Arizona ve New Mexico’da konuşulan Navahoca, köklü bir kültürün taşıyıcısı. “Diné Bizaad” yani “halkın dili” olarak bilinen bu dil, Athabaskan dil ailesine mensup ve yapısı itibarıyla dünyanın en zor öğrenilen dillerinden biri olarak kabul ediliyor. 2017 verilerine göre yaklaşık 170.000 akıcı konuşanı bulunan Navajo, benzersiz ses sistemi, karmaşık gramer yapısı ve kültürel bağlamı ile diğer dillerden ayrılıyor. Ancak bu zenginlik, dili öğrenmek isteyenler için büyük bir sınav anlamına geliyor.
Navahoca tonal bir dil olduğu için kelimelerin anlamı, sesin tonuna göre değişiyor. Dilde yüksek, alçak, yükselen ve düşen olmak üzere dört ton bulunuyor. Aynı yazılan bir kelime, ton farklılığıyla bambaşka bir anlama gelebiliyor. Örneğin kısa-uzun sesli ayrımı bile anlamı tamamen değiştiriyor.
Bunun yanında 33 ünsüz ve 12 ünlü bulunuyor; bazı ünlüler burun yoluyla, bazı ünsüzler ise dilin belirli bir noktaya yerleştirilmesiyle çıkarılıyor. İngilizce ya da Fransızca konuşanlar için bu sesleri üretmek, ağız ve dil kaslarını baştan eğitmek anlamına geliyor.
Navahoca, fiil odaklı bir dil. Tek bir fiil, İngilizce’de bir cümlenin ifade ettiği kadar bilgi verebiliyor. Yedi fiil formu, on iki aspekt ve on alt-aspekt, dili öğrenenler için oldukça karmaşık bir çekim sistemi oluşturuyor. Üstelik fiiller, eylemin yapılış şekline ve nesnenin özelliklerine göre değişiyor.
“Vermek” fiili, yuvarlak bir nesne vermek, uzun ve esnek bir nesne vermek ya da düz bir nesne vermek gibi durumlara göre farklı biçimler alıyor. Yani her eylemin bağlamına göre ayrı fiil ezberlemeyi zorunlu kılıyor.
İnsanlar en üstte, ardından hayvanlar ve bitkiler, sonra cansız nesneler yer alıyor. Bu sıralama yalnızca kelime dizilişini değil, kelime seçimini de etkiliyor. Cümlede her zaman daha “canlı” kabul edilen unsur önce geliyor.
Navahoca dilini yaşatmak için yoğun çabalar harcandığının altını da çizmek lazım. 1970’lerde Navahoca konuşan çocukların oranı çok yüksekken, günümüzde İngilizce baskın hale gelmiş durumda. Tarihsel baskılar, ekonomik sebepler ve asimilasyon politikaları, dilin kullanımını ciddi biçimde azaltmış. Ancak üniversitelerde açılan Navahoca dersleri, dil öğrenme uygulamaları ve yerel topluluk projeleri, dili korumak için çalışıyor. Dili geleceğe taşıyacak en önemli unsur ise genç kuşakların onu sahiplenmesi olarak görülüyor.
Şu içerikte Windtalkers filminden ya da Navaho dilinin ABD ordusu tarafından II. Dünya Savaşı sırasında bazı bölgelerde mesaj iletim dili olarak kullanıldığından bahsedilmemiş olması bir eksikliktir.
Ben nahça dili biliyorum:yarahiminbashi nasılsın demek ❤️
fransızda da var sesli harflerin üzerinde çeşitli okutucu oluyor aksan diye kelimeyi telaffuzu değiştiriyor