Sınav sonuçları ve taban puanları açıklandı. 20 Ağustos 2021’e kadar tercih zamanı…
Karşında üç büyük soru var:
- Hangi bölümü seçmeli?
- Hangi üniversiteyi seçmeli?
- Üniversite şart mı?
İlkini bu yazıda cevaplayalım, diğerlerini başka yazılara bırakalım.
“Hangi bölüm?” sorusunu cevaplamak için kendine birkaç soru daha sorman gerekiyor. Hazırsan başlayalım.
Bir idealin var mı? Bugüne kadar iddialı hayalleri olan pek çok tanıdığım oldu. Aralarında dünyadaki açlığı sona erdirmek isteyen de vardı küresel ısınmaya çare bulmak isteyen de… Nobel Ödülü almanın hayalini kuran iki genç tanıyorum – üniversite tercihlerini yaparken biri Biyoloji seçti, diğeri Fizik. Bir arkadaşımın kızı küçüklükten beri beyin cerrahı olmak istiyordu, bu sayede beynin gizemini çözecekmiş. Tıp okuyor, henüz ihtisas aşamasına gelmedi; eminim bir gün başarılı bir cerrah olacak.
Elbette idealinin yukarıda saydıklarım kadar iddialı olması gerekmiyor. Varsa koş hayalinin peşinden, ona uyan bir meslek seç. İdealin bir meslekle doğrudan ilişkili olmayabilir; böyle bir durumda sana yolculuğunda destek olacak, yeni yetenekler kazandıracak bir bölüm seçmende fayda var. Yaptığın tercih idealinin önünde bir engel olabilir öte yandan, ona da dikkat etmelisin. Örneğin, yakın bir tanıdığım yıllar boyunca pilot olma hayaliyle yaşadı. İşletme mezunu olması problem oldu; havayolu şirketleri pilotluk programlarına sadece mühendislik eğitimi olan kişileri kabul ediyordu çünkü. Neyse ki zamanla kurallar değişti, bugün mutlu ve başarılı bir pilot kendisi.
Seni heyecanlandıran bir ideal, gaye yoksa üzülme hiç. Bu yaşta bir idealinin olması şart değil. Ama önümüzdeki yılları iyi değerlendir her halükârda. Hâlâ çok vaktin var
İdealin olmasa bile hayallerini bir meslek süslüyor olabilir. Aile geleneğidir mesela; “Bizim sülalede herkes avukat”. Ya da rol modelindir; “Ben de Neslihan Abla gibi arkeolog olmak istiyorum”. İşin hazırdır; “Annemin muayenesini devralacağım”. Çocuklarla vakit geçirmekten keyif alıyorsundur; “Anaokulu öğretmeni olmak en büyük dileğim”.
Çoğumuz bildiğimiz mesleklere meyilliyiz. Halbuki dünya değişiyor. Yeni meslekler geliyor. Ya da mesleklerin altında yeni alanlar açılıyor. Antropoloji buna güzel bir örnek. Antropolog ne yapar diye internette arama yaptığında geçmişle, tarihle ilgili bir meslek olduğu izlenimine kapılabilirsin. Halbuki bugün çoğu tasarım şirketi, müşteri davranışlarını anlayabilmek ve geleceğe şekil verebilmek için antropologlarla çalışıyor. İyi araştırmalısın.
Hayaller güzel elbette... Ama gerçekleri de masaya yatırmamız şart – sonuçta puanınla kabul edilebileceğin bir bölüme gireceksin. Taban puanları önemli... Bu hep böyleydi. Sadece puan yetmemesi değil konu; hayali mimarlık iken puanı daha yüksek olduğu için bilgisayar mühendisliğini tercih eden bir tanıdığım var.
Hayalindeki mesleğe puanın yetmiyorsa yılma. Tek yol üniversite değil… Bu konuya bir başka yazıda (üniversite şart mı?) değineceğim.
Soruyu şöyle de sorabiliriz: “Türkiye’de mi çalışmak istiyorsun? Yoksa yurtdışında çalışmayı düşünür müsün?” Elbette yurtdışı için sadece bölüm değil, yeterli seviyede İngilizce (ya da başka bir dil) bilmen de gerekiyor. Eğer yurtdışında çalışmaya açıksan seçeceğin mesleğin dünyanın her yerinde geçerli olmasına dikkat etmelisin.
Bazı meslekler Türkiye’de sadece devlet bünyesinde çalışma imkânı bulurken diğer ülkelerde daha geniş çalışma alanları olabiliyor (örneğin orman mühendisliği). Bazı mesleklerin yurt dışında geçerli olabilmesi için yoğun sınavlardan geçmek ve sertifikalar almak gerekebiliyor (örneğin doktorluk). Bazı alanlarda ise dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte Türkiye’de kalarak yurtdışına hizmet vermek mümkün (örneğin bilgisayar programcılığı).
