Hayatta kaybettiği bir çok şey yüzünden yas tutma konusunda ne yazık ki epey tecrübesi olan, serebral palsi (beyin felci) geçirmiş ve epilepsi hastası Tim Lawrence'ın anlattıklarına kulak verelim:
Hayatta kaybettiği bir çok şey yüzünden yas tutma konusunda ne yazık ki epey tecrübesi olan, serebral palsi (beyin felci) geçirmiş ve epilepsi hastası Tim Lawrence'ın anlattıklarına kulak verelim:
Bir adamın anlattığı hikayeyi dinliyorum. Tanıdığı bir kadın büyük bir trafik kazası geçiriyor. Kaza sonrası kadın, hayata dair tüm umutları elinden alınmış, ömrünün sonuna kadar geçmeyecek bir acıya sahip şekilde yaşamaya mahkum oluyor; belden aşağısı felçli kalarak.
Böyle olaylar üzerine edilen şu lafları belki de milyonlarca kez duydum, ama her duyuşumda şok olmaya devam ediyorum: Adam kadına bu trajedinin onun
hayatında olumlu değişikliklere yol açtığını düşündüğünü söylemiş. Yaptığı bu duygusal, ruhsal ve psikolojik şiddetten farksız konuşmasını da şu kelimelerle taçlandırmış:
Adam kadına diyor ki 'bu kaza senin olgunlaşman, büyümen için olması gereken bir olaydı'. Hayır bu doğru değil. Bu saçmalık insanın hayatını mahveden bir şey.
Yıllarca acı çeken insanların yanında bulunan bir danışman olarak bu zırva sözlerin bu güne dek süregelmiş olması beni şaşırtıyor. İşin daha kötüsü bu sözler hayatımız alt üst olduğunda yapmamız gereken şeyden bile alıkoyuyor: Yas tutmak.
Alın size gerçeklik; akıl hocam Megan Devine'in çok güzel bir sözü vardır: 'Hayattaki bazı şeyleri düzeltemezsin. Onları ancak yanında taşırsın.'
İlişkin biter, yas tutarsın. Fırsatları elinden kaçırırsın, yas tutarsın. Bir hastalıktan epey hasarlı çıktığında bile bunu yaşarsın. Çocuğunu yitirmek düzeltilemez. Dermansız bir hastalığa yakalanmak düzeltilemez. En yakın sırdaşının sana ihaneti düzeltilemez. Bunları ancak beraberinde taşırsın.
Biraz daha açık olayım: Hayatınızda yaşadığınız trajedinin bir nedeni olduğunu, sizin daha iyi bir insan olmanız için meydana geldiğini söyleyen birileri olursa, o kişileri hayatınızdan çıkarmak için her türlü hakka sahipsiniz.
Hayatımda birçok kez yas tuttum. Öyle güçlü bir utanç duygusuna boğulmuştum ki neredeyse ölüyordum. Bana yardımcı olanlar ise sadece yanımda öylece sessizce duranlardı. Onlar beni sessizce, birlikte acı çekerek, hissederek ve yanımda olarak sevdiler. Çoğu insan bunun ne kadar etkileyici olduğunu anlayamayabilir.
İyileşme ve değişim zamanla olan bir süreçtir. Fakat yas tutmanıza izin verilmezse bu gerçekleşmez çünkü yas tutmak buna bir engel değildir.
Kederden darmadağın olmuş bir insanın ihtiyacı olan son şey tavsiye duymaktır. Dünyası paramparça olmuştur; o an kendi dünyasına birini alması büyük risk taşır. Acılarını yok etmeye, onarmaya, rasyonalize etmeye çalışırsanız korkuları ve endişeleri daha da artacaktır. Bunun yerine yapabileceğiniz en doğru şey, kabul etmek olacaktır. Kullanacağınız kelimeler şunlar olmalı:
Buraya dikkat; 'senin için buradayım' değil, 'seninleyim'. Senin için buradayım demeniz bir şeyler yapacağınız imasını taşır. Oysa hiçbir şey yapmanıza gerek yok. Onunla orada olmak, acısını paylaşmak özel bir eğitim veya yetenek gerektirmez. Önemli olan, gerekli olduğu müddetçe yanında olmaya istekli olduğunuzu hissettirmenizdir.
Orada olun. Sadece orada olun. Rahatsız olduğunuzda ya da hiçbir işe yaramadığınızı düşündüğünüzde bile onu terk etmeyin, yanında olun. Çünkü iyileşmenin başlangıcı korkarak girmeye çekindiğimiz o karanlık yerdedir. İyileşme, en karanlık anda bile yanımızda yürüyecek biri olduğunda başlayacaktır. Dünyada her yas tutan kişinin böyle insanlara ihtiyacı var. Emin olun tahmin ettiğinizden daha çok ihtiyaç duyuluyorsunuz.
Rica ediyorum, lütfen böyle insanlar olun.
Peder vefat ettiğinde, 'emekliliği gelmiş miydi?' diye soranlar, 'parmağındaki yüzüğü çıkartmanın derdine düşenler, 'geçen sene rahatsızlandığında ölmedi bir sene daha yaşadı' diyenler bir yana, yanıma oturup tek kelime dahi söylemeden bana sigara uzatan ve sigarayı tellendirdikten sonra yanımdan sessiz sedasız ayrılan komşu bir yana...
katıldığım şey bir insana yas durumunda yapılacak en kötü şey tavsiye vermektir. Tecrübelerimle söylüyorum ki yas tutan kişilere yakınını hemde en yakınını kaybeden birine tavsiye verilmez çünkü zaten olması gereken şeyi sizin tavsiyenizin ne olduğunu biliyodur doğru olan odur belki tamam ama o an duymak istemez doğruları, isyan etmek ister herşeye doğru yanlış ne varsa karışmıştır aklında zaten. Ben "seni anlıyorum." lafına da takıyodum mesela anlayamaz çünkü anlamaya çalışır belki ama tam olarak mümkün değil anlayamaz.
"Acını kabul ediyorum. Burada seninleyim" benzeri lafları kırk kez okudum ama biri de çıkıp "Aga bizde böyle bir kullanım yok, şunun Türkçe karşılığını bulalım" falan demiyor. Ben bugün birisine "acını kabul ediyorum" desem suratıma bakıp "bsg" der. Türkiye'de bunun tam karşılığını bulmak için kimse uğraşmıyor da.