-Bir ay boyunca rolüme hazırlandım,
-Rolüm için altı ay boyunca akıl hastanesinde gözlem yaptım.
-Rolünün etkisinde kalan oyuncu intihar etti...
Bu ve benzeri söylemleri sinema dünyasında sıkça duyarız. Peki ama tüm oyuncular nereden öğreniyor bu sözleri. Aslında hepsi bir Rus sayesinde kuruyor bu sözleri.
O Rus öyle önemli bir Rus ki dağıtıyor Oscar heykelciklerini.
Tiyatro doğası gereği çok eskilere dayanan bir sanat. Bu sanat zamanla kısır bir döngüye giriyor ve de oyunculuklar artık birbirini tekrarlamaya başlıyor. Tüm kadınlar aynı kadın tüm erkekler aynı erkek. Duygu, düşünce, olaylara farklı yaklaşan oyunculuk bunlar ortada yoklar.
İşte bu zamanlarda oyuncu ve de yönetmen Konstantin Stanislavski Moskova'da ortaya çıkar. 1863 doğumlu Stanislavski aldığı eğitimleri kullanarak kendini geliştirip kendi tiyatrosunu ve de kuramını kuruyor. 1938 yılında dünyadan göçene kadar tiyatroya damgasını vurmuş ve bugünkü halini almasında büyük etkisi olmuş.
Böyle oyunculuk olmaz olsun diyen Stanislavski 'Moskova Sanat Tiyatrosu'nu kuruyor ve de zamanla oyunculuğun gidişatını değiştiriyor. Gerçek oyuncunun harman olduğu yer de diyebiliriz buraya.
By NVO - Yükleyenin kendi çalışması (own photo), CC BY 2.5
İşte Stanislavski'ye göre Oscar almak için izlenmesi gereken yollar:
Stanislavski; Oyuncunun oynayacağı role önce içinde inanmasını sonrasında gözlerinden ayaklarına kadar yapacağı hareketlerle bu duyguyu karşıya aktarmasını nasihat eder. Eğer oyuncu rol yaptığı düşüncesinin baskısı ile rolünü oynarsa inandırıcı olmaz.
Stanislavski oyunculuğu ile seyirciyi avcunuzun içine alabilirsiniz. Bir orkestra şefinin parmaklarının ucunda binlerce enstürman varsa oyuncunun elindede onlarca seyirci vardır. Onları isterse hıçkıra hıçkıra ağlayacak hale getirebilir isterse kahkaha attırabilir isterse de ruhsal çöküntü yaşatabilir. Oyuncu elindeki bu adeta süper gücü iyi kullanmalıdır. Yoksa seyircinin duygularına hükmedeceğim derken maymuna dönebilir.
Stanislavski; oyuncu dramatik bir sahnede üzülerek ağlaması gerekiyor. Ancak buna kendini inandırmak her seferinde mümkün değil. Bu yüzden hayatımızda daha önceden olmuş acı bir olayı zihnimizde canlandırıyoruz. O an vücudumuz zaten üzülmeye başlıyor bu durumu hemen rolümüzün içine katıyoruz. Ve tebrikler çok inandırıcı bir şekilde üzüldünüz.
Stanislavski; oyuncu belleğindeki gerçek duyguları kullanıyorsa ya da yaptığı role inanarak oyuyorsa bir risk vardır. Kendin fazla kaptırmak... Oyuncu yıkımla ağlarken bir anda başka bir sahnede kahkahalarla eğlenmesi gerekebilir. Bu durum çok kısa bir sürede gerçekleşecektir. Bu sebeple her ne kadar rolüne inansa da oyuncu kendini fazla kaptırarak kontrolünü yitirip üstat Heath Ledger gibi intihar olmamalı.
Stanislavksi: Oyuncu sahne üzerinde metni aktarırken, konuşma kadar, susmalar da önemlidir. Vurgu tonlamadan uzak elindeki metni dümdüz okuyan oyuncu bariz kötü oyuncudur.
Stanislavski'ye göre oynayacağımız rol ya içimizde ya da çevremizde vardır. İyi gözlemleri belleğimizde biriktirerek karakteri oluşturabiliriz. Ancak bu bir kişiyi olduğu gibi kopyalamak değildir. Yeri geldiğinde rolümüzün karakterini ve hareketlerini onlarca kişinin farklı durumlarda verdiği farklı tepkileri birleştirerek oluşturabiliriz.
Peki temsilcileri kim?
Al Pacino'dan Robert De Niro'ya bir çok kurdun bulunduğu 'The Actors Studio' tamamen Stanislavski metodlarını esas alarak adaylarına eğitim vermekte. Burası halen New York'ta oyuncu üretmeye devam etmekte.
Var var, olmaz mı hiç? Ülkemizdeki tiyatronun kurucusu Muhsin Ertuğrul'dan başlayan süreç dünyalar güzeli Ayla Algan ile devam edip günümüz 'gençlerinden' Haluk Bilginer ile devam etmektedir. Ülkemizdeki bir çok Devlet Tiyatrosu ve özel tiyatro oyunları Stanislavski temelli yorum ve oyunculuk içeriyor.
bkz: metod oyunculuğu