Eğer yurt dışı hayalleri kuruyorsan bir not daha düşelim. Türkiye’de bir kişinin kendi alanıyla ilgili hemen her konuya hâkim olması beklenirken yurtdışında tek bir alt başlıkta derinlemesine bilgi birikimi tercih sebebidir. Örneğin pazarlama departmanına alınan “marcomcu” bir arkadaşın pazarlama iletişimi ile ilgili her konuya (tanıtım, reklam, dijital pazarlama, sosyal medya hesap yönetimi vb.) hâkim olması beklenirken, yurtdışındaki çoğu pozisyon daha dar kapsamlıdır (örneğin pazarlama ekimize SEO [arama motoru optimizasyonu] uzmanı arıyoruz).
Özetle, yurt dışı düşünüyorsan meslek tercihini bütün bu kriterleri düşünerek yapmalısın. Uzmanlaşacağın alanı da kısa süre içinde belirlemelisin.
Dünya değişiyor, ihtiyaçlar değişiyor, meslekler değişiyor. Resimdeki kişinin mesleği “uyandırma servisi”, çalar saat bulunmadan önce insanları uyandırmak için sabahları ev ev dolaşıp pencerelere vuruyormuş. Artık böyle bir meslek yok. Kimi meslek zamanla yok oluyor kimisi önemini kaybediyor.
ABD Çalışma Bakanlığı'nın yaptığı bir çalışmaya göre bugün okul çağında olanların yüzde 65’i henüz var olmayan mesleklere sahip olacak. Bu meslekleri şimdiden tahmin edebilmek zor elbette, ancak tasarım, çevre, sürdürülebilirlik, alternatif enerji ve modern tarım gibi konuların önem kazanmasını bekliyoruz. Benim favori konum biyoloji – biyoloji kökenli pek çok yeni dal (biyokimya, biyofizik, biyoanalitik, moleküler biyoteknoloji, genetik vb.) için şimdiden önemli üniversitelerde bölümler açıldı.
Gelecekte meslekler arası geçişler oldukça önem kazanacak. Sürekli öğrenmek zorundasın o yüzden, mesleğini ya da sana uygun olası yeni meslekleri takip etmen gerekecek. Mesleğin yavaşça kaybolabilir ya da sana çok uygun ama farkında olmadığın bir meslek ortaya çıkabilir.
Var. Hemen her meslek böylesi bir tehdit altında. Mesleğini robotların ya da yapay zekanın ele geçirme ihtimalini şu siteye girerek öğrenebilirsin. Bu siteye göre:
- Grafik tasarımcıların işlerini robotlara kaptırma ihtimali %8,
- Hakimlerin %4,
- Öğretmenlerin %1,
- Pazar araştırma analistinin ise %61.
İşin Geleceği'ni anlatırken de yazmıştım. 2027 yılı itibariyle bağımsız çalışan kişi sayısının şirketlerde maaşlı çalışan sayısını geçmesi bekleniyor. Tekil bireylerden oluşan milyonlarca şirketin ortaya çıkması ve bu bireylerin bir yandan bağımsız, bir yandan da dev bir ağ halinde çalışması bekleniyor. Bu önemli gelişme GIG ekonomisi olarak da adlandırılıyor. Büyük ihtimalle senin de böyle tek kişilik dev bir şirketin olacak. Bu dönüşümün parçası olmak istiyorsan, seni bir şirkette ya da kurumda çalışmaya zorlamayan bir mesleği seçmende fayda var.
Gelir, para kazanmak elbette önemli. Her zaman önemliydi. Keza statü de öyle. Kartvizitte ne yazdığını hep önemsedik. Ancak bugün büyüklerinin anlamakta zorlanacağı başka beklentilerin de olabilir. Sosyal medyada denk geldiğim hoş bir görselleştirmeye göndermeler yapalım:
- Pandemi ile fiziksel ve ruhsal sağlığın önemini yeniden hatırladık.
- Sevdiğin işi yapmak ilk maddede anlattığım “İdeallerle” çok ilintili.
- Ve serbest zaman… Kendine zaman ayırmak senin için ne kadar önemli?
Kolay değil karar vermek… Ama emin ol, bu sorular üzerine biraz kafa yorarsan işin kolaylaşacak.
Evet, önemli bir karar… Bugünün şartlarında, hayallerini, dünya gerçeklerini ve puanını masaya yatırarak en doğru tercihi yapacağından eminim.
Ama böylesine hızlı değişen dünyada kararını önümüzdeki yıllarda defalarca değiştirmen gerekebilir. Büyütme kafanda…
Güzel, keyifli ve sağlıklı bir hayatın olması dileklerimle…