En basit anlamıyla 'para değiş tokuşu' olarak tanımlanan swap, son dönemde sıklıkla duyduğumuz bir kavram. Özellikle ülkeler arası yapılan swap anlaşmaları dönem dönem Türkiye gündeminde de önemli bir yer tutabiliyor. Peki swap anlaşmaları ne için kullanılıyor ve bize ne sağlıyor?
Swap konusunda bilmeniz gerekenleri açıklıyoruz!
Swap; kelime olarak 'takas etmek, değiştirmek, değiş tokuş' gibi anlamlar taşır ve iki tarafın belirli bir dönem aralığında farklı faiz ödemelerini ya da değerlerini birbiriyle değiştirmesine yarar. Swap anlaşmaları sayesinde taraflar arasında esnek nakit akışları gerçekleştirilir ve bunun her iki tarafa da sağladığı pek çok avantaj bulunur.
İhtiyaca göre farklı şekillerde yapılan swap anlaşmaları kredi maliyetlerinin azaltılması, farklı vadeli sözleşmelerin yapılması ve fonlama maliyetlerinin azaltılması gibi sayısız avantajı ile öne çıkar. Örneğin; faiz oranları ve döviz kurlarındaki dalgalanmaların oluşturduğu riskler swap işlemleri sayesinde minimuma indirilebilir. Kullanım alanı fazlasıyla geniş olan swap işlemleri farklı amaçlara hizmet edebilir.
Yapılan swap anlaşmalarına dahil olan taraflar arasında; merkez bankaları, uluslarası fonlar, bankalar, yerel yönetimler, çok uluslu şirketler gibi kuruluşlar yer alır. Bu sayede tarafların kendi içinde farklı anlaşmalar yapması mümkün olur. Örneğin; 10 yıllık sabit faizli borcu olan bir şirket ve dalgalı faizli borcu olan başka bir şirket sahip oldukları yükümlülükleri takas edebilir.
En kolay anlaşılan ve en çok kullanılan swap çeşidi faiz swapıdır. Bu tür swap işlemlerinde taraflar faiz getiren yatırımları ya da kredi için gereken nakit akışlarını takas etme hakkına sahiptir. Anlaşma tarafları maliyeti düşük olan bir kredi almak isteyebilir fakat piyasa şartları her zaman bu duruma tam olarak hizmet edemez. Bu aşamada devreye giren faiz swapları tarafların kendilerine uygun faiz oranını seçmesine ve nakit akışının istenilen şekilde belirlenmesine imkan tanır.
Döviz swapları kullanılan başka bir swap türüdür. Karşılıklı ülkelerde iş kurmak isteyen şirketler veya kişiler tarafından sıklıkla kullanılan döviz swaplarında, yüksek kredi ödemelerinden kurtulmak ana amaçtır. Ayrıca normal şartlarda bir taraf farklı bir ülkede şirket açmak istediğinde uğraşması gereken prosedür yükümlülüğü de fazla olur. Döviz swabı ise hem bu yükümlülükleri azaltır hem de yüksek faiz avantajı sunar.
Döviz swapları yurt dışındaki yüksek faiz oranlarını değerlendirmek isteyen yatırımcılar tarafından da tercih edilebilir. Bunun için yatırımcı öncelikle yurt dışı döviz piyasasında aktif olarak faaliyet gösteren bir bankadan döviz alımı yapar. Daha sonra aldığı bu dövizleri swap anlaşması ile belirli bir vadeye bağlar. Böylece vade sonunda teslim ettiği varlıkların yanı sıra yurt dışındaki yüksek faiz oranını da elde etmiş olur.
Kimi zaman da yapılan döviz swapları garantili arbitraj şeklinde olur. Bu durumda kişi kendini olası döviz düşüş riskine karşı koruma altına alır ve yüksek faiz oranını değerlendirmiş olur. Döviz faiz oranlarında yükseliş beklenen anlar yüksek getiri sağladığı için bu tip swap işlemlerinin yapılmasına uygundur. Taraflar piyasa koşullarını ihtiyaçlarına göre şekillendirerek yüksek kar elde edebilir ve anlaşma süresini kendine göre belirleyebilir.
Swap işlemleri istenirse fiat para birimleri dışındaki değerli varlıklar veya hammaddeler üzerinden de yapılabilir. Emtia swapı olarak adlandırılan bu anlaşmalar özellikle hammadde yatırımı yapan veya kullanan taraflar için idealdir. Genellikle ürün fiyatları emtia değerleriyle eşdeğer oranda değişmez ve bu nedenle bazı ürünlerden elde edilen kar değişen emtia fiyatları karşısında yatırımcıyı zarara uğratabilir. Emtia swapı ile bu riskler ortadan kaldırılır çünkü anlaşma sabit bir oran üzerinden yapılır.
Ek olarak elindeki tahvilleri belirli bir vadeye bağlayarak alacağını sigortalama yöntemi de 'kredi temettü swap' olarak bilinir ve alacakların ödenmeme riskini ortadan kaldırır. 'Total getiri swapı' olarak adlandırılan bir diğer işlem ise bir varlığa ait dönem sonu getirisini sabit değişkenli bir faiz ile takas etmeye yarar. Yapılan bu işlemlerdeki tek amaç, tarafların kendi ihtiyaçlarına en uygun finans enstrümanlarına sahip olmasıdır.
Swap anlaşmaları sayesinde taraflar yapılan sözleşmeyi kendine uygun şekilde esnetebilir. Bu sırada banka gibi aracı kurumlar ve taraflar kendi adına farklı faydalar görür. Bu nedenle swap çeşitlerini kendi ihtiyacına göre özelleştirmek ve eldeki araçları iyi kullanmak gerekir. Piyasalardaki riskler hiçbir zaman sıfırlanmasa da swap anlaşmaları riskleri en aza indirme konusunda oldukça etkilidir ve taraflar için farklı fırsatlar sunar. Bu konuda uzmanlaşmak yatırımları daha iyi yönetme anlamına da gelir.