Bir süre yurt dışında yaşayıp anavatana geri dönünce yaşanan şaşkınlığa tersine kültür şoku deniyor. 5 yıldır Amerika'da yaşıyorum ve en son 2020 yılında Türkiye'deydim. Aradan geçen iki yılın, pandemi sürecinin ve diğer değişimlerin ardından yeniden Türkiye'ye gelince gözlemlediğim durumları aktarmak istiyorum. Not: Bu görüşler tamamen iki yıl sonra ülkeye yeniden gelen birinin kişisel görüşlerini yansıtmaktadır; kesin veya objektif değildir.
En son 2020'de geldiğimde de fiyatlar yüksekti ve şaşırmıştım. Ancak şimdi akıl sınırlarını zorlayan bir fiyatlandırma ve zam yağmuru gördüm. Nerede yaşarsak yaşasın, sonradan yurt dışına gitmiş biri Türkiye'de Türk lirası mantığıyla hesap yapıyor, çünkü doğduğumuzdan beri bu birimle mantık yürütüyoruz. İşte o mantık tamamen ortada kalkmış gibiydi.
Pahalı kabul ettiğimiz markalar, ucuz kabul ettiklerimizden daha ucuza gelir olmuştu. Bu gıdadan tekstile böyleydi ve kafamı iyice karıştırdı. Fiyatları takip etmek eskisine göre hayli zorlaşmıştı. Ucuz bir market zincirinin fiyatları pahalı bir marketten daha pahalıydı. Bu durum hep vardı ancak iyice belirgin olmuştu.
İki yıl önce ev baktığını bildiğim iyi bir iş sahibi, yüksek maaşlı tanıdıklarım ev sahipleriyle anlaşıp evlerinde kalmaya karar vermişti. İnsanlar hayatlarıyla ilgili önemli kararları (aile yanından ayrılmak, evlenmek gibi) kira sorunu yüzünden değiştirir haldeydi. Birkaç yıl önce üst düzey çalışanların maaşı olan meblağlar şimdi kiralar yüzünden tek kişiye bile yetemez haldeydi.
Kombiyi en kısıkta belli zamanlarda açıp 1000 TL üstü doğalgaz faturası geldiğini, doğru düzgün elektrikli eşyası olmayan stüdyo daireye yine 1000 TL elektrik faturası geldiğini gördüm. Faturalar ortalama 700-800 TL olmuştu ve bu birkaç yıl öncesiyle kıyaslayınca gerçekten şok ediciydi.
Dolaşan çok, alışveriş yapan azdı. Öte yandan yabancıların ünlü Avrupa markalarından pazarlara kadar valizlerle gelip eşyaları yağmalarcasına satın alması biraz üzücüydü. Hatta doldurulan valizlerin fotoğraflarını çekip arkadaşlarımla bu şaşkınlığı paylaştım.
Alışveriş yaparken, restoran ve kafelerde insanların hem aksanlarından hem de konuştukları konulardan yurt dışında yaşadıklarını anladım. Daha önce hiç bu kadar yoğun bir yurt dışında yaşayan Türk kalabalığı görmemiştim.
Girdiğim pek çok yerde işe yeni başlamış, işi öğrenmeye çalışan gençler vardı. Belli ki iş değiştirme ve yoğun işsizlik sonucu bulunan ilk işe girme oranı artmıştı. İnsanlar gerçek anlamda iş arıyordu. Taksim'de girdiğim bir takıcıya evinde yaptığı takıları satmaya çalışan, ancak dükkan sahibi tarafından reddedilen yaşlı teyzeyi unutamıyorum.
En şaşırdığım şeylerden biri bu oldu. İstanbul'un bir ucundan diğerine 40 dakikada gittim. Kolayca karşıya geçip işimi halledip aynı hızla geri döndüm. Artan benzin ve araç fiyatlarından olsa gerek, trafik büyük ölçüde azalmıştı.
Dil bilmemeleri sayesinde akbil basmayıp şoförle kısa bir tartışma yaşayıp arkaya doğru ilerleyen ve daha sonra da hiçbir şey olmamış gibi devam eden onlarca kişiyle karşılaştım. Kişiler Türk olunca bir nebze anlaşılabiliyordu ancak dil engeli şoförleri de zorluyor gibiydi.
Daha önceden gittiğim veya yakınlarımın gittiği pek çok doktor yurt dışına taşınmıştı. Emekli olan veya istifa eden doktorların kadrosu dolmadığı için bazı hastanelerde bazı bölümlerin kapandığını gördüm.
Son 5 yılda zaten pek çok tanıdığım benim gibi yurt dışına taşındı. Ancak son bir yılda normalde asla ülkeden ayrılmayacağını düşündüğüm, düzeni olan arkadaşlarımın da kurslara başladığını ve vize randevularına başvurduğunu öğrendim. İnsanlardaki umutsuzluk göze çarpıyordu.
iki gençten biri değil iki gencin ikiside mutsuz
Ulan niye istemeyeyim araba zaten yok ama otobüse binemez olduk arkadaşlarla ayda yılda disari cikicaz bı kahve icemez olduk montlar botlar ayakkabilar kıyafetler pahalı oldu dışarı çıkamaz olduk evde oturduk iki tweet atalım dedik içeri giren insanları görüp bır şey yazmaya korkar olduk yorulduk herkes yurtdışına gidince bir şeylerin düzeleceğine inanıp buna umut bağlamış çünkü öyle orada insana emeğinin karşılığını veriyorlar çalışmanın bı değeri var günlük 200 kimseye yetmiyor her şey o kadar pahalı ki intihar etmeye bile korkuyoruz masraf çıkar diye bosa
Gençler gençliğini yaşayamadığı için mutsuz. Yurtdışı mı? Beni bu ülkenin vatandaşlığından men etseler mutlu olurum şahsen. Ülkemi bu kadar severken geldiğim son nokta.