Bir düşün: Elinde 100 TL var. Bugün mü harcarsın, yoksa 5 yıl sonra mı? Bunu sadece sabırsızlıkla açıklamak kolay olurdu ama işin içinde çok daha matematiksel, çok daha ekonomik bir gerçek var: Zamanın Paraya Etkisi. Evet, paranın da bir zaman değeri var. Peki, bu ne demek?
Hemen başlayalım. 👇
Bu parayla ister yemek yersin, ister alışveriş yaparsın, istersen de kenara koyarsın. Peki biri sana dese ki “Bu parayı bugün alma, 1 yıl sonra 1000 TL olarak vereceğim.” Ne yaparsın? Biraz düşün.
İlk refleksin “Yok ya, şimdi ver” olabilir. Çünkü içten içe biliyorsun ki 1 yıl sonra alacağın 1000 TL, bugünkü 1000 TL ile aynı olmayacak. İşte bu içgüdüsel farkındalık, ekonomide “paranın zaman değeri” dediğimiz kavramın ta kendisi.
Bak, bu dünyada hiçbir şey sabit değil. Domatesin fiyatı durmuyor, telefonların modelleri durmuyor, hatta kargo ücretleri bile her ay zamlanıyor. Böyle bir dünyada, “Para aynı kalsın” demek hayal olur.
Bugün 100 TL ile dolu dolu bir kahvaltı yapıyorsan, seneye o kahvaltının yarısını bile zor çıkarırsın. Çünkü enflasyon denilen, sessiz ama etkili bir güç, paranın alım gücünü yavaş yavaş kemiriyor.
Düşünsene, elinde para var ama farkında olmadan değeri azalıyor. Hani olur ya, cebinde çikolata kalır da sonra bir bakarsın erimiş, yapışmış… İşte enflasyon da biraz öyle. Paranı eritiyor ama sen ilk başta fark etmiyorsun.
Bu yüzden “Zaten harcamayacağım, dursun kenarda” demek çok tehlikeli. Çünkü duran para, aslında yerinde saymıyor; geri gidiyor.
O meşhur laf var ya: “Time is money”… Ciddi ciddi doğru. Çünkü zaman geçtikçe, paranı nasıl değerlendirdiğin onun değerini belirliyor.
Elinde duran parayla hiçbir şey yapmazsan, zaman onun aleyhine işliyor. Ama o parayı faize, yatırıma, altına, dövize ya da vadeli hesaba koyarsan… hop! O zaman zaman senin tarafında çalışmaya başlıyor.
Sana biri dese ki “5 yıl sonra sana 10.000 TL vereceğim,” ilk anda kulağa güzel gelir. Ama hemen düşün: 5 yıl sonra o 10.000 TL ne kadar değerli olacak? Bugünkü 10.000 TL gibi mi olacak?
Muhtemelen değil. Çünkü o zamana kadar fiyatlar artacak, ihtiyaçların değişecek ve o paranın alım gücü muhtemelen düşecek. O yüzden gelecekte alacağın paranın, bugünkü karşılığını iyi düşünmek gerekir.
Bazen bir ürünü şimdi almak ile 6 ay sonra almak arasında kalırsın. İşte burada karar verirken sadece fiyat değil, paranın zaman değeri de devreye girer. Çünkü aradaki 6 ay boyunca o parayla başka ne yapabileceğini düşünmek gerekir. Belki yatırırsan o ürünün parasını zaten çıkarırsın?
Bu konuları bazen sadece ekonomistler konuşuyor gibi geliyor olabilir ama aslında senin her gün yaptığın alışverişte bile bu kavram devrede.
Taksitle bir şey alırken, kredi çekerken, vadeli ödemeler yaparken, hatta borç verirken bile… bilinçli ya da bilinçsiz bu zaman değerini dikkate alıyorsun. Yani bu konu öyle finans gurularına özel falan değil. Hepimizin hayatının tam ortasında.
İki seçenek var. Ya bugünkü paranı çatır çatır harcarsın, keyfine bakarsın. Ya da biraz akılcı davranır, geleceği de düşünerek bir kısmını değerlendirirsin.
Burada doğru ya da yanlış yok ama farkında olmak önemli. Çünkü gelecekte “Keşke o zaman bir şey yapsaydım” dememek için bugünkü parayı akıllıca kullanmak şart. Yani aslında mesele harcamak ya da harcamamak değil; ne zaman ve nasıl harcadığın.
Zamanla yarışta kazanmak istiyorsan, paranın zamanla olan ilişkisini anlaman şart. Duran para, geriye düşer. Ama doğru değerlendirilen para seni ileriye taşır.
Bugün öğrendiğin her şey, gelecekteki sana yatırım aslında. Paranın değerini bilmek, onu sadece harcamak değil; aynı zamanda ona zaman kazandırmak demek. O yüzden cebindeki 100 TL’yi küçümseme. Ona zaman ver, şans ver, belki yarının büyük fırsatına dönüşür!
