Huzur Kaçıran Detaylarıyla Gerçeklik Algınızı Yerle Bir Edecek Edecek Nedimeler Tablosu
İçeriğimizin kahramanı 17. yüzyılda İspanyol sarayında baş ressam olarak çalışmış Diego Velázquez.
Sıradan insanların sıradan hayatlarını resmettiği eserlerin ardından katıldığı yarışma onu kralın başucuna taşımıştı. O bu şansı geri tepmedi tabii, krala onlarca tablo yaptı. Bu tablolar arasında onun magnum opus, şaheseri olan Las Meninas da vardı. Türkçe söylersek, Nedimeler idi bu eserin adı ve zihinlerde karıncalanma yaratacak detaylara sahipti.
Önce şöyle genel bir bakış atalım bu tabloya.
Bir ressam, muhtemelen Velázquez, tuvalinden bir adım geriye gitmiş ve tam karşıya bakıyor. Baktığı noktada modeli var fakat diğer herkes nereye bakıyor? Ya da model karşısındaysa bu tablo neyi anlatıyor?
Gelin, sanat tarihine damga vuran bu eserde bir yolculuğa çıkalım.
Tabloya bakan kişiler olarak, biz resmedilenlerin yerindeyiz. Tam arkadaki aynaya dikkatli bakın.
Aynaya yansıyan kişiler dönemin İspanya kralı ve kraliçesi, portrelerinin yapılması için Velázquez'e modellik yapıyorlar. Yani aslında bu tablonun öznesi Velázquez 'in stüdyosundaki kraliyet ailesi.
Tablonun orijinal boyutlarında solda kalan tuvale baktığımızda Velázquez'in aslında belki de son rötuşları yapmak için bir adım geriye attığını düşünebiliriz, birazdan birkaç adım atacak ve tuvalin ardına geçerek gözlerden kaybolacak.
Kendini de temsil eden Velázquez aslında çizmekte olduğu tabloyu göremez, çünkü tam olarak bize bakmaktadır.
Yani biz tabloya bakarken ressamı da bize gözlerini dikmiş bakmaktadır zira bizleri resmetmektedir.
Peki biz gerçekten aynadan yansıyan o iki kişi miyiz? İspanya kraliyet ailesinden olmadığınızı varsayarak bu soruya hayır yanıtını verirsek bu tablodaki fazlalık aslında izleyenler olarak biziz. Bakmamamız gereken bir yere bakıyoruz.
3 ayrı odağı var bu eserin, ilki çizimi yapan Velázquez ikinci odak aynadaki kraliyet ailesi ve üçüncü olarak onların kızı Margarita.
Zaten eserde zarafeti simgeleyen karakter olarak gördüğü saygı ortada. Ayrıca bu üç odak sadece yorumlanış biçimimizle ilgili değil, ışık oyunları da odağın birden fazla olduğunu gösteriyor.
Nasıl mı? Anlatayım.
Sağdan gelen ışık odaktakiler dışında herkesin yüzünde bir gölge bırakmıştır.
Margarita bu gölgeden münezzeh, tüm aydınlığa sahip biçimde gözümüzün içine bakar.
Ayrıca bu üç odağı bir arada gördüğümüzde aynı anda bu tablonun hem içinde hem de dışında hissedebileceğimizi görürüz. Kral ve kraliçenin açısından tablonun içindeyken gözümüzü farklı bir yere diktiğimizde bir anda tablonun dışındayız.
Peki gelelim bir diğer detaya, tablonun en gerisinde yer alan ve hafif bir gerilim yaratan bu kişi kim?
Kendisi kraliçenin kahyası, burada neden hareket halindeymiş gibi görünüyor diye soracak olursanız iki ayrı ihtimalden bahsedebiliriz. İlki kral ve kraliçenin emriyle stüdyoya gelmiş, onları izlemekte, ikinci ve daha yaygın yoruma göre tablonun son rötuşları yapıldığı için odadan çıkmak üzere olan kral ve kraliçeye kapıyı açmış, beklemektedir.
Tabloda yer alan tüm karakterlerin aslında farklı noktalarda konumlanması derinlik algımızla oynanan oyunlardan biridir.
İşte tam da bu detayları Nedimeler'i sanat tarihinin başucuna yerleştirmişti, onlarca kez yorumlandı. Hatta Picasso, 1957'de bir saygı duruşu niteliğinde Nedimeler için birden fazla tablo yaptı. Öyle ki karakterlerin ve detayların tamamı Picasso'nun versiyonunda da boy göstermişti.
Henri Rousseau bir konuşmasında 'Resim yapan ben değilim, elimi başka biri tutuyor.' demişti. Ressamlar bile bazen şaşırırken böyle gizemli eserlerin ortaya çıkışına akıl sır erdirememek çok normal!
eywallah barış abim