Uzmanlara Göre En Sık Karşılaşılan Gaslighting Örnekleri ve Bunlardan Korunma Yöntemleri

31.12.2024 - 23:46

Gaslighting, dijital çağ ile birlikte gelen modern bir terim olsa da aslında adını 1983 tarihli bir tiyatro oyunundan alıyor. Sıkça karşılaşılan bir psikolojik manipülasyon tekniği olan gaslighting, Türkçeye 'birinin kendinden şüphe etmesini sağlama' şeklinde çevrilebilir.

Son derece tehlikeli ve zararlı olan bu durumun birçok romantik ilişkide ortaya çıkması pek de şaşırtıcı değil. Peki ama konu biz olduğumuzda bunun nasıl farkına varabilir ve gereken zamanda karşı tarafa nasıl 'Dur' diyebiliriz?

İşte hepimizin ihtiyacı olan gaslighting rehberi! 🤩

Önce gaslighting neymiş bakalım.

Girişte de kısaca belirttiğimiz gibi, gaslighting temelde karşı taraf üzerinde kontrol sağlamak için yapılan her tür eyleme verilen isim. Arkasında hesap vermekten kaçınma, yaptıklarından suçlu tutulmama gibi motivasyonların yer aldığı bu durum aşırıya kaçtığında fazlasıyla tehlike yaratıyor. Çünkü manipülasyona uğrayan kişinin kendi gerçekliğini ve davranışlarını sorgulanmasına, kısaca kendinden şüphe etmesine neden oluyor. Eylemler zamanla şiddetini artırdığından kişi de yavaş yavaş kendini istismarcı birinin kontrolüne bırakmış oluyor.

Bu kötü gidişat herkesin başına gelebilir, önemli olan gashlighting sinyallerini göz ardı etmemek, gerektiğinde de profesyonel destek almak!

1. Manipülatif kişiler diğerinin ihtiyaçlarıyla ilgilenmez.

Manipülatif kişiler bencil insanlardır, bu nedenle karşı tarafın ihtiyaçlarıyla da istekleriyle de ilgilenmezler. Bunun yerine sürekli kendilerini düşünür ve esas önemli olanın kendi istekleri olduğunu vurgularlar. Hatta partnerlerini fazla 'yapışkan' ve 'muhtaç' olmakla suçlarlar.

Çözüm: İhtiyaçların görmezden gelinmesi ilişki dengelerini sarsar, bu nedenle bu durumu fark eden herkesin henüz işin başındayken kendi isteklerini savunması çok önemlidir. Aksi halde bu tür söylemlerin karşısında durmak zamanla daha zor hale gelebilir.

2. Karşı tarafa dair önemli bilgileri saklar.

Gaslighting'e ait bir diğer ortak davranış önemli bilgileri saklamak ve not etmektir. Şifreler, fotoğraflar, aile bilgileri gibi şeyler bu kişiler için altın değerindedir. Bu tür bilgilere erişimi kendilerine doğuştan gelen bir hak gibi görürler, yani diğer tarafın tüm şifrelerini ezbere bilirken kendilerine dair hiçbir şey paylaşmak istemezler.

Çözüm: Şifre gibi kişisel bilgileri saklamak ilişkideki güç dengesini belirler ve bir tarafa kendini savunmasız hissettirir. Her ilişkide şeffaflık ve güven önemlidir ama iki tarafın benzer şekilde hareket etmesi gerekir. Dolayısıyla bilgi saklamanın güveni zedelediğini belirtmek, bazen etkili bir strateji olabilir.

3. Bazı şeyleri unutmuş gibi yapar.

Bazen de önemli olayları ve daha önce konuşulanları unutmuş gibi yaparlar. Bunu da genellikle bir taktik olarak kullanırlar. Hatta bazen sadece dakikalar önce söyledikleri şeyi bile unutmuş görünürler ve aksini sert şekilde reddederler.

Çözüm: Unutmuş gibi yapmak, sorumluluktan kaçma yöntemidir. Örneğin; önceden belirlenen etkinlikleri unutmuş gibi yapıyorsa telefonuna alarm kurmak, bazı şeyleri takvime kaydetmek ve bazı konuşmaları kayıt altına almak onu dürüst davranmaya zorlayabilir.

