Kaynak:
https://psyarxiv.com/n7bze/
Saçma haberler söz konusu olduğunda 'insanlar bunlara nasıl inanıyor?' diye sormanın anlamsız olduğunu anladık. 🤔
Saçma haberler söz konusu olduğunda 'insanlar bunlara nasıl inanıyor?' diye sormanın anlamsız olduğunu anladık. 🤔
Neden bunlar paylaşılıyor, doğrusunu öğrendikleri halde bunlara inanlar var mı diye uzun uzun düşündük. Örnekle gidelim ki bazı haberlerin doğru olup olmadığını test etmenin ne kadar zor olduğunu görelim.
Örneğin, 'tüm ülkeler bor çıkarmamızı engelliyor' gibi bir haberle karşılaştık diyelim, bunun doğru olup olmadığını nasıl öğreneceğiz?
Konu araştırılmamış ise önce çevremize, ardından da güvendiğimiz kaynaklara bu soruyu yöneltiriz. Çevremizdeki herkes de bize benzer kaynaklardan beslendiği için yüksek ihtimalle bu iddianın gerçek olduğuna inanmış olanlarla karşılaşacağız.
İnternette araştırırken bunun gerçek olmadığını anlatan birkaç kaynak görsek de aksiyle sürekli karşılaşıyor olmak gerçeklerle karşılaştığımızda onu yargılama yeteceğimizi kaybetmemizi sağladığı için karmaşık bir durum ortaya çıkacak.
Size gelip 'Venedik kanallarıyla meşhur bir İtalyan şehridir' diyorum. Bir diğer kişiye ise 'Dünyada en fazla şarj aleti satılan ülke Türkiye'dir diyorum. İlki doğru, ikincisi ise yanlış, en iyi ihtimalle belirsiz bir önerme.
Bu ikisini duyduğunuzda ikincisinin daha ilginç olduğunu düşündünüz muhtemelen. Çünkü şarj aletlerine dair garip bir veri gerçekten de Venedik'ten daha absürt.
100 kişiyle önce gerçek fakat çok da ilginç olmayan önermeleri, ardından gerçek olmayan fakat okurken şaşırtan önermeleri paylaşalım.
Başa dönecek olursak, 'bor çıkarılmasını birileri engelliyor' yahut 'dünyayı 5 aile yönetiyor' önermesinin yarattığı ilginç hava bizleri nasıl etkiliyor? Tam da bizim sorduğumuz bu soru araştırılınca ortaya insan zihninden şüphe ettirecek bir tablo çıktı.
Bu duruma 'gerçeklik yanılsaması' deniyor ve gerçekliği anlatan basit önermelerin tekrar edilmesi halinde bu yaşanmıyor. Yani gerçeğin gerçek olduğuna inanmamız yalan haberlerin gerçekliğine inanmamızdan daha uzun sürüyor.
Bu tip karmaşık konularda makaleleri, araştırma kitaplarını incelemektense 'uzman görünen' kişilerin tezlerine inanmak zihnimizin seçtiği bir kısayol gibi görünüyor.
Yani bir kişinin sesi daha gür çıkıyor yahut daha fazla kişi bir hatayı dillendiriliyor diye yalan gerçeğe dönüşür mü? Üzgünüz, araştırma dönüşeceğini gösteriyor.
Havuz Medyanın en çok kullandığı teknik :))
Yalan öyle bir nüfuz etmiş ki insanların diline "Doğruyu söylemek gerekirse" diye bir cümle kalıbı var.
İlginç bir şekilde insanlar bazen internette çok kesin aksine deliller olmasına rağmen ısrarla yalan bilgiye inanıyor. Mesela zaten son derece mantıksız olan "Çinlilerin bebek yemesi". Çok basit bir aramayla konuyla ilgili fotoğrafların Zhu Yu isimli bir performans sanatçısına ait olduğu bulunabiliyor ama yine de birçok insan bu bilgiye inanmayı tercih ediyor. Bir de "plastikten yaptıkları marulları bize yediriyorlar" videosu var. Olayın aslı Japonya'da yiyeceklerin plastikten yapılmış modelleri lokantaların kapısında sergileniyor. Hem arama motorlarından gerçeğe kolayca ulaşılabiliyor hem de yediği şeyin gerçek ot olmadığını en salak insan bile anlayabilir. Ama sosyal medyada arkadaşlarım bu videoları paylaştığı zaman altına linkleriyle birlikte işin gerçeğini anlatan yorumlar bırakıyorum, yine de asla inanmayanlar çıkıyor. Gerçekten çok ilginç!