Ülkemiz çok partili döneme geçiş olarak adlandırılan 1946'dan sonra pek çok koalisyon hükûmeti gördü. Özellikle 90'lı yıllardaki koalisyon hükûmetleri çok konuşuldu, pek çok siyasi olay gerçekleşti ve halk seçimlerini farklı şekillerde kullandı.
Bugün sizlerle cumhuriyet tarihindeki koalisyon hükûmetlerini, gruplarını, başbakan ve görev yıllarını paylaşacağım.
Görüşlerinizi yorum kısmında okuyucularımız ile paylaşabilirsiniz. Liste kronolojik olarak sıralanmıştır.
27 Mayıs İhtilali sonrasında CHP ile Demokrat Parti hükûmet için uzlaşınca İnönü önderliğinde cumhuriyet tarihinin ilk koalisyon hükûmeti kurulmuştur. Af tartışmaları nedeniyle gerilen siyasi ortam iki partinin anlaşamaması sonrasında İnönü'nün istifasıyla son bulmuştur.
İlk koalisyon hükûmetinin sancıları devam ederken İnönü önderliğinde hemen yeni bir hükûmet kurma çalışması başlar. CHP, YTP, CKMP ve bağımsız milletvekilleri bulunur. Askeri müdahaleler de uzun ömürlü bir hükûmet sağlamıyordu.
25 Haziran 1962 yılında yeni hükûmet kurulmuştur. Yeniden darbe girişiminde bulunanlara af tartışmalarının gündeme gelmesi krize neden olmuştur. Bu nedenle çalışmalar durma noktasına gelmiş ve 25 Aralık 1963’te İsmet İnönü istifa emiştir.
İkinci koalisyon hükûmetinin dağılmasından sonra Başbakan İnönü, parlamentoda bulunan bağımsız milletvekilleri ile anlaşarak yeni hükûmeti kurmuştur. Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren birçok hükûmette bulunan İnönü’nün kurduğu son hükûmet '10. İnönü hükûmeti' olarak tarihe geçmiştir İsmet İnönü'nün başkanlığında 25 Aralık 1963'te kurulan koalisyon Şubat 1965'e kadar görevde kalmıştır.
Hükûmetin ömrü kısa sürmüştür. Aynı zamanda Yunanistan ile Kıbrıs gerginliği de bu yıllarda başlamıştır.
Adalet Partisi'nin Süleyman Demirel başkanlığında tek başına iktidar olduğu yıllar askeri müdahalelerle son bulmuştur. Geçici hükûmetlerin ardından Bülent Ecevit önderliğinde CHP ve MSP koalisyon hükûmeti kuruldu. Siyasi tarihimizde önemli bir yere sahip olan 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Barış Harekatı da bu dönemde gerçekleşti.
Türkiye'nin siyasi tutumunda değişiklik rüzgarları esmektedir. Sağ partiler, sol partilerden iktidarı almak ve 'komünizm tehlikesini önlemek için' (dönemin dünyada öne çıkan söylemidir, kişisel yorum içermemektedir) Milliyetçi Cephe hükûmetlerini kurmuştur.
Süleyman Demirel'in başkanlığını yaptığı Adalet Partisi önderliğinde Demokrat Parti’den ayrılan 9 milletvekilinin de desteğiyle 31 Mart 1975 tarihinde I. Milliyetçi Cephe Hükûmeti olarak da adlandırılan 39. Hükûmet göreve başlamıştır.
Koalisyon hükûmetleri öncesinde Meclis'te yeterli çoğunluk sağlanamadığında azınlık hükûmetleri de kurulmuştur. 2. Milliyetçi Cephe hükûmeti de bir azınlık hükûmetinin ardından göreve gelmiştir. AP, MSP ve MHP koalisyonu oluşturmuş, 80 dönemi öncesi yaşanan karmaşalar nedeniyle sıkıntılı zamanlar yaşanmıştır. 1978'de 11 milletvekilinin AP’den istifa etmesiyle bu hükûmet düşmüştür.
DYP-SHP koalisyonu Demirel'in Cumhurbaşkanı olmasından sonra kurulmuştur. İlk önce Erdal İnönü başbakanlık yapmış daha sonra ise Tansu Çiller görev almıştır.
Erdal İnönü'den sonra hükûmet görevini devralan Tansu Çiller başbakanlık yapmıştır.