4. İncittiğini inkar eder.

Manipülatif insanlar karşı tarafa zarar verdiklerini ve o kişiyi incittiklerini düşünmezler. 'Çok abarttın', 'Bu kadar etkilenmiş olamazsın' benzeri şeyler söyleyerek karşı tarafın hislerini önemsiz hale getirirler. Zaten kendilerine odaklandıklarından hep en doğrusunu kendilerinin bildiğini düşünürler.

Çözüm: Birini incittiğini inkar etmek, hissedilen acının derinliğini hafifletme çabasıdır. Buna hiçbir şekilde izin vermemek önemlidir. Bunun için de hissedilen acıyı net şekilde karşı tarafa ifade etmek ve haksız olduğunu söylemek gerekir. Aynı şeyin tekrarlanma ihtimalini ortadan kaldırmak için bazen uzman desteği şarttır.

5. Aşkı silah olarak kullanır.

Aşkı silah olarak kullanmak son derece tehlikeli bir davranıştır. Çünkü 'Sana çok değer veriyorum', 'Sevdiğimden yapıyorum' gibi şeylerle başlayıp 'Benden iyisini bulamazsın' gibi söylemlerle biter. Yani onlar, karşıdaki kişiyi sevebilecek tek kişinin kendilerini olduğunu iddia eden insanlardır. Bazen istedikleri şeyleri yaptırmak için 'Beni gerçekten sevsen bu istediğimi yapardın' benzeri cümleler kurarlar.

Çözüm: Sevgiyi çarpıtmak ve isteklerini yaptırmak için silah olarak kullanmak, yaygın bir gaslighting eylemidir. Bu durumla karşılaşmak, aradaki aşk sanılan şeyin sağlıksız olduğunu ve gerçek olmadığını gösterir. Yani karşı taraftan uzaklaşarak bazı sınırlar koymak için en önemli sinyallerden biridir.

6. Suçu sana atar.

Manipülatif biri sadece suçu almamakla kalmaz, aynı zamanda suçu karşı tarafa atmaya çalışır. Çoğu zaman kendi eylemleri için karşı tarafı suçlar ve 'Her şey senin suçun', 'Beni sen zorladın' gibi cümleler kullanır. Yani ona gaz verenin karşısındaki kişi olduğunu iddia eder ve suçundan kaçmaya çalışır.

Çözüm: İlişkinin hangi aşaması olursa olsun, yapmadığı bir şey yüzünden suçlanmak asla kabul edilmemesi gereken bir şeydir. Çünkü bu tip eylemler genellikle küçük ve basit görünen şeylerle başlar. Ne kadar masum görünse de her haksız suçlanış ileride daha büyük manipülasyonlara dönüşebilir. Dolayısıyla suçluluk duygusu yaratmaya yönelik her şeyin henüz en başından reddedilmesi çok önemlidir.

7. Kırılganlıkları kullanır.

Bir diğer gaslighting simgesi de karşıdaki kişinin zayıf yanlarından beslenmek, gerektiğinde bu tarafları kendi yararına kullanmaktır. Örneğin; haksız tartışma anında düzenli ilaç kullanan birine 'İlaçlarını almadın sanırım.' demek, suçlanmadan kaçma yöntemi olabilir.

Çözüm: Kırılganlıkları kullanarak karşıdaki insanı zayıf düşürmeye çalışmak ilişki güvenini zedeler. Bu durumda, kırılganlıkları açıkça paylaşmamak ve karşıya daha fazla güç vermemek gerekir. İlişkinin düzelmesi gibi bir durumun söz konusu olmaması halinde, daha fazla baskı altında kalmamak için uzaklaşmak en doğrusu olacaktır.

