Ufuk Tarhan Yazio: Dersimiz Çin

Ufuk Tarhan Yazio: Dersimiz Çin – 2

07.01.2022 - 10:29

09.01.2022 - 11:36

Dünya, giderek hızlanan bir devinimle Amerika’nın sembolize ettiği ve kapitalizmle şekillendirdiği “Western - Batılı” demokratik sistemlerin güdümünden Çin’in dümen suyuna girmek üzere ilerliyor. Çünkü Çin son 30-40 yıldır dünya liderliğine oynuyor. Bu doğrultuda son derece odaklı çalışıyor, gelişiyor ve güç kazanıyor. Ekonomi, enerji, teknoloji, genetik, nano, uzay, enerji, ekoloji, iklim manipülasyonu, politika, yönetişim, sosyal puan-dijital toplum uygulamaları, blockchain, kripto para, vb. gibi belirleyici alanlarda müthiş atılımlar yapmış durumda.

Dünya Çin’in dümen suyuna giriyor…

Pek tabii ki bunların tüm dünyayı ve ülkemizi etkileyecek önemli sonuçları da olacak. O yüzden bugüne kadar Amerika’yı ve Batı’yı anlasak yetiyordu. En azından idare ediyorduk. Dünyadan kopmuyorduk. Oysa şimdi Çin’i ve temsil ettiği değerleri, sistemleri de iyi anlamamız gerekiyor. Buna bir de komşumuz Rusya’yı eklersek “dünyayı yönetmek için yarışan, hırsa yapan ülkeler” konulu ders müfredatımızı toparlamış oluruz.

Çin, resmî adı ile Çin Halk Cumhuriyeti, Doğu Asya'da Çin Komünist Partisi tarafından yönetilen bir üniter devlet (daha fazla bilgi).

- 1,4 milyar nüfusuyla dünyanın en kalabalık,

- 9,6 milyon km² ile kara alanı bakımından 3. en büyük, alan açısındansa 3. veya 4. en büyük ülkesi.

22 eyalet, 5 özerk bölge, 4 doğrudan yönetilen şehir ve Hong Kong ile Makao özel idari bölgesine egemen ve Tayvan üzerinde egemenlik talebinde bulunan devasa bir coğrafya, aşırı kalabalık bir nüfus, müthiş çeşitli bir kültür ve dünyanın uygarlık beşiği diyebileceğimiz çok özel bölgelerinden biri.

Çin dünyayı şu iki nedenden dolayı değiştirecek;

1- Çin, en geç on yıl içinde, 40 yıl boyunca “ekonomik gelişimini neredeyse kesintisiz sürdürme başarısı gösteren tek ülke. İşte tam da bu yüzden dünyanın en güçlü, en büyük ekonomisi haline gelecek. Bu noktada dikkatimizi çekmesi gereken şey; dünyada ilk kez “gelişmiş” değil, “gelişmekte olan” bir ülkenin “dünyanın en büyük ekonomisi” olma gücünü eline geçirecek olması.

Burada da Çin’in 70 yılını özetleyen müthiş bir diagram var.

2- Modern dünya tarihinde ilk kez dünyanın dominant ülkesi; Batılı medeniyetler dışında ve çok farklı kültürel, sosyolojik, ekonomik, politik köklere sahip bir ülkeden olacak. Bu, “ülkeler modernleştikçe Batılılaşırlar” illüzyonunu da çökertecek. Batılılar modernizasyonu rekabet, pazarlar ve teknoloji ile özdeşleştirirler. Oysa bu yanlıştır. Modernizasyon aynı zamanda tarih ve kültürle de eşit oranda şekillenir. Bu açıdan bakınca da Çin Batılılardan çok farklı büyüklüklere, değerlere, derin bir kültüre ve tarihe sahiptir.

Temel olarak bu iki faktörle şunu anlıyoruz ki Çin’i Batılı gözlükleriyle ve değerleriyle anlamak, çözmek mümkün olmayacak.

