Eskiden çalışmadan para kazanmak sadece masallarda olur sanılırdı ama yapay zeka, otomasyon ve yeni ekonomik modeller sayesinde bu düşünce gerçek olmaya doğru hızla ilerliyor. Peki gelecekte çalışmadan gelir elde etmek sıradan bir durum, hatta toplumun normali haline mi gelecek? Bu soruyu da yine yapay zekanın kendisine sorduk. Haydi, cevaplara birlikte bakalım!
Gelecekte çalışmadan gelir elde etmenin en çok konuşulan yollarından biri Evrensel Temel Gelir (Universal Basic Income) sistemi olacak. Bu sistemde her birey, devletten koşulsuz olarak belirli bir maaş alıyor. Amaç, teknolojik işsizlik yüzünden gelir kaybına uğrayan insanlara güvence sağlamak. Yani çalışsanız da çalışmasanız da belli bir miktar para cebinize girecek. Böylece aç kalırım korkusu ortadan kalkarken insanlar kendi projelerine, hobilerine ve yaratıcılıklarına daha fazla zaman ayırabilecek. Ancak bu sistemin uygulanması için devasa bütçeler gerekiyor ve bu da vergi politikalarının tamamen değişmesini zorunlu kılıyor. UBI, bir yandan eşitsizliği azaltabilirken, diğer yandan da çalışmadan yaşamak fikrini normalleştirebilir.
Yapay zeka, birçok sektörde insanların işini devralırken aynı zamanda pasif gelir yaratma fırsatlarını da artıracak. Örneğin, bir kez yapay zeka ile yazılmış bir kitap, üretilmiş bir müzik ya da hazırlanmış bir dijital ürün, yıllarca size para kazandırabilir. Bunun yanında, algoritmalar sizin adınıza yatırım yapacak, kripto veya borsa piyasalarında sizin yerinize hareket ederek gelir sağlayabilecek. Yani insanın sürekli aktif çalışması gerekmeyen, bir kez kurulduğunda kendini döndüren iş modelleri öne çıkacak. Bu, zenginlik sadece çalışarak elde edilir düşüncesinin yıkılmasına sebep olacak. Fakat burada en önemli konu, bu pasif gelir modellerine erişimin herkes için eşit olup olmayacağı çünkü teknolojiye ulaşamayanlar geri planda kalabilir.
Gelecekte çalışmak bir zorunluluk değil, bir tercih halini alabilir. Çünkü yapay zeka ve otomasyon, insanların yerini pek çok alanda alacak. İnsanlar sadece sevdikleri, tutkuyla yaptıkları işlerde çalışmayı seçecek. Bir şef sırf yemek yapmayı sevdiği için mutfağa girecek, bir öğretmen ise sadece aktarmaktan keyif aldığı için sınıfta olacak. Para kazanma kaygısı ikinci plana düşecek, yaşam kalitesi ön plana çıkacak. Bu da insanların iş hayatına bakışını kökten değiştirecek. Ancak bu noktada insan üretmezse toplum tembelleşir mi sorusu hep tartışma konusu olacak.
Makinalar fiziksel işleri üstlendiğinde insanın tek farkı hayal gücü ve yaratıcılığı olacak. Bu da sanat, tasarım, içerik üretimi, eğlence gibi sektörlerde büyük bir patlama yaratacak. İnsanlar artık sadece para kazanmak için değil, kendilerini ifade etmek için üretim yapacak. Ressamlar, yazarlar, müzisyenler, film yapımcıları daha çok değer görecek. Çünkü yapay zeka teknik olarak üretim yapsa da duyguyu ve insan dokusunu birebir veremeyecek. Bu da çalışmadan gelir elde etmek kavramını, aslında yaratıcılığı teşvik eden bir sürece dönüştürecek. Bir nevi herkes kendi sahnesini kurabilecek.
Bugün çalışmayan birine genelde tembel gözüyle bakılıyor. Fakat gelecekte bu algı tamamen değişebilir. Çünkü çalışmamak artık toplumun başarısızlık göstergesi değil, sistemin doğal işleyişi olacak. İnsanlar birbirlerini yaptıkları işle değil, ürettikleri fikirlerle, yaşam tarzlarıyla ve kattıkları değerlerle değerlendirecek. “Mesleğin ne?” yerine “neler üretiyorsun, hangi fikirleri savunuyorsun?” sorusu daha önemli hale gelecek. Bu da sosyal ilişkilerin, aile yapısının ve toplumsal rollerin kökten değişmesine sebep olacak. Yani sadece ekonomi değil, kültür de farklı bir boyuta evrilecek.
Bugün zenginlik, büyük evler, lüks arabalar, pahalı tatillerle ölçülüyor. Ama çalışmadan gelir elde etmenin normalleştiği bir dünyada, zenginlik daha çok özgür zaman ve yaratıcı üretim üzerinden değerlendirilecek. İnsanlar, paradan çok zamana ve deneyime değer verecek. Kimisi köyüne çekilip doğayla iç içe yaşamayı zenginlik sayacak, kimisi sanal dünyalarda kendi yarattığı evrenlerde vakit geçirmeyi. Kısacası, zenginlik artık herkesin kendi tanımıyla yaşayacağı bir kavram haline gelecek. Ancak bu da toplumda kim daha anlamlı yaşıyor tartışmasını da beraberinde getirecek.
Çalışmadan gelir elde etmek, iş ve yaşam arasındaki çizgiyi tamamen değiştirecek. Bugün 9-6 mesaisi hayatımızın merkeziyken, gelecekte bu kavram tarihe karışabilir. İnsanlar kendi zamanlarını tamamen kendileri yönetecek. Bu da stresin, tükenmişliğin ve iş yerinde mobbing gibi sorunların azalmasına sebep olabilir. Aynı zamanda, insanlar daha çok seyahat edecek, farklı hobiler edinecek, yeni diller öğrenecek. Yani iş artık hayatın merkezi değil, sadece küçük bir parçası olacak. Bu da yaşam kalitesini bambaşka bir seviyeye taşıyacak.
Çalışmadan gelir elde etmek kulağa çok ütopik gelse de bu durumun eşit dağılmama riski var. Zengin ülkeler bunu rahatça sağlayabilirken gelişmekte olan ülkeler ciddi sıkıntılar yaşayabilir. Ayrıca teknolojiyi elinde tutan dev şirketler, gelir eşitsizliğini daha da artırabilir. Bu da çalışmadan gelir fikrinin bir kesim için özgürlük, diğerleri için ise daha büyük bir adaletsizlik anlamına gelmesine yol açabilir. Yani gelecekte gelir dağılımı adil olmazsa toplumlarda yeni bir kutuplaşma ortaya çıkabilir. Bu nedenle herkes çalışmadan yaşayabilir mi sorusunun cevabı, aslında kimin nerede doğduğuna ve hangi sisteme dahil olduğuna bağlı olacak.