Libya lideri Muammer Kaddafi 2011'de devrildiğinde ABD çıkıp bir ülke daha sayemizde 'özgürleşti' yorumu yapmıştı. Aradan 3 yıl geçti. Gördük ki o ülke pek de özgürleşememiş. Bir aşiretin kuvvetleri meclis binasına roketatarlarla saldırdı hafta sonu. 20 milletvekili ve görevli kaçırıldı. Kimilerine göre yaşananlar bir darbe… Kimilerine göre ise ülkenin kontrolden çıktığının göstergesi… Peki, nasıl oldu da bir ülke adım adım bu hale geldi? Aslında Kaddafi taa en başından söylemişti…
Kaddafi'nin verdiği son röportajlardan biriydi...
Yıl 2011... Öldürülmeden 4-5 ay önce.
Yine her zamanki kendinden emin tavrıyla oturuyordu sandalyesinde. Söylediklerini çok net hatırlıyorum.
'İstifa etmeyeceğim ama gerekirse bu yolda canımı veririm' diye başlamıştı sözlerine. Bir de uyarmıştı.
'Ben ölürsem sadece Libya değil tüm bölge karışır. Çünkü bu ülkede herhangi biri ne El Kaide'yi ne de aşiretleri benim gibi kontrol edebilir'...
Dediği gibi de oldu.
Libya göz göre göre kontrolden çıktı...
AFRİKA'DA EL KAİDE, LİBYA'DA AŞİRETLER
Önce El Kaide güçlendi. Üstelik sadece Libya'da değil tüm Afrika ve Orta Doğu'da. Suriye'de de Yemen'de de arttı çatışmalar. Cezayir'de İslami Mağrep El Kaidesi'ni, Nijerya'da Boko Haram'ı daha fazla duyar olduk. Kaddafi'nin paralı askerlerden oluşturduğu koca bir ordusu vardı. Ellerindeki son model silahlarıyla, bu eğitimli askerler tek tek kendi ülkelerine döndü Kaddafi'nin ardından. Üstelik Libya'daki iç savaş sırasında dağıtılan ve bir daha toplanamayan binlerce silah da vardı. Hepsi kan olarak döndü coğrafyaya. Hatırlarsınız Mart 2012'de (Kaddafi öldükten 5 ay sonra) Mali'de darbe yapmıştı Kaddafi'nin paralı askerleri. Libya'da ise aşiretler çıktı sahneye…
KADDAFİ DÖNEMİ KENDİ AŞİRETİNE YARADI
Libya'da 150'den fazla aşiret var. 30'u siyasette etkili... Kaddafi'nin mensubu olduğu Kadafa aşireti Sirte'den. Nüfus olarak öyle çok kalabalık değiller. Ama 42 yıl boyunca her kilit pozisyona kendi ailesinden adamları yerleştirdi Kaddafi. Bu küçük aşiret, ülkenin en nüfuz sahibi grubu oluverdi. Diğer güçlü aşiretler diş biledi haliyle yıllarca. Gün geldi devran döndü. Bir milyon nüfuslu Varfala aşiretinin ardından El Zuveyye'nin, Tuareglerin birer birer isyancıların saflarına geçmesi iç savaştaki dengeleri değiştirdi. Kaddafi devrilince bu kez aşiretler arası güç yarışı patlak verdi. Özellikle de petrol olan bölgelerde...
AŞİRETLERDEN ÖNCE ÖZERKLİK, SONRA PETROL TİCARETİ
Önce Mart 2012'de isyanın fitilinin ateşlendiği Doğu Libya'daki Bingazi merkezli Sirenkaya bölgesi özerklik ilan etti. Ülkede iki başlı bir yönetim başladı. Ülke bölünür mü tartışmaları arasında iki ay önce en büyük liman Sitra'da hükümetten bağımsız petrol sevkiyatı yapılmaya başlandı. Kime ait olduğu bilinmeyen bir tankere 36 milyon dolarlık ham petrol yüklendi. Öyle ki hükümetin 'vururuz' tehditlerine rağmen tankerin limandan kaçması Başbakanı bile devirdi ülkede. O tankere Kıbrıs açıklarında Amerikan donanması müdahale edip durdurdu. Trablus'a getirdi tekrar. Aşiretlere de 'hükümetle barışın' ayarı verildi. Tam o anlaşma bekleniyordu ki, bambaşka haberler gelmeye başladı ülkede. O aşiretler, hükümetle değil, darbeci bir generalin saflarına katıldıklarını duyurdu...
AŞİRET MECLİSE ROKETATARLA SALDIRDI
Peki o general kim? Emekli bir komutan. Adı Halife Haftar. 1990'larda Kaddafi'nin ordusundan kaçıp ABD'ye sığınmıştı. Ülkenin en güçlü aşiretlerinden birine Faranji'ye üye. Yıllardır Kaddafi döneminde elde edemedikleri gücü bu kez kazanmak istiyor o ve aşireti. Şubat ayında darbe yaptığını duyurdu, ancak karşılık bulmadı. Geçen hafta sonu yeniden ortaya çıktı. Daha hazırlıklıydı bu kez. Yönetimindeki Libya Ulusal Ordusu ile başkent Trablus'taki meclis binasını bastı. Tanker krizinin ardından yapılan yeni başbakanlık seçiminde mecliste usulsüzlük yapıldı deyip başbakanının istifasını istedi.
Damla Doğan / CNN TÜRK