Çin konusunda dersimizi çalışırken aşağıda sıraladığım “Çin gerçeklerini” düşünmeye ve değerlendirmeye başlamak gerekiyor;

Çin, her şeyden önce demografik olarak dünyanın en kalabalık 1. coğrafik büyüklük olarak 4, ekonomik olarak dünyanın en büyük 2. ülkesi. Çin’i ifade eden rakamlar daima “devasa” karşılıklara sahip. Ekonomik ve teknolojik büyümesi, gelişmesi yıllardır hiç hız kesmeden yükselişte.

Nüfus, dünyanın en kalabalık ülkesi:

Çin 1.408 milyar, Hindistan 1.376 milyar, ABD 332 milyon, Endonezya 271 milyon

Ekonomik büyüklük (2021), dünyanın ekonomisi en güçlü 2. ülkesi:

Amerika Birleşik Devletleri 20.580,250$, Çin Halk Cumhuriyeti 13.368,073$, Japonya 4.971,767$, Almanya 3.951,340$

Yüzölçümü (karasal alan), dünyanın 3. en büyük ülkesi:

Rusya 16.377.742, Antarktika 14.000.000, Kanada 9.093.507, Çin 9.569.901 (Karasal Km2)

Tek Ülke, Çok sistem yönetimi ve devlete tam biat esas;

Çin Batı gibi Nation State – Ulus Devlet yapısına sahip değil. Kâğıt üzerinde öyle gibi görünse de Batılı ülkelerin algıladığından, zannettiğinden oldukça farklı. Devlet, millet yapısı değişik bir kolaja sahip. O yüzden Çin aslında “Nation State – Ulus Devleti” değil, “Civilization State – Medeniyet Devleti”.

Bir ülke Çin kadar büyük topraklara ve dünyanın en kalabalık nüfusuna sahipse o ülkede tabii ki çok farklı din, inanç, kültür, köken ve medeniyet anlayışının bulunacağını tahmin etmek zor değil. Çin’de Batı’nın “tek ülke, tek sistem” yapısından farklı olarak “tek ülke, çok sistem” yapısı esas.

Çin’de devlet ve toplum arasındaki ilişki de Batı’dan çok farklı. Batı’da devletin otoritesi ve meşruiyeti demokrasinin bir işlevi iken Çin’de bu anlamda demokrasi yok. Devlet daha fazla meşruiyete ve yetkiye sahip. Batılılar, devleti seçtikleri temsilcilerden oluştururlar ve sürekli sorgularlar. Oysa Çin’de toplum devletin gücünü kabul eder, saygı duyar ve aile büyüğü gibi görür. Bu Çin’in binlerce yıllık tarihinden, köklerinden gelen ve Batı’nın asla anlayamayacağı bir dokudur. Toplumun DNA’sında olan bir durumdur.

Batı, Adam Smith’den beri serbest ekonomi ve rekabet kurallarına göre şekillenmiştir. Oysa Çin’de devlet her yerdedir, büyük şirketler devlete aittir, özel sektör çok azdır. Çin’de devlet her şeyi kontrol eden düzenleyicidir. Devlet her alanda mutlak otoritedir.

Lüks ithalatı artan milyarderler ülkesi

Çin'in gelişen ekonomisi, lüks markalar için artan bir talep ve büyüyen bir milyarder listesi anlamına geliyor. Amerika’dan sonra en fazla milyardere sahip ülke Çin.

Çin dünyanın en büyük ihracatçısı ancak tüketime yeni başlayan yeni zenginleşmeye başlayan Çinlilerle artmaya başlayan iç talep, ithalatı da artıracaktır. Çin dünyanın üretim merkezi olmanın yanı sıra bu fırsatı değerlendirebilecek ülkeler için önemli bir potansiyel Pazar olma niteliği taşıyor.

Özellikle Türk firmalarının, gençlerinin ve başarı formülü arayanların radarlarını Çin’e çevirmesinin zamanı çoktan geldi diyerek bu yazıyı da toparlayayım.

Çin’le ilgili yazmaya, okumaya, çalışmaya devam edeceğiz. Takipte kalın.