8. Sürekli eleştirir.

Eleştiri, özellikle partnerden geldiği zaman fazlasıyla yorucu olabilir. Eylemlerin onaylanmaması veya düşünce şeklinin eleştirilmesi, kişinin kendini sorgulamasına neden olan tehlikeli durumlardır. Bu durumda, bir taraf, karşıdakinin onayını kazanmak için sürekli kendini açıklar hale gelebilir. Ortada dönen laflar ise 'Yine yanlış yaptın, 'Hiçbir şeyi beceremez misin' gibi şeyler olur.

Çözüm: Yersiz ve sürekli eleştiri doğrudan öz güvene saldırır. İlişkideki eleştirilerin yapıcı olmaması ve sürekli hale gelmesi, sağlıksızdır. Bunu önce karşı tarafa açıkça ifade etmek, ardından da eleştirilerin altında kalmamak gerekir. Çünkü kişi kendi değerinin farkında olduğunda gelen eleştirilerin altında kalmaz ve kendini savunmayı öğrenir.

9. Anlaşılmadığını iddia eder.

Anlaşılmadığını iddia ederek saf ayaklarına yatmak gizli bir manipülasyon tekniğidir. Böylece hem kendi değerini artırır hem de karşıdakinin onu anlayacak kapasitede olmadığını söyler. Genellikle de 'Sen beni anlayacak seviyede değilsin', 'Beni anlayamazsın' gibi cümleler kurarak karşıya kendini kötü hissettirmeye çalışır.

Çözüm: Bu durum küçümsenme ve aşağılanma hissi yaratır. Kişinin kendine olan güvenini kaybetmemesi için her tür haksız ve yargılayıcı söyleme karşı direnmesi gerekir.

10. Her şeyi daha iyi bildiğini düşünür.

Bir diğer yaygın davranış biçimi de her şeyi en iyi bilenin kendi olduğunu söylemektir. Bu tip insanlar hayattaki her şeyi çok iyi kavradıklarını ve her durumu yakından tanıdıklarını iddia ederler. Genellikle de geçmişte yaşadıklarından örnek verip karşıdakinin ne kadar cahil, boş veya saf olduğunu söylerler. Bu durum 'Senin için en iyisini ben bilirim' benzeri söylemlere kadar gider.

Çözüm: Karşı taraf yerine karar alma durumu çok tehlikelidir ve bir yerden sonra kişinin kendi hayatına dair söz hakkı olmamasına yol açar. Manipülatörlerin hayata bu şekilde karışması hiçbir şekilde hoş karşılanmamalı, gerekirse her açıdan profesyonel destek alınmalıdır.

11. Çevre desteği vardır.

Birçok manipülatör, baskılayıcı davranışlarını kendi çevresinden aldığı destekle sürdürür. Bazen ya kendi çevresi tarafından pohpohlanıyordur ya da zaten diğerlerine de baskı uyguluyordur. Bu da onu hayatına giren herkesi kontrol edecek sağlıksız bir psikolojiye getirmiştir. Yani 'Senin dışında herkes beni destekliyor' gibi şeyler duymak, onun karşıdakini izole etme çabalarıdır.

Çözüm: Her şekilde haklı olduğunu düşünen biriyle sağlıklı ilişki kurmak neredeyse imkansızdır. Ömür boyu baskı altında ve kendini açıklama yapar halde bulmamak için gereken önlemler en erken evrede alınmalıdır. Bu durumda kişinin kendi aile desteğine sığınması etkili bir yöntem olabilir.

12. Senin akıl sağlığını sorgular.

Bazen de 'Sen delisin', 'Sana güvenmiyorum' gibi cümleler kurarak karşıdakinin güvenilirliğini sorgular. Bu durum manipülatif kişinin, olayları karşı tarafa yönelttiğini gösterir. Yani hiç ortada yokken, karşıdaki kişi kendini savunur halde bulabilir.

Çözüm: Manipülatif biriyle tek başına baş etmeye çalışmak çok zordur. Buradaki bütün maddelerde olduğu gibi erken sinyalleri gözetmek ve zamanında durdurmak çok etkilidir. Ama bazen yeterli olmayabilir. Kişinin ilişkide kalmaya devam etmesi pek çok açıdan tehlike yaratır fakat durum özelinde en doğru çözümün bulunması için her koşulda uzman desteği şarttır. ⚠️