1995 seçimleri sonrasında Cumhurbaşkanı Demirel, hükûmet kurma görevini ikinci parti seçilen Anavatan Partisi'ne vermiştir. Mesut Yılmaz önderliğindeki Anavatan ise 132 milletvekili ile Meclis'te güvenoyu alacak sayıda değildi. Doğru Yol Partisi ile protokol imzalayan Yılmaz ANAYOL hükûmetini kurmuştur.
Refah Partisi lideri Erbakan güvenoyu kararını Anayasa Mahkemesi'ne taşımış, mahkemenin iptal kararı ve Yılmaz'ın istifası ile hükûmet düşmüştür.
Cumhurbaşkanı Demirel, hükûmet kurma görevini Necmettin Erbakan’a vermiştir ve Refah Partisi ile Doğru Yol Partisi'nin oluşturduğu REFAHYOL hükûmeti 28 Haziran 1996 tarihinde kurulmuştur. O dönemde artan irtica tartışmaları ve 28 Şubat olayı sonrasında hükûmet pek çok siyasi kaynağa göre 'postmodern darbe' ile düşürülmüştür. Bu olayların ardından Refah Partisi de kapatılmıştır.
Erbakan hükûmetinin düşmesi ile birlikte Mesut Yılmaz önderliğinde yeni bir hükûmet kuruldu. ANAP, DSP ve DTP genel başkanı İsmet Sezgin ile yeni hükûmet kuruldu. CHP bu hükûmete dışarıdan destek verdi. Ancak daha sonradan CHP'nin desteğini çekmesi, hükûmet aleyhine gensoru önergesi vermesi ile ANASOL-D hükûmeti düşmüştür.
18 Nisan 1999 seçimlerinin ardından yeni hükûmet DSP lideri Ecevit, MHP lideri Bahçeli ve ANAP lideri Mesut Yılmaz önderliğinde 28 Mayıs 1999'ta kurulmuştur. Terörist başı Öcalan'ın yakalanması ve ardından idam edilmemesi, Kara Çarşamba diye adlandırılan krizler nedeniyle ülkede büyük belirsizlikler yaşanmıştır. Ardından MHP lideri Bahçeli'nin erken seçim çağrısı üzerine ülke seçime gitmiş ve AK Parti tek başına iktidar olmuştur. Tüm koalisyon üyeleri ise meclis dışı kalmıştır.
Koalisyonlara dünya kadar laf söylediler, bugün koalisyondan çok daha kötü bir manzara ile karşı karşıyayız. Önceden seçim yapılır, halk iradesini ortaya koyar, ona göre şekillenirdi bu tür yapılar. Bugün daha seçim yapılmadan partiler anlaşmalar yaparak bir anlamda seçmenin iradesine ipotek koyuyorlar. Dün faturayı koalisyonlara kestiren sorun siyasetin ve demokrasinin doğru şekilde hayata geçmemiş olmasıydı. Bugün de aynı. Nasıl sağlak ve solak bir insanın birlikte çölde yürümesi, onların daire çizmek yerine doğru bir çizgide ilerlemesine olanak tanıyorsa, benzer bir durum ülke yönetimleri için de geçerli bence. Tek bir partinin iktidarı ama sağa ama sola bir daire çizdiriyor ülkeye...
Atatürk'ümün kurduğu ülkeyi bir türlü adam gibi yönetememişsiniz be...
esasında bugün ihtiyacımız olan örneğin CHP-İP gibi farklı kaynaklardan gücünü alıp,masa başında birbirini sönümlemeye,bastırmaya çalışmayan,hem tabanda hem de ideolojide geniş katılımlı bir ittifak...Geçmiş koalisyonların başarısızlığının sebebi demokrasi kültürümüzün başlangıcı eski olsa da içinin doldurulamamış olmasıdır.Her ortaklıkta taraflar birbirini sömürmeye,sönümlemeye çalışmıştır.Bunun neticesinde başarısız olmuşlardır.Gelinen noktada halkın anladığı manada siyasi istikrarın gerçek manada her zaman istikrar getirmediği ortaya çıkmıştır.Kontrolsüz güç,zehirlenmeye yol açtı.Bugün ihtiyacımız daha fazla dialog ve dayanağı olan işbirlikleri ve zedelenen adaletin yeniden tahsis edilmesidir.Vs,vs,vs bu dediklerimin hiçbiri nasılsa olmayacak :)