İstanbul, 1453 yılındaki fethinden sonra 470 sene boyunca Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olmuştur. Bilim, kültür ve sanatın merkezi haline gelen şehir; bütün dünyadan ziyaretçilerin geldiği kozmopolit bir yapısını bugün hala koruyor.
Ancak Osmanlı döneminde İstanbul'a giriş yaparken çok sıkı kurallar uygulanırdı. Bölgede asayiş ve düzenin sağlanması için deyim yerindeyse şehir kapılarından kuş uçurtulmadı.
Asayişin bozulmaması için köyden kente göçü önlemek devlet siyasetinin önemli bir unsuruydu ve şehirlere yerleşmek sınırlandırılmıştı. Çünkü köylüler memleketlerinden göç ettiğinde oradaki arâzileri ekilip biçilemez ve sipahilere faydalı olamazlardı. Ayrıca vergi sisteminin bozulacağına ve ve milli müdaafanın zarar göreceğine inanılırdı.
Bu iki kapı dışında şehre giriş yapmaya çalışan kişiler cezalandırılırdı. Şehrin denetiminden sorumlu olan zabitler bu kapılarda ziyaretçileri kontrol ederdi. Bostancı köprüsünde geçişleri denetleyen kişiye Bostancıbaşı denirdi.
Asayiş ve düzenin bozulmaması için şehre giriş ve çıkışlar muhtarlar tarafından sürekli kontrol edilirdi. Mahallerinde geçici olarak oturanların kimlikleri deftere kaydedilerek sürekli güncellenirdi.
Herkesin kendi memleketinden alacağı mürur tezkeresinde İstanbul’a ne iş için geldiklerini belirtmek zorundaydılar. Elinde mürur tezkeresi olmayanlar şehre giremezdi. Şehrin belirli kapıları dışında başka yollardan şehre giriş yapmaya çalışanlar mürur tezkeresi olsa da cezalandırılırdı.
Şehrin denetiminden sorumlu olan zabitler ve muhtarlar, mürür tezkeresi olmasına rağmen ziyaretçilerin girişini engelleyebilirdi. Dış görünüşlerini uygun bulmadıkları ziyaretçileri yüzünde meymenet olmadığı gerekçesiyle geri çevirme hakkına sahiptiler.
Tersane, ev, kamusal alan inşaatları için işçilere ihtiyaç duyulurdu. İstanbul’a çalışmak için gelen bu kişilere bekar uşakları denirdi. Bekar uşakları, devlet tarafından tahsis edilen bekar odalarında kalmak zorundaydılar. Bulundukları şehrin kadısından izin alarak gelen işçiler sadece geçici süre kalabilirdi.
İstanbul’a çalışmak için gelen her işçinin bir kefili bulunurdu. İstanbul sakinleri kefil oldukları bekar uşaklarını denetlemek zorundaydı. Uygunsuz gördükleri durumlarda ilgili makamları haberdar etmeleri gerekirdi.
istiklale çıkın da bi bakın son duruma
Şimdi her yer seni saç ekmiş arap...