Yüksek enflasyonla mücadelede yıllık oranlar %80'lere aşmışken 2023 itibariyle memur ve emekli maaşlarına yapılacak zamlar da tartışılmaya başlandı. Genel olarak çalışanları enflasyon yükü altında ezdirmeyecek oranda bir zam kararı alınması bekleniyor olsa da bu oranların yeterli gelmeyeceği düşünülüyor. Peki net oranların Ocak ayı ile birlikte öğrenileceği maaş zamlarının enflasyon seviyesinde olması gerçekten yeterli mi?
İşte detaylar!
Yılın sonuna yaklaşırken emekli, memur, SGK ve Bağ-Kur çalışan maaşlarına yapılacak zam oranı da netleşmeye başladı. Nihai tutarın Aralık ayı sonunda hesaplanacak enflasyona göre belirlenmesi beklense de TÜİK tarafından paylaşılan Kasım 2022 enflasyon oranlarıyla birlikte beklentilerde artış oldu.
TÜİK verilerine göre Kasım ayı enflasyon rakamları %2.88 arttı ve yıllık enflasyon %84.39'a çıktı. SSK ve Bağ-Kur emeklileri ile memur ve memur emeklileri için geriye sadece 2 Ocak 2023 günü açıklanacak Aralık enflasyon verisi kalmış oldu. Net rakamlar yeni yılla birlikte açıklanacak olsa da maaşlarda en az enflasyon kadar yükseliş olacağı tahmin ediliyor.
SSK ve Bağ-kurlular için toplu sözleşme bulunmadığından maaşlar 6 aylık enflasyon farkına göre belirleniyor. Dolayısıyla emeklilerin şimdiden %14,05, memur ve memur emeklilerinin ise %15,11 oranında zam hak ettiği söylenebilir. Bu veriye göre en düşük emekli aylığının 6.077 TL'den 7.000 TL'ye, en düşük memur maaşının ise 9.105 TL'den 10.500 TL'ye çıkması tahmin ediliyor.
Şu an TÜİK tarafından açıklanan rakamlar Aralık ayını kapsamıyor ve maaşlar son 6 aylık TÜFE'ye göre belirleniyor. Ayrıca yıl içinde Temmuz ayına kadar enflasyon rakamlarında değişiklik olması beklendiğinden bütün çalışanlara ara zam yapılması gerekiyor. Böylece hedeflenen ise çalışanları yükselen enflasyon karşısında mağdur etmemek ve ara zamlar sayesinde yaşam giderlerini karşılamalarını sağlamak. Peki bu rakamlar refah seviyesini artırmak için gerçekten yeterli mi?
Genel olarak asgari ücret artışıyla refah seviyesini artırmak pek mümkün değil çünkü durum böyle olsaydı bütün ekonomik sorunlar kolayca çözülürdü. Ancak geçtiğimiz yıllarda maaşlarda benzer artışlar yapıldı ve enflasyon rakamları baz alındı. Sonraki 6 aylık dönemde ise yapılan zam yeterli gelmediğinden ara zam gereksinimi ortaya çıktı. Şu an gelinen noktada da durum bundan pek farklı görünmüyor.
Uzmanlara göre; maaşların yükselmesinden önce refah seviyesinin yükselmesi gerekiyor, aksi halde maaşlar yükselse bile alınan elektrik, su, doğal gaz hizmetlerinde ve market raflarında aynı fiyat artışı devam edecek. Dolayısıyla zam artışı pek bir şey ifade etmeyecek çünkü daha fazla parayla alınan ürün sayısı ya daha az olacak ya da aynı kalacak. Önceleri yılda bir yapılan zam tartışmaları günümüzde 6 aylık dilimlerde yapıldığından, düzenli artışlar bu periyotları kısaltacak ve neredeyse aylık artışlar gözlenecek.
Refahın artması için temelde ekonominin düzelmesi ve daha az parayla daha fazla ürün alınabilmesi gerekiyor. Buradaki temel konu ise ekonomik büyümeyi üretimle sağlamak ve tüketimi kısmak. Şu an için maaşların enflasyon oranında artırılması çalışanları mutlu etmek için yeterli görünmüyor. Alınan ürün sayısı artmadıkça sadece ödenen ücretlerde artma gözleniyor ve bu tutarlar kağıt üzerinde kalıyor. Ayrıca refahın yüksek olduğu ülkelerde maaş tartışmaları bu kadar sık yapılmıyor.
Zamlar devam ettikçe ara zamların bile çalışanları rahatlatmak için gerçekçi bir çözüm olmayacağı şimdiden görülüyor. Enflasyona endeksli maaş artışları alım gücünü yeterince iyi etkilemiyor, aksine enflasyonu daha da yükseltme riski taşıdığından refahı düşürüyor. Dolayısıyla istikrarlı üretim, etkili kamulaşma ve bilinçli tasarruf olmadıkça, maaşlar ne kadar artarsa artsın ne alım gücünün ne de refahın yükselmesi uzmanlar tarafından beklenmiyor.