Evet, homo sapiensiz ama biliyorsunuz tek homo biz değiliz...
Evet, homo sapiensiz ama biliyorsunuz tek homo biz değiliz...
Latince yetenekli insan anlamına gelen Homo Habilis, şimdilik bildiğimiz kadarıyla bizim en uzak akrabamız. Beyni, bizimkinin yarısı kadar, kolları bizden uzun, boyu bizden kısadır. Habilislere ait bulunan fosillerin yakınlarında bulunan taş aletler, onların avcılığının yanında kendilerini savunabildiğini de gösterir. Bu da uzun yaşamın sırlarından biri zaten.
150-160 cm boy aralığı ile Rudolfensis'in Habilis'ten ayrıldığı düşünülür. Resimde gördüğünüz büyük kafatası Rudolfensis'e yanındaki ise Habilis'e ait. Rudolfensis'in büyük azı dişleri ve alet kullanmaması, onu yakın akrabası Habilis'ten ayıran başka özellikleri. Sevgili büyük akrabamız yemekleri sıyırırken bir alet değil dişlerini kullanıyordu muhtemelen.
880 santimetreküp kafa hacmi olan 'çalışkan' akrabamız Ergaster, yaklaşık 180 cm boyu ve kılsız yapısıyla çok uzun süre önceden bizi selamlar. Çalışkan büyük akrabamızın bu unvanı alması pek de haksız değil çünkü kendisi yaklaşık 1,65 milyon yıl önce el baltası yapıyor ve dahası yemeklerini pişiriyor. Ancak doğal bir ateş mi kullandılar yoksa ateşi kontrol altına alabildiler mi, bu sorunun cevabı daha yok?
Geldik dik yürüyen, ateş yakan, avlanan akrabamıza... 200 bin yıl öncesine kadar dünya üzerinde olan Erectus, Afrika, Asya ve Avrupa'ya kadar geniş bir alana yayılmayı başarır. 140 ile 180 santimetre boyları ve 40 ile 70 kilo ağırlıkları ile Erectus akrabalarımız iyi birer avcı olmanın yanı sıra ateşi avlanmak için kullanmayı öğrenir. Bu durum sosyalliği geliştirir ve Erectus'un daha karmaşık bir beyin yapısı ortaya çıkar.
Modern insana benzer yüz hatları ve Latince 'öncü' anlamına gelen ismi ile Antecessor, avlandıktan sonra etleri taşıyor, bekletiyor ve tahminen parti benzeri bir törenden sonra yiyor. Bir nevi 'barbekü partisi' de diyebiliriz. Dolayısıyla avlar paylaşılıyor, sosyallik ve iş bölümü oldukça gelişkin. Bizon, ayı, zebra, vaşak da yiyorlar mamut da; ancak görünen o ki en çok geyiği seviyorlar. Buraya kadar her şey iyiyken bulunan fosillerdeki kesik ve ezilme izleri yamyamlığa işaret ediyor. Ancak bu yamyamlığın ne kadar sık olduğu belirsiz.
Büyük akrabası Ergaster gibi el baltası kullanan türümüz, mızrağı da bir av aleti olarak geliştirir. Ateş kullanımı konusunda da Erectus kadar usta olan Heidelbergensis'in hayvan derilerinden giysi yaptığı, ölülerini gömdüğü biliniyor. Bazı arkeologlara göre ilkel bir dil geliştirmiş olan büyük akrabalarımızın bazıları 2 metreye uzamış bazıları ise birbirlerine şiddet göstermiştir. 430 bin yıl önceye tarihlendirilen bir kafatasındaki izler, homo cinsi arasındaki tür içi ilk fiziksel şiddetin kanıtıdır.
Daha 30 bin yıl öncesine kadar dünya üzerinde olan bu çok yakın akrabamız ile aynı tarihlerde yan yana oluruz. Hatta yapılan araştırmalar Sapiens ile Neandertal arasındaki gen alışverişini de ortaya koyar yani bir Neandertal torunu olma ihtimalimiz oldukça yüksek! Neandertaller uhu, ilaç yapar ve ateşi kontrol ederek 'sebzeli füme et' yaparlar. Duvara resim çizerler ve dahası kimyasal maddeleri yüzlerine sürerek modaya uyarlar! Ve sıkı durun, ölümden sonra yaşam inancı gelişir kendilerinde çünkü ölülerini eşyalarıyla gömerler.
Demek ki bugünden bir 30 bin yıl öncesine gidebilsek çok enteresan bir dünya ile karşılaşacağız dostlar. Çünkü yalnızca biz ve Neandertaller değil, Denisova insanı da hayatta. Yapı olarak Neandertallere ve bize benzese de DNA'ları üzerinde yapılan çalışmalar Denisova insanının ayrı bir tür olduğunu ortaya koyar. Fakat diğer iki türle sosyal ve dahası cinsel ilişki içinde olduğundan kendisiyle de gen akrabalığımız var. Mesela eğer soğuğa oldukça dayanıklıysanız ve çok yüksek dağlarda rahat rahat nefes alabiliyorsanız Sibirya'da yaşamış olan Denisova insanı ile akraba olma olasılığınız çok yüksek.
12 bin yıl öncesine kadar dünya üzerinde olan bu türün en belirgin özelliği kısalıklarıdır. 18 bin yaşındaki ve 30 yaşında bir kadına ait olan fosil yalnızca 1 metre uzunluğa sahiptir. Beyin hacmi ise 380 santimetreküp olarak ölçülür. Hatta sırf bu yüzden 'Acaba cüce sapiensler mi?' diye de düşünülür. Ancak edinilen genel kanı, her ne kadar insanla ortak ataya sahip olsa da diş ve kemik yapılarından ötürü modern insanın soy çizgisinden ayrı bir yol takip ettiği yönünde olur.
Ve, Sapiens... 97'de bulunan ve 160 bin yıl önceye tarihlendirilen Herto Adam'ın özelliklerine baktığımızda aslında bize çok yakın olduğunu görürüz. Beyin hacmi 1450 santimetreküp olan Idaltu yani 'yaşlı adam' hakkında bilgilerimiz oldukça az olsa da onun, 'Cro Magnon' u yani Türkçe deyimimizle mağara adamını bize haber verdiği düşünülür.
Idaltu ile içeriğimize son verirken bir ufak not: Paleoantropoloji yani fosillere dayalı olarak insan türünün çeşitliliğini inceleyen bilim, öyle detaylı ve karmaşık ki insanın başı dönüyor dostlar. Bu yüzden en tartışmasız 'homo'ları önünüze getirmeye çalıştım. Bir de bu bilim o kadar hızlı ki ben bu içeriği yaparken bile yeni bir keşif olmuş olabilir!
bu arkadaşların bazıları hayatta hala yaşıyorlar, çevrenize bir bakın anlarsınız
Sapiens kitabında Homo erectus için Asya’nın Doğu bölgelerinde iki milyon yıla yakın bir süre hayatta kaldıkları yazıyor. Bu da bu türün şimdiye kadarki en dirençli insan türü olduğunu gösteriyor.
bayramlarda yapıyoruz zaten