Asırlar Boyu Yunan Devletleriyle Savaşmış Eski Doğunun Muharip Kavmi: Persler

12.07.2016 - 12:14

Persler veya bir diğer adıyla Ahameniş İmparatorluğu, eski doğunun en güçlü toplumlarından birisiydi. Büyük ve geniş sayılardan oluşan ordusuyla düşmanlarına korku salmışlardı. İsimleri çoğu insan tarafından duyulsa da haklarında pek sağlıklı bilgiler duyulmamaktadır. İşte bu sebeple biz, ilgililer ve meraklılar için, herkesin anlayabileceği ve sade bir şekilde Pers / Ahameniş İmparatorluğunun tarihini özetlemeye çalıştık.

Not: Bu çalışmada, Oğuz Tekin'in Eski Yunan Ve Roma Tarihine Giriş adlı eserinden faydalandık.

Perslerden Önce Mezopotamya

Mezopotamya coğrafyası M.Ö. 5.binyıldan beri başta Sümerler olmak üzere birçok medeniyete sahip olmuştu. Bu medeniyetler coğrafyaya yaptıkları kültürel ve teknolojik katkıların yanında, birçok büyük savaşlara da sebebiyet vermişlerdi. Sümerlerden sonra Akkad, Elam ve son olarak da Assur ve Babil medeniyetlerinin bölgedeki üstünlüğünü görmekteyiz. Assur sonrasında ise bölgedeki mirası Persler devralacaktı.

İmparatorluğun Kuruluş Devri

Esasında Persler ve Medler M.Ö. 800'lerden beri mevcut coğrafyada bir arada yaşıyorlardı ve devletlerinin adı da Medya olarak anılıyordu. Ne varki bu toplumda Medler daha ön plandaydı ve Persleri ezmiş ve ikincil sınıf olarak görmüş olacaklar ki, Persler M.Ö. 559'da Büyük Kiros adlı birisinin etrafında toplanarak isyan ettiler. İsyan başarılı oldu ve Persler, Med hakimiyetini yıkarak müstakil bir devlet kurdular.

İlk Hedef Lidya

Tabii olarak en büyük hedef Anadolu'ya egemen olmaktı. Doğu Anadolu ve çevresinde zaten Perslere karşı koyabilecek bir güç bulunmuyordu. Ege kıyıları ve Yunan coğrafyası ise daha güçlü kentlerden oluşmaktaydı. Batı Anadolu'nun görünen en büyük gücü Lidya krallığıydı. Eğer burası ele geçirilirse Ege ve Akdeniz'deki egemenlik artacaktı. Bu sebeple Büyük Kiros M.Ö. 546'da Anadolu'ya girerek Lidya başkenti Sardes'i ele geçirmeyi başardı. Böylece Persler, Anadolu coğrafyasındaki tek söz sahibi devlet olmuştu.

Güneye Doğru Sefer

Lidya'nın zaptından sonra rota güneye çevrildi ve Babil M.Ö. 539-38 civarında ele geçirildi. Böylece Pers sınırları iyice genişlemişti, yeni bir düzenleme gerekiyordu. Dolayısıyla Büyük Kiros, satraplıklar kurarak buradaki yöneticiler sayesinde yönetimi kontrol etmeye karar verdi. Bütün bu kuruluş macerası ve devleti şekillendirme sonucu Kiros, İskitler ile tutuştuğu bir muharebede, M.Ö. 529 yılında hayatını kaybetti. Yerine oğlu Kambises geçti, kısa sürelik saltanatı sırasında Mısır'ı egemenlik altına alması büyük bir başarıydı. M.Ö. 522 yılında ise I. Dareios yönetimi devraldı. Dareios satraplıklarda birtakım yeni düzenlemelere gitti ve yeni vergi sistemleri oluşturdu.

