Ekonomide ‘zombi şirketler’ diye bir kavram var ve bu firmalar aslında batması gerekirken borçlarla yaşamaya devam eden devler. Kar etmekte zorlanıyorlar ama bankalardan aldıkları kredilerle kendilerine yeni bir nefes yaratıyorlar. Yani görünürde güçlüler ama perde arkasında sürekli borç döndürmekle meşguller. Tıpkı dizilerdeki zombiler gibi, varlar ama tam anlamıyla ‘canlı’ değiller. Şimdi birlikte zombi şirket ekonomisine yakından bakalım.
Zombi şirketler, normalde batması gereken ama çeşitli finansal desteklerle hayatta kalmayı sürdüren firmalardır. Faiz ödemelerini karşılayacak kadar nakit yaratabilirler, ancak borçlarını kapatmakta zorlanırlar ve uzun vadeli büyüme gösteremezler. Bu nedenle kaynaklarını verimli kullanamaz ve ekonomide yavaşlayan bir döngüye neden olurlar. Bu firmalar ucuz krediler, devlet destekleri veya borç yapılandırmaları sayesinde faaliyetlerini sürdürür. Kısacası, ekonomik anlamda hayatta kalıyor gibi görünen ama sürdürülebilirliği sınırlı şirketlerdir.
Çünkü bu şirketler sağlıklı işletmeler gibi hareket eder ama içten içe ölüdür. Ne tam anlamıyla büyürler ne de tamamen yok olurlar. Yürüyen ölü benzetmesi de buradan gelir. Şirketler hayatta gibi görünür ama aslında sadece borçla beslenirler. Bu benzetme aynı zamanda ekonomistlerin ve finans dünyasının onları tanımlamak için kullandığı görsel ve akılda kalıcı bir ifadedir. Böylece hem okuyucuya hem de yatırımcılara şirketin finansal durumunu hızlıca anlatmak mümkün olur.
Zombi şirketler, genellikle yüksek sermaye gerektiren ve nakit akışı uzun sektörlerde daha sık görülür. Enerji, inşaat, havacılık ve perakende sektörleri bu açıdan öne çıkar. Yatırım maliyeti yüksek olduğundan işler ters gittiğinde bu firmalar borçlanmaya yönelir ve hayatta kalmak için kredi desteğine bağımlı hale gelirler. Ayrıca teknoloji ve üretim sektörlerinde de zaman zaman zombi şirket örnekleri gözlemlenebilir. Genel olarak, sermaye yoğun ve nakit döngüsü uzun sektörler bu şirketler için elverişli ortam sağlar.
Zombi şirketler, ekonomide kaynakların verimli kullanılmasını engeller ve sağlıklı şirketlerin finansmana erişimini zorlaştırır. Bu durum inovasyonu yavaşlatır ve yeni girişimlerin büyümesini sınırlayabilir. Ayrıca banka kredilerinin verimsiz alanlara gitmesine neden oldukları için ekonomik büyüme üzerinde baskı yaratırlar. Uzun vadede yüksek borç yükü ve verimsiz üretim finansal istikrarı tehdit eden bir unsur haline gelir. Kısacası, zombi şirketler görünmez ama etkili bir ekonomik risk unsuru olarak değerlendirilir.
IMF’in 2023 raporuna göre Türkiye, özel şirketler arasında zombi şirket oranında dünyada birinci sırada! Yani, ekonomi sahnesinde bolca borçla ayakta durmaya çalışan gizli zombiler var diyebiliriz. Bu durum ticaret hayatında ciddi riskler yaratıyor. Kaynaklar verimli kullanılamıyor ve işler bazen tıkalı otobüs gibi ilerliyor. Özellikle yüksek enflasyon, kur dalgalanmaları ve faizler birçok şirketi adeta teknik iflas pozisyonuna sokuyor. Bankalar ve devlet desteğiyle bu zombiler bir şekilde nefes almaya devam ediyor ama tabii ekonomide “ayakta kalıyor gibi yapmak” uzun vadede sıkıntı yaratıyor. Kısacası, Türkiye’deki zombi şirketler görünmez ama etkili bir sınav noktası.