Geçtiğimiz günlerde oldukça viral olup, sosyal medyada, web sitelerinde ve hatta gazetelerde paylaşılan bazı haberler gerçeği yansıtmıyordu. Teyit.org da sağ olsun, yine bu haberleri bizim için araştırıp gerçekleri ortaya çıkardı.
Bakalım neler olmuş ve işin aslı neymiş?
Sosyal medyada, Sözcü, Sputnik, Yeni Mesaj ve HaberTürk gibi İnternet sitelerinde paylaşılan bir iddiaya göre Avrupa Merkez Bankası (European Central Bank, ECB) üzerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün portresi bulunan sıfır avro değerinde banknotlar bastırdı.
Söz konusu banknotlar 0 Euro Bank Notes adlı bir şirket tarafından Fransa’daki Oberthur basım evinde hediyelik eşya olarak tanıtım amaçlı basılıyor. 0 Euro Bank Notes, Avrupa Merkez Bankasının yetkilendirdiği EBM (Euro Banknote Memory) isimli lisans sahibi bir şirketin çatısı altında bulunuyor. Avrupa’da bu işi yapan birçok şirket var. Avrupa Merkez Bankası sıfır avro değerinde banknotlar basmıyor. Avrupa Merkez Bankasının tek bir darphanesi de bulunmuyor. Avrupa Birliği (AB) üyesi ve avro kullanan her ülkenin Merkez Bankası darphanelerinde avro basılabiliyor.
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir kitaptaki bölümlerin, Yılmaz Özdil’in 23 Ocak 2019’da satışa sunulan 2 bin 500 TL değerindeki özel basım “Mustafa Kemal” isimli kitabında yer aldığı iddia edildi. Mustafa Armağan tarafından 2 bin 500 TL’lik özel basımda yer aldığı iddiasıyla 26 Ocak 2019’da Twitter’da paylaşılan ve “Mustafa Kemal Atatürk kuru fasulyeye bayılırdı. Her gün yese, bıkmazdı” şeklinde ifadelerin olduğu gönderi yaklaşık bin 200 kullanıcı tarafından beğenildi.
Bunlara ek olarak A Haber tarafından yayınlanan bir haberde ve sosyal medya paylaşımlarında “Atatürk’ün leblebileri havaya atarak” yediğine dair bölümün de özel basım kitapta olduğu da iddia edildi.
Söz konusu bölümler, yine Özdil tarafından yazılan “Mustafa Kemal Atatürk ve Sofra” isimli çocuk kitabında bulunuyor. Yılmaz Özdil tarafından yazılan ve Aralık 2018’de Kırmızı Kedi Yayınları tarafından piyasaya sürülen Mustafa Kemal Atatürk ve Sofra isimli kitapta Atatürk’ün yediği yemekler hakkında çeşitli bilgiler veriliyor. Hanri Benazus’un arşivinden alınan fotoğraflar ve yemek çizimlerinin bulunduğu kitabın 4. sayfasında Mustafa Kemal Atatürk’ün kuru fasulyeye bayıldığı ve her gün yese dahi bıkmayacağı ifade ediliyor. Sayfada Atatürk’ün yemek yediği bir fotoğraf da var. 23 Ocak 2019’da piyasaya sürülen 2 bin 500 TL değerindeki özel basım kitap biçimsel olarak farklılıklar taşısa ve sınırlı sayıda üretilse de kitabın içeriği normal versiyonla aynı. Mustafa Kemal isimli kitap incelendiğinde söz konusu bölümlerin kitapta yer almadığını görmek mümkün.
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir haberde NASA’nın astronotu Sunita Williams’ın, Ay’dan yeryüzüne indikten sonra din değiştirdiği ve Müslüman olduğu iddia edildi. Haberlere eşlik eden metin, Sunita Williams’ın kendi ağzından olduğu iddia edilen ve İslamiyet’i seçmesine vesile olan anları anlattığı alıntılarla birlikte yer aldı. 12 Ocak 2019 tarihinde Facebook’ta kişisel bir hesap üzerinden paylaşılan bir gönderi 700 paylaşım aldı. Fakat bu haber aslında uzun süredir Facebook’ta dolaşıyor. 2015’te “Cübbeli Ahmet Hoca Farkın Tek Adresi” isimli Facebook sayfasından paylaşılan ve aynı metni içeren bir başka gönderi yaklaşık 2 bin paylaşım ve 2 bin 500 beğeni almıştı. Aynı metnin, 2014’ten bu yana farklı görsellerle İslam Birliği, İslam Dini TV gibi Facebook sayfalarında da paylaşıldığını görmek mümkün.