Yunan Ülkeleriyle Savaşlar

Persler, bilinen dünyaya egemen olmak için nihayetinde Yunan ülkelerini de zapt etmek zorundaydılar. Fakat Ege Ve Yunan coğrafyasına saldırıyı hızlandıran bir ayaklanma cereyan etti. M.Ö. 500'de İyonya'da başlayan bu garip ayaklanma ancak M.Ö. 494'te bastırılabildi. Fakat I.Dareios bu isyana gizliden gizliye destek veren Atina'yı unutmadı. M.Ö. 490 yılında Marathon Ovasına saldırdı. Atinalılar burada Perslere karşı güçlü bir savunmayla zafer kazandı. Fakat bu zafer Persleri yıldırmayacaktı, sadece 10 yıl sonra geri geleceklerdi.

Ayrıca bakınız: Eskiçağı Kasıp Kavuran Kanlı Pers-Yunan Savaşlarının Başlangıcı: Marathon Muharebesi

Destansı Bir Savunma: Termopylai Muharebesi

İki savaş arasındaki 10 yıl, taraflara toparlanmak için zaman kazandırmıştı. Atina ise zaten Marathon'da bile Sparta ile birlikteydi. Zira Persler Atina'yı değil bütün bir Yunan dünyasını tehdit ediyorlardı. Spartalılar sadece dini bir sebepten ötürü desteğe gelememişlerdi. Fakat Termopylai neredeyse Spartalıların yalnız başına kazanarak Yunan tarihine hediye ettikleri bir muharebe olacaktı. Persler sayıca çok fazlaydı, fakat Spartalılar coğrafi şartlardan da yararlanarak bir süre güçlü bir savunma yapabildiler. Efialdes adlı birisi tarafından Perslere gizli yollar gösterilince, Spartalıların dört bir yanı sarıldı ve imha edildiler. Komutan Leonidas'ın ve askerlerinin kahramanca ölümü ise günümüze kadar ulaştı ve 300 filminde de bu konu işlendi.

Sparta-Atina Savaşları

Pers-Yunan savaşları M.Ö. 479'da Yunanların kazandığı son muharebe olan Plataia Savaşı ile sonlandırılmıştı. Fakat bu sefer de, Yunan coğrafyasında iki ayrı güç olarak ortaya çıkan Sparta ve Atina birbirlerine düşman olmaya başladılar. Sonuç olarak M.Ö. 431-404 yılları arasında uzun çatışmalarla sürdürülecek bir savaş dönemine girdiler. Bu devir Peloponnes Savaşları adıyla anılır. Persler ise bu iki düşmanlarının çatışmasını uzaktan izliyor ve yeri geldiğinde stratejik hamleler yapıyorlardı. Aradaki çatışma yıllarca sürüp gitti, Persler ise yeri geldi Atina'ya yeri geldi Sparta'ya destek verdi. Sonuç olarak ise tek galip taraf Perslerdi.

Sona Giden Süreç

Persler uzun yıllardan beri Anadolu ve Mezopotamya hatta Orta Asya coğrafyasına kadar ulaşmışlardı. Geniş sınırları, büyük orduları ve başarılı donanmalarıyla dört bir yanı tehdit etmişlerdi. Yıllarca mücadele verdikleri Ege Ve Yunan dünyası üzerinde ise bakıldığında pek bir şey elde edememişlerdi. Yunanlar da pek bir ilerleme gösterememişlerdi. Oysa Makedonların güçlendiğini iki taraf da görmekteydi. M.Ö. 336'da tahtı devralan Büyük İskender'in neler yapabileceğini tahmin ediyorlar mıydı?

Büyük İskender Perslere Karşı

Esasında İskender'in babası da Perslere karşı yapılacak harekatın lideri olarak benimsenmişti. Nitekim İskender'in de babasının mirasını devralmaması olanaksızdı. M.Ö. 334'te Anadolu'ya ayak basan İskender buradaki birçok bölgeyi ele geçirerek güneye doğru hareket etti. Evvela M.Ö. 333'te İssos Savaşıyla Perslere ağır bir darbe vurdu. M.Ö. 331'deki Gaugamela Muharebesi ise Perslerin sonunu getirdi, bir daha toparlanamadılar. İskender ise yükselişine devam etti ve birçok bölgeyi ele geçirdi, Asya Kralı unvanıyla anılmaya başlandı. M.Ö. 323'te sıtmaya yakalanarak 33 yaşındayken talihsiz bir şekilde yaşama veda etti.