Bir düşünün, sabah uyandınız ve artık dolar mı, euro mu, TL mi daha değerli diye kafanızı yormanıza gerek yok. Dünyanın neresine giderseniz gidin, aynı para geçerli. Kulağa başta harika geliyor ama işin perde arkasında sizi şaşırtabilecek birçok sonuç var. Tüm dünyada tek bir para birimi kullanılırsa ne olur sorusunu yapay zekaya sorduk. Bakalım ne yanıtlar verdi?
Artık dolar, euro veya yen diye bir derdiniz olmaz. Seyahat etmek sizin için inanılmaz kolaylaşır çünkü para bozdurma ihtiyacı tamamen ortadan kalkar. Uluslararası ticarette de kafa karıştırıcı kur farklarıyla uğraşmazsınız. Ancak bu rahatlığın yanında önemli bir sorun var. Ülkeler kendi para politikalarını yönetemez hale gelir. Yani siz birey olarak kazanırken ülkeler ekonomik bağımsızlığından ödün vermek zorunda kalır.
Bugün her ülkenin Merkez Bankası kendi kararlarını alıyor, faiz artırıyor ya da para basıyor. Tek bir küresel para birimi olursa, bu yetki artık sizin ülkenizde değil, dev bir küresel otoritenin elinde olur. Dolayısıyla ülkeniz ekonomik bir krize girdiğinde hızlı çözüm üretmek zorlaşır. Siz de o krizin sonuçlarını doğrudan ve daha sert bir şekilde hissedebilirsiniz. Kısacası, ekonomi yönetiminde hız azalır, bağımlılık artar.
Eğer iş hayatında uluslararası ticaretle ilgileniyorsanız, tek para birimi size büyük kolaylık sağlar. Döviz dalgalanmaları yüzünden zarar etme ihtimaliniz ortadan kalkar. Ürünlerinizi satarken veya ithalat yaparken maliyetleriniz düşer, işleriniz hızlanır. Ancak büyük ülkeler bu düzeni daha fazla lehine çevirebilir. Siz avantajlı gibi görünseniz de aslında rekabet ortamında küçük ülkeler zor durumda kalır. Yani fırsat da vardır, risk de.
Tatile çıktığınızda, hangi dövizi alayım, acaba kur farkından zarar eder miyim gibi bir derdiniz olmaz. Valizinizi toplayıp dünyanın öbür ucuna gitseniz bile aynı parayla alışveriş yaparsınız. Fakat fiyat farklılıklarının ortadan kalkmasıyla bazı destinasyonların ucuz tatil cenneti imajı yok olur. Yani seyahat özgürlüğünüz artsa da uygun fiyatlı seçenekler azalabilir.
Sizin yaşadığınız ülkede fiyatlar hızla artarken, başka bir ülkede tam tersi yaşanabilir. Tek para birimi olduğunda tüm dünya aynı reçeteyi kullanmak zorunda kalır. Bu da yerel ihtiyaçlara uygun çözümler bulmayı imkansız hale getirir. Siz markete gittiğinizde yüksek fiyatlarla karşılaşabilirsiniz ama hükümetinizin bu soruna müdahale etme gücü olmaz. Küresel ekonomi aynı anda herkesi tatmin edecek çözümü bulmakta zorlanır.
Siz farklı ülkelere gittiğinizde alım gücünüz daha eşit hissedebilirsiniz. Çünkü artık kur avantajı ortadan kalkar. Ancak bu durum, gelişmiş ülkelerin teknoloji ve üretimdeki gücünü yok etmez. Onlar yine önde giderken, sizin ülkeniz bağımlı hale gelebilir. Yani hayatınız biraz kolaylaşır ama uzun vadede eşitsizlik bütünüyle ortadan kalkmaz.
Tek para birimi özellikle dijitalleşirse, sizin yaptığınız her işlem daha şeffaf hale gelir. Kayıt dışı ekonomi ve kara para aklamak zorlaşır. Bu, yolsuzlukla mücadelede sizi koruyan bir avantaj olabilir. Ama aynı zamanda her finansal hareketiniz küresel ölçekte izlenir. Siz daha güvenli hissedersiniz ama mahremiyetiniz azalır. Bu noktada “özgürlük mü, güvenlik mi?” sorusunu kendinize sormanız gerekir.
Bugün bir ülkede kriz çıktığında siz kendi ülkenizin parasının gücüyle biraz korunabiliyorsunuz. Tek para olursa bu kalkan tamamen yok olur. Örneğin Amerika’da büyük bir kriz patlarsa, siz Türkiye’de olsanız bile aynı gün etkilerini hissetmeye başlarsınız. Artık bizi etkilemez diye bir durum kalmaz. Yani küresel krizler, sizin cebinize çok daha sert yansır.
Siz elinize aldığınız paranın üzerinde Atatürk’ü, tarihi figürleri görmeye alışıksınız. Ancak tek para biriminde bu semboller yok olur. Ulusal kimliğinizi hissettiğiniz küçük detaylar tarihe karışır. Ekonomik olarak kazançlı olsanız da kültürel olarak kayba uğrarsınız. Paranın sadece alışveriş değil, aynı zamanda bir kimlik meselesi olduğunu unutmamanız gerekir.
Tüm bu artı ve eksilere rağmen, siz bunun insanlık için büyük bir kırılma noktası olduğuna tanıklık edersiniz. Ekonomik çıkar çatışmaları azalır, belki de ülkeler arası daha fazla işbirliği doğar. Savaşların ve krizlerin sebeplerinden biri ortadan kalkar. Siz de bu düzenin bir parçası olarak kendinizi küresel bir topluluğun üyesi gibi hissedersiniz. Yani tek bir para birimi, dünyayı tek bir köy haline getirebilir.