Ülkelerin Para Politikalarında Uyguladıkları Dalgalı Kur ve Sabit Kur Nedir? Faydaları ve Eksikleri Nelerdir?

22.06.2022 - 14:05

Bu içeriğimizde dalgalı kur ve sabit kur kavramlarının neler olduğunu inceleyeceğiz. Bunun için öncelikle kur rejiminin ne olduğundan biraz bahsederek içeriğimize başlayalım!

Kur rejimi; bir ülkenin kendi parasını yabancı paralarla değer açısından ne şekilde ilişkilendireceği konusunda izleyeceği yöntemin adıdır.

Her paranın bir iç değeri, bir de dış değeri vardır. Bir paranın iç değerini o paranın ülke içindeki kullanımı ve satın alma gücü belirler. Paranın iç satın alma gücü yurtiçinde satılan mal ve hizmetler karşısında sürekli olarak düşüyorsa para içeride değer kaybediyor demektir ki buna enflasyon denir.

1 USD = 6,0 TL eşitliğini yazdığımızda (bu eşitliğe kur deniyor) bu eşitliğin nasıl oluştuğu sorusunun yanıtı bizi bu eşitliğin oluşmasında kullanılan yöntemlere yani kur rejimlerine götürür.

Sabit kur rejimi ve dalgalı kur rejimi adını taşıyan başlıca iki kur rejimi ve onlardan türetilmiş alt rejimler vardır.

Yerli paranın dış değerinin Merkez Bankası tarafından belirli bir kurla yabancı paralara karşı eşitlenmesi rejimine sabit kur rejimi denir.

Sabit kur, bir kez belirlendiğinde Merkez Bankası tarafından değiştirilinceye kadar aynı kalır.

Sabitleme rejimi; yerli parayı yabancı paralara belirli bir kur ile sabitleyip orada tutmak demektir.

Peg rejimi; yerli parayı belirli bir rezerv paraya ya da birden fazla paranın oluşturduğu bir sepete bağlamaya peg etme deniyor. Para kurulu rejimi; bu da asıl olarak peg rejimiyle aynı ilke içinde yürür, yani peg rejimi için yapılan tanımlama bu rejim için de geçerlidir. Para kurulu rejiminin belirgin farkı, yerli paranın basılmasının döviz girişine bağlanmış olmasıdır. Yani yerli para bu rejimde döviz karşılığında basılmış olur.

Yerli paranın yabancı paralarla ilişkisinin piyasalarda belirlendiği kur rejiminin adına Dalgalı Kur Rejimi denir.

Bu rejimde yerli paranın yabancı paralarla olan ilişkisi gün içinde sürekli olarak yeniden belirlenir. Dalgalı kur rejiminin farklı uygulanma biçimleri vardır. Tam dalgalı kur rejimi; dalgalı kur rejiminde Merkez Bankası ya da başka bir kurum paranın dış değerine müdahale etmiyorsa bu rejime tam dalgalı kur rejimi denir.

Müdahaleli dalgalı kur rejimi; dalgalı kur rejiminde Merkez Bankası kurdaki değişimlere döviz alım satımı yaparak ya da başka yollarla müdahale ediyorsa bu rejime müdahaleli dalgalı kur rejimi denir.

Bant içinde dalgalanma rejimi; döviz kurunun belirli bir bant aralığında dalgalanmasına bu bandın altına veya üstüne geçmesi halinde Merkez Bankası’nın müdahale etmesi biçiminde uygulanan rejime verilen addır.

Sabit kur rejimi, sermaye hareketlerinin serbest olduğu bir sistemde uygulanamaz.

Yani sabit kur rejimine geçebilmek için öncelikle sermaye giriş çıkışını denetim altına almak ve dolayısıyla konvertibiliteden vazgeçmek gerekir. Bu da isteyenin istediği zamanda elindeki veya banka hesabındaki TL’leri verip istediği yabancı parayı alabilmesi olanağını kaldırır.

Dalgalı kur, sabit kur sisteminin tam tersi olurken; değişken kur rejimi olarak da bilinmektedir.

Dalgalı kur, kamu tarafından müdahale edilmeyen yani döviz kurunun piyasalarda arz ve talep koşullarına göre belirlenmesidir.

Dalgalı kur rejimde yerli paranın yabancı paralarla olan ilişkisi anlık olarak yeniden belirlenir.

Dalgalı kur sisteminde merkez bankasının kurlara müdahalesi ya hiç olmamakta ya da sınırlı bir şekilde olurken; kurlar arz ve talebe göre belirlendiği için belirsizlik durumu oluşabilmektedir.

Dalgalı kur sisteminin avantaları arasında ülke para biriminin gerçek değerini yansıtması ve döviz rezervi ihtiyacının azaltması, ekonomiyi dış şoklardan koruması sayılabilir.

Dezavantajları ise, kurlardaki dalgalanmaların geleceğe yönelik belirsizlikler yaratmasına bağlı olarak ticaret ve yatırımlarda gerileme, maliyet enflasyonuna neden olması ve spekülasyonlara sebep olması şeklindedir.