Vergiler… Kulağa çoğu zaman can sıkıcı gelse de aslında ekonominin temel direklerinden biri. Peki bir sabah uyandınız ve devlet, artık vergi yok dedi. İlk etapta kulağa harika geliyor, değil mi? Ama işin perde arkasında neler olur, devlet ekonomiyi nasıl ayakta tutar? İşte bu soruları yapay zekaya sorduk. Haydi, yapay zekanın verdiği yanıtlara birlikte bakalım!
Vergiler, devletin kasasını dolduran en büyük gelir kalemidir. Eğer vergiler tamamen kaldırılırsa devletin maaş ödemeleri, altyapı yatırımları, sağlık ve eğitim gibi harcamaları için yeni kaynaklar bulması gerekir. Bu durumda devlet ya borçlanmaya daha çok yönelebilir ya da alternatif gelir modelleri geliştirmek zorunda kalır. Örneğin, doğal kaynak gelirleri ya da devletin sahip olduğu şirketlerden elde edilen kazançlar öne çıkabilir. Ancak bu kaynakların sürdürülebilirliği vergiler kadar güçlü değildir. Yani devletin elindeki finansman aracı ciddi anlamda daralır. Kısacası, vergisiz bir dünya kulağa tatlı gelse de devletin kasadaki boşluğu doldurması pek kolay olmayacaktır.
Vergiler kalktığında devletin gelirleri ciddi oranda azalacağı için, halkın alışık olduğu birçok ücretsiz veya ucuz hizmet aksayabilir. Örneğin ücretsiz eğitim, devlet hastaneleri, yol yapımı ve toplu ulaşım gibi hizmetler ya durma noktasına gelir ya da tamamen özel sektöre devredilir. Bu da vatandaşın günlük hayatını doğrudan etkiler çünkü özel sektör kâr amacıyla çalışır. Dolayısıyla, sağlık ya da eğitim hizmetleri herkes için ulaşılabilir olmaktan çıkar. Bu durum, toplumda gelir adaletsizliğini artırır. Vergisiz bir dünyada aslında halk, dolaylı olarak daha çok para harcamak zorunda kalabilir. Yani vergi vermekten kurtulurken, cebinden çıkacak para çok daha fazla olur.
Vergiler ortadan kalkarsa devletin elini çektiği birçok alana özel sektör girmek zorunda kalır. Bu da serbest piyasa ekonomisinin aşırı derecede güçlenmesi anlamına gelir. Eğitimden sağlığa, güvenlikten ulaşıma kadar birçok kritik hizmet özel şirketlerin eline geçer. Bu noktada fiyatlar tamamen arz-talep dengesine bağlı olarak belirlenir. Zengin kesim bu sistemden avantaj sağlayabilirken, dar gelirli vatandaşlar büyük zorluklarla karşılaşır. Yani devletin dengeleyici rolü ortadan kalkar ve toplumda kutuplaşma artabilir. Sonuçta vergilerin olmadığı bir sistem, aslında güçlü olanın daha da güçlendiği bir ortam yaratır.
Vergiler olmayınca devletin başka gelir kapıları açması gerekir. Bu durumda devlet, enerji şirketleri, telekomünikasyon, ulaşım gibi alanlarda sahip olduğu kurumları daha agresif bir şekilde işletmeye başlayabilir. Ayrıca petrol, doğalgaz ya da madencilik gibi doğal kaynaklardan elde edilen gelirler devletin ana bütçe kalemi haline gelebilir. Ancak bu, ekonomiyi riskli hale getirir çünkü doğal kaynaklara bağımlı olmak fiyat dalgalanmalarıyla birlikte kriz yaratabilir. Örneğin, petrol fiyatları düştüğünde devletin kasası da anında boşalabilir. Dolayısıyla sadece bu kaynaklara güvenmek uzun vadede sürdürülebilir değildir. Vergiler, işte tam da bu riskleri minimize eden bir güvence sağlar.
Vergiler tamamen kaldırıldığında devletin kısa vadede başvuracağı en kolay yol borçlanmaktır. Ancak sürekli dış borç alarak bütçeyi ayakta tutmak, ülkeyi ekonomik bağımlılığa sürükler. Bir başka yol da para basmak olabilir, fakat bu da enflasyonu tavan yaptırır. Enflasyon arttığında, halkın alım gücü hızla düşer ve ekonomik kriz kaçınılmaz hale gelir. Vergilerin olmaması ilk etapta cebe kalan para olarak iyi hissettirse de enflasyonla birlikte fiyatlar öyle bir yükselir ki vatandaş yine kaybeder. Yani vergi kalksa bile sonuçta enflasyon gizli bir vergi gibi halkın cebinden parayı alır.
Vergiler sadece devletin gelir kaynağı değildir. Aynı zamanda toplumda gelir dağılımını dengeleyen bir araçtır. Özellikle yüksek gelirli kesimden alınan vergilerle düşük gelirli vatandaşlara hizmet götürülür. Bu denge ortadan kalktığında ise zengin daha zengin olurken fakir daha da fakirleşir. Çünkü devletin sosyal yardımları azalır veya tamamen biter. Bu da toplumsal huzursuzluğu artırır, sınıflar arasındaki uçurum derinleşir. Sonuç olarak vergisiz bir sistem, aslında demokrasi ve sosyal adalet için büyük bir tehdit olabilir.
Bugün dünyadaki hiçbir modern devlet vergisiz bir sistemle çalışamaz çünkü kamu düzeni için bu kaynak şarttır. Vergiler ortadan kalkarsa devletin temel fonksiyonları ciddi biçimde aksar. Ancak alternatif olarak düşük vergi - yüksek hizmet modeli veya daha adil vergi sistemleri kurulabilir. Örneğin dijital vergiler, karbon vergisi gibi yeni sistemlerle hem gelir elde edilebilir hem de toplumun faydasına olacak projeler desteklenebilir. Yani mesele vergisiz bir dünya yaratmak değil, vergilerin adil ve şeffaf kullanıldığı bir sistem kurmaktır. Asıl sorun, vergilerin nereye gittiğini bilmediğimizde ortaya çıkar. Şeffaflık olursa vergi ödemek de bir yük gibi gelmez.
He he tabi tabi simdi vergiler var o dedigin tehlikelerin hepsinden kurtulduk zekası olmayan yapay zeka 😃