Her gün Ukrayna ile Rusya arasındaki krizin resmen savaşa evrilmek üzere olduğunu duyuyoruz. Peki Ukrayna halkı ne durumda, neler yaşıyorlar? İngiliz fotoğrafı Mark Neville, önce 2016’da ülkeyi ziyaret edip fotoğraflar çekti, ardından da 2020’de Kiev’e yerleşti. Kendisiyle yapılan bir röportajı çevirip düşüncelerini aktardık. Düşüncelerini ve haberlerde sunulmayan Ukrayna gerçeklerini merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
Neville, yıllar içerisinde pek çok ödüle aday gösterilmiş bir fotoğrafçı. Kendisi vicdanıyla hareket edip fotoğraf kitapları üretiyor ve bunları insanlara yaymaya çalışıyor. Hatta bu durumu, “İnsanlar kitaplarla, gazete veya internetle kurmadıkları duygusal bir ilişki geliştiriyor. Savaşla ilgili ülkenin duruşunu belirten tartışmaları diplomatlar yapar ama insanların görüşlerini şarkılar ve şiirler belirler.” diyor.
Fotoğraf: Kiev Askerî Hastanesi’ndeki bir hastayla birlikte, 2015.
Bunlardan en önemlisi ise 2015 ile 2018 yılları arasında hazırladığı Hastalık Belirtilerine Karşı Savaş kitabı. Bu kitabında Afganistan’da İngiliz paraşütçü tümeniyle üç ay geçirdikten sonra eve PTSD ile dönmüş ve iki yıl terapi görmüş. Kitabı da başkalarına yardım edebilmek için hazırlamış, evsizlere ve akıl sağlığı hastalarıyla ilgilenen hayır kurumlarına dağıtmış. Sonrasında Kiev Askerî Hastanesi’yle temasa geçince yıllardır Ukrayna’yla devam eden münasebeti başlamış.
Kitaplarla Tankları Durdurun adlı kitabının 750 kopyası, Ukrayna’nın geleceğinin şekillendirilmesinde etkisi olabilecek insanlara, yani kilit politika yapıcıların, elçilerin ve milletvekillerinin yanı sıra ünlülere ve medya kuruluşlarına da kitabını gönderiyor ve daha fazla kuruluşun kendisine e-posta göndermesini, böylelikle kitabı herkese ücretsiz olarak ulaştırabilmeyi amaçlıyor. Bu hareketiyle ilgili olarak ise, “Ben böyle savaşıyorum. Çünkü savaş Ukrayna’yla bitmeyecek.” diyor. Gelelim röportaja…
Söylemler gerilimi artırdı, para birimi değer kaybetti ve iş yapmak zor. Durum hoş değil. Bombalar atılmaya başlarsa diye herkes plan yapıyor. Radyo, belgeler ve dolarla dolu kaçış çantası hazırlıyorlar. Aynı zamanda restoranlar tıklım tıklım dolu. Savaş Kiev’e gelirse insanlar kaçmaz. Burası bağımsız bir ülkedir. Boşuna savaşmıyorlar.
Fotoğraf: Dünya Kadınlar Günü’nde Kiev metrosunda dans eden insanlar, 2016.
Birçok insan gibi çok az şey. Yerini biliyordum ama savaşla ilgili en ufak bir fikrim yoktu. Rus propagandası olayı ülkenin batısıyla doğusu arasındaki bir iç savaş olarak tasvir ediyordu ki asla böyle bir durum yoktu. Ne yazık ki, Batı bu yanlış bilgiyi her yere yaydı. Şu anda bir şeyler yapıyormuş gibi görünmelerinden memnunum ama 2014’ten beri ciddi bir haber eksikliği söz konusu. Çatışmalar her gün devam ediyor. 2,5 milyon kadar insan evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Yeni kitabımda Ukraynalılar hakkında bu yanlış bilgileri düzeltmeye çalışıyorum. Mesela bu direnişin bir sağ hareket olduğunu iddia edenler var. Sağcılar her ülkede var oysa! Ukrayna hakkında temel bir yanlış bilgi aktarımı ve korku söz konusu.
Fotoğraf: Topla vurulan Sloviansk bölge psikiyatri hastanesi, 2016.
Cidden tuhaftı. Hastaneden Donbas’tan gelen travmalı gazilerin olduğunu söyleyen bir e-posta geldi. Eski bir SSCB ülkesi olduğundan ‘erkek olmaları’ söylenmişti; ruh sağlığı sorunlarının nasıl dışa vurduğu konusunda hiçbir fikirleri yoktu. Kitabımın Ukraynaca kopyası yoktu ama PDF’ini hazırlayabileceğimi söyledim. Kendi ülkem kitabın dağıtımını yasaklamaya çalışmıştı. İlk sevkiyatıma Birleşik Krallık Sınır Kuvvetleri el koymuştu. Tabii bu ülke kitabımın kopyasını rica edecek kadar geleceği düşünüyordu. Duygulandım ve burada ne olup bittiğini görmek istedim.