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı bir camide ayakkabıyla namaz kılarken gösterdiği iddia edildi. Bir kullanıcı tarafından 19 Kasım 2018’de Facebook’a yüklenen fotoğraf şimdiye kadar yaklaşık 15 bin defa paylaşıldı. Aynı fotoğrafın Haziran 2018 tarihli paylaşımlarına Twitter ve Facebook üzerinden ulaşmak mümkün.
Erdoğan’ın kafası fotoğrafa sonradan eklenmiş. Fotoğrafın orijinalinde Erdoğan’ın bulunduğu yerde Lübnan Başbakanı Saad Hariri, Mescid-i Haram’da 6 Temmuz 2016 tarihinde kılınan bayram namazı esnasında görülüyor. Suudi Arabistan’da yayım yapan Al-Riyadh gazetesinin 6 Temmuz 2016’daki bir haberinden fotoğrafın orijinaline ulaşmak mümkün. Söz konusu haberde Suudi Arabistan Kralı Salman bin Abdulaziz Al Saud’un ülkedeki birçok veliaht ile birlikte Mekke’de bulunan Mescid-i Haram’da bayram namazını kıldığı bilgisi yer alıyor. Aynı haberde Lübnan Başbakanı Saad Hariri’nin de Ramazan Bayramı namazını kılanlar arasında ismi geçiyor. İlgili günde çekilen fotoğrafların tamamına yine bu haberde yer alan fotoğraflardan ulaşmak mümkün.
Saad Hariri’nin sağındaki Maldivler Savunma Bakanı Adem Shareef, solundaki ise Lübnan eski Başbakanı Tammam Salam. Aynı habere ait fotoğraflar başka haber sitelerinde de 6 Temmuz 2016’da yer almış. Buradan hareketle Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı camide ayakkabıyla namaz kılarken gösteren fotoğrafın montaj olduğu anlaşılabilir. Fotoğrafın orijinalinden de anlaşılabileceği gibi Erdoğan’ın yüzü fotoğrafa sonradan eklenmiş.
Saad Hariri’nin kişisel Twitter hesabından 6 Temmuz 2016’da atılan bir tweetten de aynı fotoğraflara ulaşmak mümkün.
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafın, Mustafa Kemal Atatürk’ü bir kurt köpeğiyle yan yana gösterdiği iddia edildi. 28 Ocak 2019 tarihinde Cumhuriyet Çocukları isimli Facebook sayfası üzerinden paylaşılan fotoğraf yaklaşık 2 bin paylaşım aldı. Aynı fotoğraf 29 Ocak 2019 tarihinde ATA’m isimli sayfadan da paylaşıldı ve çok sayıda etkileşim aldı.
Görseldeki köpek ise Hitler’in Blondi isimli köpeği. Google ve Yandex üzerinden yapılan tersine görsel arama, fotoğrafın aslının Adolf Hitler’i gösterdiği sonucunu veriyor. Mourning the Ancient isimli blogda paylaşılan haberlerden fotoğrafın orijinaline ulaşmak mümkün. Getty Images aracılığıyla ulaşılan fotoğraf ise montajlanan fotoğrafın yakın bir açıdan çekilmiş hali. Fotoğrafın çekildiği Berchtensgaden, Adolf Hitler’in Kartal Yuvası (Kehlsteinhaus / Eagle’s Nest) olarak da bilinen köşkünün bulunduğu Bavyera eyaletinde bir bölge. Kartal Yuvası bugün orijinal formunda korunmakta ve ziyarete açık. Kehlsteinhaus’un resmi sitesinde yer alan bilgilere göre burada Nasyonal Sosyalist rejiminin çeşitli savaş ve toplu katliam kararları alınmış.
