Zeka çoğu zaman yüksek sesle değil, kelime seçimiyle fark edilir. Bazı ifadeler, düşünme disiplinini açık şekilde ortaya koyar. Kesinlik yerine oran kullanan kişiler dikkat çekiyor. Akademik çalışmalar da bu yaklaşımı destekliyor. Zihinsel performans çoğu zaman tam olarak burada ayrışıyor.
'Kesin olur' ya da 'imkansız' gibi net yargılar yerine yüzdeyle konuşan kişiler, düşüncelerini test edilebilir hale getirir. 'Yüzde 60 ihtimal' gibi ifadeler, hem belirsizliği kabul eder hem de sonradan güncellenebilir alan bırakır. Bu yaklaşım, sezgiye değil değerlendirmeye dayanır.
Araştırmalarda zihinsel kapasitesi yüksek katılımcıların tahminlerini oranlarla ifade ettiği görülür. Yeni bilgi geldiğinde fikir değiştirmek kolaylaşır çünkü baştan mutlaklık iddiası yoktur. Karar süreci şeffaf ilerler, hatalar görünür kalır.
Good Judgment Project kapsamında yapılan tahmin yarışmalarında 'superforecaster' olarak tanımlanan katılımcılar öne çıktı. Ortak özellikleri yüksek özgüvenden çok zihinsel esneklikti. Karşı argüman aradılar, tahminlerini düzenli şekilde revize ettiler ve oran kullandılar.
Benzer sonuçlar sayısal beceri çalışmalarında da görüldü. Sayısal oranları doğru okuyan kişiler, sağlık riskleri ya da finansal kararlar konusunda daha tutarlı tercihler yaptı. Kelimelerle değil, olasılıklarla düşünenler daha az yanıldı.
Zeki kişiler 'kesin başarılı olur' demez. 'Mevcut şartlarda yüzde 70 şans var, şu gelişme yaşanırsa oran düşer' gibi ifadeler kullanır. Bilgi gücünü değil, belirsizlik farkındalığını öne çıkarır.
Aynı durum akademik değerlendirmelerde de görülür. 'Kanıtladı' yerine 'veriler destekliyor' ifadesi tercih edilir. Risk konuşulurken “yok” denmez, yüzde aralığı verilir. Netlik iddiası değil, ölçülebilirlik önem taşır.
Herkesin aklında, "Avrupa bizi kıskanıyor" geçmediyse bende neyim...