Gelir gelmez ülkeyle derin bir bağ hissettim ve insanların travmasını anladım. Savaş Kiev’den 600 kilometre uzakta olsa da hâlleri yüzlerinden okunuyor. Ben de buna karşılık verdim. Daha PTSD’den yeni kurtulmuştum. O günden sonra her fırsatta Ukrayna’ya geldim.
Fotoğraf: Doğu Ukrayna’daki Luganke köyü bombalandıktan bir saat sonrası, 2016.
Beni şaşırtan şey, Ukraynalıların inanılmaz derecede metanetli olmasıydı. Her şeyi kaybeden, evini kaybeden, komşularının öldürüldüğünü gören, acilen ilaca ihtiyacı olan ama asla yardım istemeyen insanlarla konuştum. Bana çay yaptılar, oturdular ve başlarına geleni anlattılar. İnanılmaz dayanıklı ve gururlular. Bunun konuştuğum herkesin hâl ve hareketlerine yansıdığını gördüm.
Fotoğraf: Zvanivka’daki Yunan Katolik Manastırı’ndaki kadınlar, 2018.
Büyük bir analog kameram var. Hâliyle öz korkutucu olabiliyor. Fotoğraflarını çekmeden önce izin alıp biraz sohbet etmeye çalışıyorum. İstemezlerse çekmiyorum. Aynı yerlerde dolaştığımdan insanlar bana alışıyor. Bu sadece Ukrayna için geçerli değil, tüm kariyerim boyunca böyle oldu. Foto muhabirliğe tezat bir şey bu. Zira gelip çekip gitmiyorum. İnsanlarla aramda devamlı bir ilişki var.
Fotoğraf: Luhansk’tan cephenin yakınında bir çocuk, 2019.
Fotoğraflarımda 60’lar ve 70’leri tabloların, filmlerine, fotoğraflarına gönderme yapmaya çalışıyorum. Bana bir Fransız Yeni Dalga filmini hatırlatan ve beni buna yönelten bir şey görebiliyorum. Dünyayı böyle deneyimliyorum. Bu yüzden işimde bunu yapmam anlamlı geliyor. İnsanlar modern bir dünyada yaşadığımızı düşünüyor fakat birçok şey kötüye gidiyor. Servet eşitsizliği daha kötü, ırk eşitsizliği hâlâ çok güçlü, çevresel sorunlar… Bu yüzden bu görsel dili kullanırken temel stratejilerimden biri de bilinçaltında gizliden mesaj vermek.
Fotoğraf: Kiev’deki Virsky Koreografi Okulu’nda okuyan ve millî kıyafet giyen öğrenciler, 2017.
Olayları tamamıyla farklı görüyorum. Sanırım klişelerden uzaklaştım ve insanların gerçekte nasıl yaşadığıyla ilgilenmeye başladım. Batılı gözler hiç de böyle yapmıyor.
Fotoğraf: Donetsk’teki Orihovo-Vasylivka köyünde millî kıyafet giyen kız, 2018.
Rus televizyonunda “Ukrayna’yı ezip geçeceğiz!” diyen bir şarkıcı vardı. Bu olay ulusal kanalda yayınlandı. Korkunçtu… Sekiz yıldır ülke bu gerçekle yaşıyor. Bir keresinde Odesa’daydım. Askerî helikopter sahilin üzerinde uçtu, binlerce insan durup yukarı baktı. Sonra da yüzmeye devam ettiler. Ukrayna’nın durumunu bu şekilde açıklayabiliriz. İnsanlar hayatlarına devam ediyor. İstikrarsız bir ekonomi olması korkunç ancak bir şekilde geçimlerini sağlamak zorundalar. Bu gerilimi sevmiyorum. Arkadaşlarıma ne olur? Savaşır mıyım? Kendimi kesinlikle Britanya’ya bağlı hissetmiyorum. Kiev’de yaşıyorum. İkinci bir evim yok. Bu kadar, yani çok kişisel bir mevzu.
Fotoğraf: Donetsk’in Ukrainsk semti, 2021.
Mark Neville son olarak Boris Johnson’la ilgili olarak “Bu, şimdiye kadar tanık olduğum en üst düzey ikiyüzlülük. Ukrayna’ya gelmesi kesinlikle doğru değil.” diyor. Neville’ın verdiği röportaj burada bitiyor ama biz size daha başka fotoğraflarını da göstermek istiyoruz.
Ayrıca dilerseniz bu adresten sitesine ulaşabilir, buradan da fotoğraflarını paylaştığı ve bazen durumla ilgili bilgilendirme yaptığı Instagram hesabına göz atabilirsiniz.