Sosyal medyada paylaşılan bir gönderide, Cumhuriyet Halk Partili (CHP) kadınların ellerindeki pankartta “gusül abdesti istemiyoruz, cenabet gezmek istiyoruz” yazdığı ve imza toplama etkinliğinin bu amaçla düzenlendiği iddia edildi. 6 Şubat 2019 tarihinde 200 bin takipçili Kod Adı Başkan isimli Facebook sayfasında yer alan bu gönderi bin kişi tarafından paylaşıldı.
Görseldeki pankarta montaj yapılmış. Fotoğrafın orijinali ise 13 Temmuz 2016’dan. İmza toplama etkinliği Binali Yıldırım’ın müftülüklere nikah kıyma yetkisi verileceği açıklamasına karşı CHP İzmir İl Kadın Kolları tarafından düzenlendi. Pankartta ise “Binali Yıldırım’ın ‘il ve ilçe müftülüklerine nikah kıyma yetkisi verileceğini’ belirten açıklamasını kabul etmiyoruz!” yazıyor. CHP İzmir İl Kadın Kolları tarafından yürütülen kampanya 13 Temmuz 2016 tarihinde İzmir Alsancak’ta gerçekleşti. Görselin orijinalinde, Nurşen Balcı (CHP İzmir Kadın Kolları Başkanı) ve Sema Pekdaş’ın (Konak Belediye Başkanı) karşı imza toplamak için etkinlik alanında bulundukları görülebiliyor.
Sosyal medyada paylaşılan haberde İstanbul’un Gaziosmanpaşa ilçesinin Hacımaşlı köyünde faaliyet gösteren bir domuz çiftliği olduğu iddia edildi. Facebook’ta Gökkuşağı isimli grupta 22 Ocak 2019 tarihinde paylaşılan iddia 843 kişi tarafından beğenildi, 5 bin kişi tarafından paylaşıldı.
Söz konusu bölgede faaliyet gösteren domuz çiftliğinin faaliyetlerine İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Sağlık Grup Başkanlığı tarafından 2004 yılında son verilmiş. Ayrıca Sazlıdere Barajının yakınında domuz çiftliği olabilecek bir yapı bulunmuyor. İddiayla birlikte paylaşılan üstteki fotoğraf daha önce Hindistan’ın Ludhiana şehrindeki modern bir domuz çiftliğinden olduğu iddiasıyla paylaşılmış. Alttaki fotoğraf da daha önce İnternet'te Danimarka’daki et üretimiyle ilgili bir haberde kullanılmış. İddiada belirtilen domuz çiftliği daha önce çevre halkı tarafından yetkililere şikayet edilmiş, şikayetler üzerine inceleme altına alınan domuz çiftliği, İSKİ’nin yaptığı açıklamaya göre 2004 yılında kötü koşullar nedeniyle kapatılmış. teyit.org’un destek hattından ulaştığı İSKİ, konuyla ilgili açıklamada bulundu:
'Gaziosmanpaşa ilçesi Hacımaşlı köyünde faaliyet gösteren ve Sazlıdere Barajı orta mesafeli koruma alanında yer alan domuz çiftliği idaremiz teknik elemanları tarafından yerinde incelenmiş, atıksu arıtma tesisinin bulunmadığı, ilkel ve sağlıksız koşullarda faaliyet gösterdiğinin tespit edilmesi üzerine 23.10.2001 tarihli yazı ile firmanın faaliyetine son verilmesi İstanbul Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı Sağlık Grup Başkanlığından istenmiştir.
İdaremizin gösterdiği çabalar neticesinde 01.03.2004 tarihinde tesisin kesimhane ve buzhane bölümleri yıkılmış, 13.04.2004 tarihinde de idaremiz teknik personelinin gözetiminde tesis tamamen boşaltılarak, faaliyetine son verilmiştir.'
Hacımaşlı köyü muhtarı Hayri Pekçetin ile yapılan telefon görüşmesinden de, köyde şu anda faaliyet halinde olan bir domuz çiftliğinin olmadığı bilgisi edinildi.
Onedio ilk önce haber diye prim yapıyor, ondan sonra bu yalan diye prim yapıyor.
#1 başlığı Onedio'da okudum. Atatürk portresi Euro'da diye. Şimdi de kıvırıyorlar. Buzzfeed çakmaları sizi.
Biz mal gibi her gördüğümüze inandıktan sonra bunlar devam eder. İyi ki teyit.org var da bari açıklıyorlar doğruları. Bağış filan yapmak lazım adamlara arada.