II. Dünya Savaşı, 20. asrın büyük bir muharebesi olması açısından, hakkında bilinenler daha taze, daha verimli ve sayıca daha fazladır. Burada incelememize konu olan Donkarkız Muharebesi ve sonrasında yapılan geri çekiliş harekatı ise, II. Dünya Savaşı'nın dönüm noktalarından sadece birini teşkil etmektedir.
Donkarkız sahili Fransa'nın kuzeyinde, Belçika sınırına 10 km kadar uzaklıkta bulunan bir konumdadır. Bölgenin ismi Fransızca Dunkerque; İngilizce Dunkirk olarak anılır. Osmanlı devrinde burası için Donkarkız adı kullanılırdı. Bölgenin ismi Türkçe'ye bu şekilde yansımıştı. Esasında Osmanlı Türkçesinde, Almanca, Fransızca gibi yabancı diller kullanılırken, kelimeler aynen o dilin alfabesiyle belirtilirdi. Fakat bazı yer adları Türkçe'ye uyarlanır ve genellikle de okunduğu gibi yazılırdı. Bu sebeple Türkçe'ye geçmiş olan Donkarkız adını kullanmamız uygun olacaktır.
Harbi-i Umumi'nin daha ilk yıllarıydı. Almanlar büyük başarılar kazanmakta, Avrupa'nın dört bir yanına yayılmakta idiler. Belçika, Fransa ve İngiltere askerlerinden oluşan müttefik ordusu, Alman ilerleyişine karşı koyamıyordu. Nitekim müttefikler, 27 Mayıs 1940 tarihinde Donkarkız sahiline doğru büyük bir geri çekiliş gerçekleştirdiler. 28 Mayıs günü Almanlar, Belçika topraklarının büyük bölümünü ele geçirmişti. Belçika daha fazla dayanamadı, teslim oldu ve antlaşma istedi. Almanlar geri çekilen müttefik ordusuna git gide yaklaşmıştı. Artık askerlerin, hayatlarını kurtarmak için çok kısa bir süreleri vardı.
Yaklaşık 400 bin müttefik askeri, neredeyse kendilerinden iki kat fazla sayıdaki Alman ordusuna karşı köşeye sıkışmıştı. Almanlar, Fransızların oluşturdukları bir dizi savunma hattını zorlanmadan yarmışlardı. Donkarkız'ı savunmak demek, 400 bin askeri göz göre göre ölüme göndermek demekti. Nitekim karar verildi, askerler ülkeye geri getirilecekti. İngiltere'de ne kadar gemi varsa limanlardan yola çıktı. Öyle ki 850 ile 1000 adet geminin arasında çok küçük balıkçı tekneleri bile mevcuttu. Bazı İngiltere vatandaşları askerleri kurtarmak için, kendi çabalarını ortaya koymak istiyordu.
Geri çekiliş, vatandaşların da katıldığı tam bir müşterek operasyona dönmüştü. Denizi geçebilecek gemisi olan herkes donanma ile askerleri kurtarmaya gitmekteydi. Tam bu sıralarda Adolf Hitler'den, tüm orduyu şaşkınlığa uğratacak bir 'dur emri' geldi. Bazıları bu emrin bizzat komutan Gerd von Rundstedt tarafından verildiğini söylese de, Hitler'in generallere ve kurmaylara doğrudan müdahale ettiği sıkça görülüyordu. Hitler'in bu emri vermedeki olası endişesi, belki de hızla ilerleyen ordusunun bir tuzağa çekildiği korkusu olabilirdi. Netice itibarıyla Alman ilerleyişinin durması, müttefik askerlerinin işine gelecekti.
Mayıs ayının son günlerinde başlayan kurtarma operasyonu, Haziran ayına kadar sürdü. Tahliye sırasında İngiliz Hava Kuvvetleri, Alman uçaklarına karşı bir savunma sağlayacaktı. Fakat sayıca üstün olan Alman ordusu, ilk günlerde geri çekilişi yavaşlatmayı başarıyordu. Askerlerin gemiye bindirilip denize açılmasıyla da her şey bitmiş sayılmıyordu. Alman uçakları savunmasız tekneleri yaylım ateşine tutuyor, büyük gemileri bombalıyorlardı. Nitekim 230 kadar irili ufaklı gemi, denizin serin sularına gömülmüştü.
Kurtarma Operasyonu, 3 Haziran 1940 gününün bitiminden sonra, gece 03.00 sularında, Shikari adlı gemiye binerek sahilden ayrılan son askerlerle birlikte sona erdi. Ertesi gün sahile giren Alman ordusu ise, savunma sırasında ölen onca askerin cesetleriyle karşılaştı. Almanlar 50 bin kadar asker kaybetmişti. Müttefiklerin kaybı ise 70 bin kadardı. Bu askerlerin büyük bir kısmı denizde, Alman uçaklarının taarruzları sonucu hayatlarını kaybetmişti.
Netice itibarıyla Almanlar bu muharebeden kazançlı çıkan taraf gibi gözükse de, esas zaferi İngiltere kazanmıştı. İngiltere 330 bin kadar askerini kaybetmekten kurtarmakla kalmadı, aynı zamanda bu operasyonu bir zafer gibi telakki etti.
Tarihte hiçbir zaman ''olsaydı'' kalıbıyla konuşulamaz. Fakat Donkarkız geri çekilişinin İngiltere açısından neden bir zafer olduğunu anlayabilmek açısından, diyebiliriz ki Alman ordusu Donkarkız sahiline daha önce girmeyi başarmış olsaydı, İngilizler askerlerinin çok büyük bir bölümünü kaybedecekti. Belki de İngiltere savaş dışı kalacak ve dünya tarihinin gidişatı tamamen farklılaşacaktı.
Christopher Nolan, 2017 yılında vizyona girmesi planlanan yeni filminde, bu geri çekiliş hikayesini konu ediniyor.
Almanya İngilizlere acıyıp da gitmelerine izin vermese bu gün Dunkirk katliamını konuşuyor olurduk
Konumuz değil ama Amerika'nın ya da İngiltere'nin böyle filmler çektiğini gördükçe ister istemez keşke biz de cıvık cıvık aşk filmleri çekmek yerine böyle filmler çeksek diyorum, dünyanın en eski topluluklarındanız, mö. 6000'lerden bugüne kadar kurmadığımız devlet, savaşmadığımız millet, gitmediğimiz yer, etkileşimde bulunmadığımız millet neredeyse kalmamış, film çekilebilecek insanlara aktarabilecek bu kadar köklü bir kültür ve tarihimiz varken hiçbir şey yapmıyoruz tek bildiğimiz tarihimizi, atalarımızı kötülemek. Sonra gidiyoruz elin yabancısına özeniyoruz, ne diyim valla, umarım biz de şu zihniyetten çıkıp güzel işler başarmaya başlarız
Nolanın filmlerine bakınca biraz kafa karıştırıcı oluyor bu filmde neler yapıcak acaba ...