bulunacaklardı.
Teşkilat çoğunlukla olumsuz görülse de birtakım faydaları da vardı. Evvela bu meclisin sağladığı teminatla Osmanlı dış borç almaya devam edebildi. Önemli bir nokta olarak da bundan sonra alınan dış borçlar daha fazla yatırıma harcanarak çevrilebildi. Düyun-ı Umumiye daha fazla gelir kazanmak için çeşitli birçok yatırım projesini hayata geçirdi.
Teşkilatın çeşitli kademelerinde 4 bin kadar Osmanlı vatandaşı iş imkanı buldu. Milli Mücadele devrinde ise Düyun-ı Umumiye'nin Anadolu'daki şubelerine Kuvayı Milliye el koyarak savaşa malî kaynaklar sağladı. Aynı zamanda İstanbul'daki çeşitli depoları da soyularak Anadolu'ya geçirildi. Bir başka deyişle, Düyun-ı Umumiye dolaylı olarak İstiklal Harbine destek vermiş oldu.
1933'te 78 milyon raddelerine indirilen borçlara son şekli verilerek 50 yıl içerisinde ödenmesi kararlaştırıldı. Bu sırada borç ödemelerini kontrol için Düyun-ı Umumiye birkaç değişiklikle aynı görevine devam edecekti.
1938'deki bir antlaşmayla borçların Türk lirası üzerinden ödenmesi kabul olundu. Ardından çıkan II. Dünya Savaşı'nda, Türkiye tarafsızlığı vasıtasıyla Alman işgaline uğrayan Paris'teki Fransız şubesini tanımadığını ilan ederek borç ödemesini durdurdu. 1954'e gelindiğinde ise 100 yıllık dış borç serüveni sona erdi.
Fakat Osmanlı'nın iktisadî bakış açısı ve toplumsal yapı, girişimci zengin sınıfların ortaya çıkışını engellemişti. Dolayısıyla devlet eliyle yapılmak zorunda kalınan ilk sanayi teşebbüsleri pek randıman sağlayamadı. Avrupa'daki ilerlemelere yetişmekte zorlanan devlet, alınan dış borçları yatırım ve kazanca çevirmekte başarılı olamadı.
Netice itibarıyla yatırımlarla değerlendirilemeyen dış borçlar, artık önceki borçları kapatmak için borç alınmaya gidilince dayanılmaz bir boyutlara ulaştı. Ekonomik gerilemeye son darbeleri indiren ise, içerisine girilen ve mağlup olunan büyük savaşlardı.
Burada anlatılmak istenen bir taraf olun ve karşı olduğunuz tarafı yerin demek değil. Burada anlatılan Düyun-ı Umumiye; Osmanlı Devleti'nin dış borçlanmasının nasıl başladığı, nasıl giderek arttığı ve en son nasıl ödendiğine dair bilgiler içeren güzel bir içerik. Ama görüyoruz ki illaki yorumlarımızda bir taraf olunma amacı var. Bunları geçelim artık ki ileriye gidebilelim. Ocu, bucu, şucu olmaktan çıktığımız da bir şeyler yapabiliriz. İlla bir taraf olmakta istiyorsak 3.taraf olalım tartarak objektif olarak her şeyi değerlendirelim.
O hayranı oldugunuz Osmanlı gördügünüz gibi torunlarına 107 Milyon TL borçtan başka bir şey birakmamış.. Şu an için cok büyük para degil ama o zamanın parası ile 14 Milyon nufusu olan bir Cumhuriyetin böyle bir borcu ödemesi cok zordu.. Hepsi 1930 dan sonra Atatürk'ün yapmış oldugu Sanayi Tarım ve Yerli mal devrimi ile kapatildi.. Birde Almanlarin bize cok büyük bir iyiligidir Fransız şubesini yıkmalari. Çünkü Fransaya borcumuz cidden el yakıyordu
hastaligin ana nedenini degilde, semptomlarini tartismak beyin tumorunde bas agrisini aspirinle gecirmek gibi bir durum. olay duyun-i umumiye yada neden dis borc alindigi degil, olay osmanli ekonomisinin neden uretken olamadigi fakirlestigi. editor bu konuda guzel noktaya deyinmis, osmanli icinde kimsenin zenginlesmesine musade edilmezdi. biraz zenginlesenin guclenmemesi icin malina el konur, buda hazineye gelir olarak kabul edilirdi. sonucunda ulkede yatirim yapabilen, yenilik getirebilen, yeni ekonomik degerler icatlar uretebilen kimse cikmadi. bugun bile turkiyede bir icadin bulusun olsa bunu ekonomik getireye donusturmek cok zor. bu yuzden turkiyeden bir steve jobs, bir elon musk ciktigini goremezsiniz. osmanlidaki gibi bugunde ayni sekilde tumoru aspirinle gecistirip yapisal sorunlarimizi, duzenimizdeki bozukluklari yok sayiyoruz. yapilmasi gereken gercek tedaviden ekonomik ve sosyolojik reformlardan kaciyoruz. anlasilan oki gerekli reformlari gerceklestirecek iradeyi gostermek icin ikinci bir kurtulus savasi cilesini yasamak gerek.