Her Gün Kullandığımız Sözcüklerin Akıllara Hiç Gelmeyecek Kökenlerini Duyduktan Sonra Aydınlanacaksınız!

25.07.2019 - 11:00

02.02.2022 - 15:22

Kaynak: https://nisanyansozluk.com/?

Her gun kullandığımız sözcüklerin aslında hangi serüvenlerle dilimize girdiğini gördükten sonra etimolojiye hayran olmamak imkansız!

1. Modern dünyanın sık kullanılan kavramlarından linç, İngilizce lynch sözcüğünden dilimize giriş yapmış.

İngilizce'de yargısız infaz anlamına gelen bu kelimenin köküne de ilerlersek ABD, Virginia'da kurulmuş ve yasa dışı mahkemelerin başını çeken William Lynch'in adına dek iniyoruz. Lynch kanunu olarak geçiyordu o zamanlar bu kavram.

2. Arapça'da māˀ sözcüğü suya karşılık geliyor, mavi de buradan türemiş.

Yine Arapça māwī, suya benzeyen, suyun rengi anlamına geliyor. Söyleniş olarak da yazım olarak da dilimize bu sözcükten geçmiş.

3. Sevdanın kökenini anladıktan sonra 'kara sevdanın' kökenini de anlıyoruz.

Sözcük swd kökünden türetilen sawdāˀ'nın dilimize girişiyle ortaya çıkıyor. Bu sözcük ise 'kara şey, akıl dışı arzu, tutku' anlamına geliyor. Yani sevdanın anlamı aslında olumlu ile olumsuzluğun sınırında.

4. Güvercin de yer aldığı göklerden gelen bir anlama sahip.

Türkçe'de güvercin kelimesinin aslı olan köğerçinin kökü olan köger- göğermek, maviye dönüşmek anlamına geliyor. Böyle düşününce neredeyse anlamını hiç yitirmemiş!

5. Kısrak sözcüğü Eski Türkçe'den bir miras.

Eski Türkçe cimri ve evlenmemiş dişi anlamına gelen kısır sözcüğünden türemiştir.

6. Itır sözcüğü, Arapça ˁṭr(عطر) kökünden geliyor ve anlamı güzel kokan parfüm, şey.

Türkçe'ye girişinin ardından ıtır sözcüğü bugün aktar olarak kullandığımız 'attar' sözcüğünün de kökünü oluşturuyor. Attar, ıtır satan anlamına geliyor.

7. Çikolatanın kökeni Nahuatl diline gidiyor. Bu dilde acı anlamına gelen xocolli ile su anlamına gelen atl birleşince çikolata ortaya çıkıyor.

Tabii önce İspanyolca'ya geçiyor, kakaodan yapılan yiyecek anlamında. Ardından Türkçe'ye geçiyor.

8. Güzide bir tatlı olan tiramisunun ismini de araştırdık.

İtalyanca kökenli tiramisù sözcüğü bu tatlının ismini oluşturmuş. Sözcük, İtalyanca çekip götürme anlamına gelen tira sözcüğünden türemiş.

9. Yine Türkçe kökenli bir kelimeden, çapkından bahsedelim.

Türkçe kkeni olan çapġun, saldırı ve hızlı koşan canlı anlamına geliyor. Zaten kökteki çap fiili hızlı gidiş anlamına geliyor. Bu durumda çapkının modern Türkçe içerisinde aldığı yer şimdi anlaşılıyor.

10. Güzel havaların vazgeçilmezi piknik aslında iki parçalı bir anlama sahip.

Fransızca piquer, herhangi bir şeyden küçük bir parça almayı ifade ediyor, pique-nique ise kırda yenen ara yemek anlamına geliyor. Bu birleşimin dilimize geçişi piknik olmuş.

11. Damak sözcüğünü gün içinde çok fazla kullanmıyor olsak da etimolojik olarak incelemekte fayda var.

Damak, Eski Türkçe'de boğaz anlamına gelen tamġak sözcüğünden türemiş.

12. İris, Türkçe'de ve diğer birçok dilde gözün renkli kısmını ifade eden sözcük.

Kökeni ise hayli ilginç. İris, Gökkuşağı Tanrıçası İris'in adından dillere geçmiş.

13. Kadınla erkek arasındaki duygusal ilişki olarak TDK tanımına ulaşabileceğimiz flört, esasen “küçük çiçek büketi” anlamına gelir.

Fransızca fleur, çiçeğin küçültme anlamına uğramış halidir. Flower olarak İngilizce’ye, flört olarak Türkçe’ye transfer olmuş flörtün güncel anlamı hoşlanılan kişiye ilk buluşmada götürülen çiçek geleneğiyle ortaya çıkmış.

14. Smokin sözcüğünde gizli 'smoke' kökünü fark etmişsinizdir. Her şey burada başlıyor zaten.

Bu giysi sigara içmeyle bağlantılı biçimde doğmuş. Sigara içme anlamına gelen smoke fiilinden doğan smokin 19. yüzyılda sigara içen kişilerin düzenli olarak sigara içilen yerlere girmeden giydiği ceketti. Hatta ilk olarak adı 'smoking jacket' olarak koyulmuştu, sonra tüm dünyaya farklı amaçlarla yayıldı.

15. Salak, kökeniyle tam uyumlu anlamıyla dikkat çekiyor.

Türkçe bırakmak anlamına gelen ve sık sık kullandığımız sal- fiil kökünden türetilen sözcük kendini bırakan, kendinden vazgeçen, güncel ifadeyle kendini salan anlamına geliyor.