Çoğu zaman hepimiz bir tehdidi önceden tespit edebilen ve bize zarar verme şansı bulamadan onu etkisiz hale getirebilen bir savunma sistemi ile hayatlarımızı sürdürüyoruz. Bu bizim bağışıklık sistemimiz ve sadece hastalandığımızda bu mekanizmanın farkında oluyoruz. Peki bu sistemi daha kapsamlı olarak yaşadığımız alanlara uygulayabilirsek ne olur? Biz de bu yazımızda bu konudan bahsediyoruz.
Bir sonraki pandemiye neden olabilecek her şeyi sessizce takip eden sessiz bir uydu ve süper bilgisayar ağı, şüpheli bir hastalık durumunda biri düğmeye bastığı anda aşıları ve tedavileri sunabilir. “Gezegen için bir bağışıklık sistemi” inşa etmemiz gerektiğine inanan küresel teknoloji uzmanı Dr David Bray'in vizyonu bu. Bray, “Dünyamızda mevcut olan şeylere yanıt vermeyi öğrenen dinamik bir sistemden bahsediyorum” diyor. “Dünyamızı bir organizma olarak düşünürsek ve biz de bu organizmanın parçalarıysak, sağlıklı olmayan bir şeyler olduğunu tespit etmek için vücudumuzun bağışıklık sistemi gibi tepki verilmesi gerekir” şeklinde sözlerine devam ediyor.
Gezegensel bağışıklık sistemi, Bray'in 2013 yılında ABD İleri Savunma Araştırma Projeleri Ajansı'na (DARPA) önerdiği bir fikirdi. DARPA o zamanlar Irak ve Afganistan ile meşguldü bu yüzden Bray'e 'yedi, sekiz yıl sonra tekrar başvurması gerektiğini' söylediler. Bray de bu durum özelinde, COVID salgınını işaret ederek 'içinde olduğumuz duruma bakın' diyor. 2021'de, kendi bağışıklık sistemlerimizin nasıl çalıştığı bağlamında anlaşılması belki de en kolay olan konsept için yeni bir şema çizdi. İnsan bağışıklık sistemi, hastalık taşıyıcılarını, her organ ve dokuya yayılmış canlı hücreler üzerindeki çeşitli reseptörler dizisi aracılığıyla tespit eder. Benzer şekilde Bray, küresel bir algılama ağı aracılığıyla potansiyel tehditleri yakalayan, hava, toprak ve su yoluyla yayılan sensörlerin yanı sıra bulaşıcı durumlara işaret edebilecek davranış ve ekonomik piyasa modellerindeki tuhaf işaretleri tespit etmek için eğitilmiş yapay zeka (AI) programlarını içeren bir sistem hayal ediyor.
Örneğin, Bray'in uzmanlaştığı bir konu olan biyoterörizmi ele alalım: 2000 ve 2005 yılları arasında Bray, işinin bir kısmının bir biyoterörizm saldırısının erken göstergeleri olarak hareket edebilecek verilerdeki tuhaflıkları aradığı ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinde Biyoterörizme Hazırlık ve Müdahale Programının BT şefiydi.
Bray'in patojen aramamızı önerdiği yerlerden biri de kanalizasyonlar. Burada yine bir emsal var. 2013'te kanalizasyondan numune alınması, İsrail'de sessiz bir çocuk felci salgınının saptanmasına sebep oldu ve daha ciddi bir çocuk felci salgınının önlenmesine yardımcı olan bir aşı kampanyasını tetikledi. Şimdi, Avrupa ve ABD genelinde COVID-19 için yapılan atık su testi, bilim insanlarının virüsün nasıl yayıldığına dair tarafsız bir resim elde etmelerine yardımcı oluyor. Örneğin İtalyan araştırmacılar, ilk dalga resmi olarak başlamadan önce toplanan ham kanalizasyon örneklerini geriye dönük olarak analiz ettiler ve Şubat ayı sonlarında ilk ithal edilmeyen vakanın bildirilmesinden haftalar önce, Aralık ve Ocak aylarında üç İtalyan kentinden alınan örneklerde virüs izlerini tespit ettiler. Ve Hollanda, Nieuwegein'deki KWR Su Araştırma Enstitüsü CEO'su Prof Dragan Savic'e göre, şimdiden yeni varyant seviyeleriyle karşı karşıyayız.
2021 planında Bray, bu biyosensörlerden bir süper bilgi işlem ağına beslenen aktarımları açıkladı. Bu tür biyosensörler son teknoloji ürünleri değildir; umut vericidirler ve bazı durumlarda biyolojik bileşenlere dayalı ticari olarak geliştirilmiş cihazlar olarak görülürler. Imperial College London'da biyosensörler geliştiren sentetik biyolog Prof Paul Freemont'a göre, 'sahada konuşlandırılabilen düşük maliyetli algılama sistemleri' olarak büyük bir etki yaratabilecek bir potansiyele sahip. Freemont'un biyosensörleri, çok çeşitli organizmalar tarafından kullanılan enzimler olan proteazlarla temas ettiklerinde floresanslarını kaybeden floresan boncukları olarak anlatılıyor. HIV'den uçuklara kadar birçok virüs, çoğalmak için proteaz enzimini kullanıyor. Freemont, bu sensörleri bir bitki virüsünden ve parazitik bir solucan olan Schistosoma mansoni'den gelen proteazlar da dahil olmak üzere farklı hedefleri tespit edecek şekilde uyarlamış. Bu teknoloji araştırmacıların, hayvan hastalıklarının insanlara geçme riskinin yüksek olduğu bölgelerdeki taşınabilir cihazlarda, farklı patojenleri tespit etmek için değiştirilebilen bileşenler kullanıyor.
Teorileri öncelikle pandeminin “kasıtlı çeşitliliği” olarak adlandırdığı şeyle, yani doğal olarak meydana gelen bir problemden daha zor bir problemle uğraşmayı amaçlıyor. Peki ama neden? Çünkü ona göre, biyoteröristlerin yaratacağı herhangi bir hastalık, bizim kurabileceğimiz herhangi bir savunmadan kaçmak için tasarlanmış olacak. Bu nedenle, bu şeyleri tespit etmek için daha açık bir yaklaşıma ihtiyacımız var; sadece eski hastalıkların yeni çeşitlerini değil, benzerini daha önce hiç görmediğimiz bir hastalığı da yakalayabilmemiz gerek.
DeepMind'in AlphaFold'u gibi yapay zeka programları, proteinlerin 3B yapılarını tahmin etmede zaten büyük adımlar atarken, bu tür bir düşünce çok uzak olmayabilir. Bu nedenle, semptomların insanlarda (herhangi biri gerçekten enfekte olmadan önce) nasıl ortaya çıkabileceğini tahmin etmenin zorluğunu bir kenara bırakırsanız, tüm bunlar eninde sonunda oldukça uygulanabilir olabilir. Bray'in bu tür tehditlere nasıl tepki vermemiz gerektiğine dair fikirlerinde işler biraz çılgına dönüyor. Bir düğmeye dokunarak makine tasarımlı aşıları devreye sokmamızı ve hatta içme suyuna antikor katmamız gerektiğini öneriyor. Bray, “Şu anda içinde yaşadığımız gibi oldukça yavaş yayılan bir salgından bahsetmiyorum; hayatta kalmak için bir saatten daha az zamanın olduğu bir salgından bahsediyorum.' diyor. Bu tip şeylerin ilk olarak savaş alanlarında biyolojik silah kullanımına karşı olacağını düşünüyor.
Siz bu konuda ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!