Bugün, Türk halkı 7. defa bir referandumda oy kullanıyor. Bu sebeple geçmişteki halk oylamalarını hatırlayıp, Türkiye Cumhuriyeti Tarihindeki referandumları gözden geçirmenin uygun olacağını düşündük. Gelin hep birlikte bakalım bu referandumlara!
Bugün, Türk halkı 7. defa bir referandumda oy kullanıyor. Bu sebeple geçmişteki halk oylamalarını hatırlayıp, Türkiye Cumhuriyeti Tarihindeki referandumları gözden geçirmenin uygun olacağını düşündük. Gelin hep birlikte bakalım bu referandumlara!
27 Mayıs 1960'da ordu cumhuriyet tarihinde ilk defa yönetime el koydu. İktidardaki Demokrat Parti'nin birçok mensubu tutuklanarak yargılanmak üzere Yassıada'ya sevk edildi. Müdahalenin başına geçen Orgeneral Cemal Gürsel, birçok yetkiye haiz oldu. Yeni anayasa kısa süre içerisinde hazırlandı, askeri müdahaleden tam bir yıl sonra seçime sunuldu.
Senato, Anayasa Mahkemesi, Devlet Planlama Teşkilatı kurulacaktı. Bunun dışında işçilere sendika ve grev hakkı tanınıyor, TRT ve üniversitelere özgürlük vadediliyor ve güçler ayrılığı ilkesi benimseniyordu. Başta Cemal Gürsel olmak üzere askeri cihet halkı EVET oyu vermeye çağırıyordu. HAYIR tarafını savunmak ise hiç kolay değildi. Netice itibarıyla beklenen oldu ve sandıktan %62 Evet'e karşılık %38 Hayır oyu çıktı.
12 Eylül 1980 askeri müdahalesinin ardından yeni anayasanın hazırlanıp halk oyuna sunulması yaklaşık 2 yıl sürdü. Yeni tasarı 1961 Anayasasında ileri sürülen birçok maddeye kısıtlama getiriyordu. Aynı zamanda Kenan Evren'in cumhurbaşkanlığı onaylanıyor ve bugün dahi Türk siyasetinde tartışma konusu olan %10 seçim barajını içeriyordu.
Yurttaşlara EVET çağrısı yapan Kenan Evren, HAYIR kampanyası yürütenleri dış güçlere hizmet etmek, terör örgütleriyle işbirliği yapmak ve hainlikle sıfatlandırıyordu. Seçimlerin en tartışmalı konusu ise zarfın dışından gözüken mavi renkli hayır oyları olacaktı. Bunlara karşılık ise evet oyları beyaz renkliydi. Netice itibarıyla 7 Kasım 1982 günü sandığa gidildi. Çıkan sonuç Kenan Evren'i bile şaşırtmıştı. %92 Evet, %8 Hayır oyu çıkmıştı. Böylelikle Türkiye Cumhuriyeti tarihinde bir kez daha askeri bir müdahale sonucunda ortaya çıkan yeni anayasa onaylanmıştı.
12 Eylül müdahalesi sonucunda, Türk siyasetinin en mühim isimlerinden Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Alparslan Türkeş ve Necmettin Erbakan'a siyaset yasağı konulmuştu. Eski partilerinin devamı niteliğinde kurulan Adalet Partisi, Milliyetçi Çalışma Partisi ve Refah Partisi'ni dolaylı yoldan bir şekilde yönetiyorlardı. Siyasi yasaklarının tümden kaldırılmasını kendi partilileri de istiyordu. Turgut Özal ve ANAP ise, tartışmasız iktidarına rakip olacak bu değişikliği istemiyordu.
Turgut Özal'ın Anavatan Partisi HAYIR'ı desteklerken, bütün muhalefet ise EVET oyunu savunuyordu. 6 Eylül gecesi sandıklar açıldığında sadece 75.066 oy farkla değişiklik onaylanmıştı. %50.16 Evet, %49.84 Hayır oyu çıkmıştı. Böylelikle 4 büyük siyasi liderin yasakları kaldırıldı ve yeniden eski partilerinin başına geçme fırsatı buldular.
Aslında belki de Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en az bilinen referandumudur. Zira halk oylamasına sunulan konu sadece yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınmasından ibaretti. Değişiklik yerel seçimlerin 13 Kasım 1988 tarihinde yapılmasını öngörüyordu. Teklifi Başbakan Turgut Özal liderliğindeki Anavatan Partisi sunmuştu. Muhalefet ise beklenildiği gibi değişikliğe karşıydı.
25 Eylül 1988 akşamı sandıklar açıldığında ortaya çıkan tablo şaşırtıcıydı. Halkın %65'i Hayır, %35'i Evet demişti. Dolayısıyla vatandaşlar yerel seçimlerin 1 yıl erkene alınmasını istemedi. Böylelikle bu oylama, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde hayır çıkan ilk referandum olarak tarihe geçti.
2007 referandumu genel manasıyla Cumhurbaşkanlığı makamındaki bir dizi değişiklik etrafındaydı. Makamın görev süresi ve göreve geliş şeklini yeniden düzenleyen anayasa değişikliği oylaması, %61 gibi az bir katılımla gerçekleştirildi. Netice olarak ise sandıktan %69 Evet, %31 Hayır oyu çıktı. Böylece Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi ve görev süresinin 5 yıl olması ve aynı kişinin iki dönem aday olabilmesi hakkındaki düzenleme halk tarafından onaylanmış oldu.
2010 referandumu temel manasıyla yargı üzerindeki bir dizi değişikliği kapsamaktaydı. Yargıtay ve HSYK'nın üye sayıları arttırılıyor ve üyelerin seçilme şartları da değiştiriliyordu. AKP, BBP, Saadet Partisi EVET'i, CHP, MHP HAYIR'ı savunurken, BDP ise seçimi boykot kararı almıştı. Referanduma damgasını vuran olay ise ''Yetmez ama evet'' sloganıyla yürütülen kampanya oldu.
Böylelikle Türk halkı, 6. defa bir referandumda daha yapılan değişiklikleri onaylamıştı. İlerleyen yıllarda ise bu referandum üzerinden birçok tartışma yapılacak, olumlu yanlarından daha çok getirdiği kötü sonuçlarla anılacaktır.
Netice itibarıyla Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki 6 referandumu bu şekilde özetlemeye çalıştık. Önümüzdeki günlerde 7. sefer sandığa gideceğimiz referandumun ise, sonucu ne olursa olsun ülkemizi daha iyi bir vaziyete kavuşturmasını temenni ederiz.
hayır oyu çıkan 2. referandumda bugün olcak :)
2010 yılında fetöden "evet" için destek alanlar "kandırıldık" desede unutmadık unutturmayacağız ...
"İlerleyen yıllarda ise bu referandum üzerinden birçok tartışma yapılacak, olumlu yanlarından daha çok getirdiği kötü sonuçlarla anılacaktır. " hmmm düşündürücü