Kimi İngiltere'deki kamara sisteminin bir kopyası olarak görüyordu, kimi içinse demokrasinin güvencesiydi. Cumhuriyet Senatosu'nu daha önce duymuş muydunuz?
Çayınızı, kahvenizi alın. Yakın dönem siyasi tarihimize bir yolculuk yapalım.
Kimi İngiltere'deki kamara sisteminin bir kopyası olarak görüyordu, kimi içinse demokrasinin güvencesiydi. Cumhuriyet Senatosu'nu daha önce duymuş muydunuz?
Çayınızı, kahvenizi alın. Yakın dönem siyasi tarihimize bir yolculuk yapalım.
HSYK, Anayasa Mahkemesi ve Milli Güvenlik Kurulu bu dönemde doğan kurumlardı, onların yanında Milli Birlik Komitesi, yirmi yıla yakın etkinliği sürecek bir kurumu da doğurdu. Bugün büyük bir kısmımızın hatırlamayacağı yıllar olsa da Cumhuriyet Senatosu kurulduktan sonra Türk siyasi hayatında çift meclisli dönem başlamıştı.
ABD, İngiltere ve Almanya'da da uygulanan bu sistemin tek meclisli sistemden temel bir farkı var. Tek meclis sisteminde halkın seçimlerle atadığı meclis yasama görevini elinde tutar ve bu meclisi denetleyecek üst bir kurum olmaz. Bir sonraki seçime dek seçilmişler karar verir. Çift meclisin benimsendiği ülkelerde meclisin yürürlüğe koyduğu yasaları denetleyecek, onaylayıp veto edecek senato adında ikinci bir meclis bulunur.
Belirtmek gerekir, bu ideal işleyiş tüm çift meclislerde geçerli diyemeyiz.
Meclis-i Mebusan'ı halk, Meclis-i Ayan'ı ise padişah seçiyordu. İkisinin toplamı ise Meclis-i Umumi adını alıyordu. Yurt dışındaki örneklerden farklı olarak Meclis-i Mebusan tüm kanunların hazırlanması ve Meclis-i Ayan bu kanunların denetlenmesi gibi bir görevlendirmeye sahip değildi. Aralarında görev paylaşımı olan bu iki meclis biraz da bize özgüydü.
Ayrıca bir diğer amaç halk tabanında yükselen fakat milletvekilleri tarafından gözden kaçan taleplerin bu ara organ sayesinde daha görünür hale gelebilmesiydi. Bir denetim mekanizması olarak da çalışacağı için devlet faaliyetlerinin daha şeffaf olacağı umuluyordu.
Tüm bu amaçlar ışığında kurulan Cumhuriyet Senatosu'na seçimle dahil olmayan bazı üyeler de vardı. Üyelerinin tümünün en az üniversite mezunu olması şartı aranan senatoda cumhurbaşkanının seçtiği 15 kişinin yanında Milli Birlik Komitesi'nden 21 kişi, yaşayan eski cumhurbaşkanları İsmet İnönü, Cevdet Sunay ve Fahri Korutürk Cumhuriyet Senatosu'nun 'tabii senatörleri' olarak görevlendirildi.
Senatonun ilk başkanı Adalet Partisi'nden Suat Hayri Ürgüplü'ydü. Senato için tanımlanmış temel görev, gücün tek bir yerde toplanmasını engellemek ve halkın faydasını gözetmekti. O dönemde senato yetkilerini kullanarak halkı belli başlı konularda aydınlatma girişimlerinde bulunmuş ve gizlenebilecek konuların göz önünde olmasını sağlamıştı.
Diğer çift meclisli yapılarda olduğu gibi senato üyeleri yasa teklifi yetkisine, reddine veya yeniden görüşülmesine karar verebiliyordu.
İngiltere'de uygulanan kamara sistemi gibi bir 'seçkinlik' iddiası ortaya atılmamış, teorik olarak uygulanabilir ve belki de faydalı sonuçlar verebilir bir sistem öne sürülmüştü. Fakat önemli olan nasıl uygulandığıydı ve bu konuda sınıfta kalmıştık.
Son yıllarda yeniden tartışılmaya başlanan çift meclisli yapı gerçekleşir mi bilemeyiz. Peki siz bu sistem hakkında ne düşünüyorsunuz?
Seçkincilik, yani Elitizm kötü bir şey değil, tam tersine gelişmiş ve çağdaş bir ülke için olmazsa olmazlardandır. Tabii ülkemizde seçkin denildiğinde en başta akıla yalnızca parası olan, ancak para ile elde ettiği lüks,klas ve kültürlü görünümün ardında beş para etmez, aptal ve değersiz kimseler geliyor. Seçkinler, bilim, sanat ve spor gibi özel yetenek ile çalışma isteyen uğraşıları gereğince icra eden ve toplumun gelişmesini sağlayan kimselerdir. İlber Ortaylı seçkindir, Özgür Demirtaş seçkindir, Fazıl Say seçkindir. Seçkinliğin zenginlik veya ün ile ilgisi yoktur. Seçkinlere hak ettiği değeri verip onları toplumu geliştirmeleri için teşvik eden ülkeler her zaman ilerleyip güçlenmiş, bizim ülkemiz gibi popülist edebiyatlar ile seçkinliği ve onların ürettiği yüksek uğraşıları küçümseyenler ise her zaman gerilemeye mahkum olmuşlardır. Yıllar boyu süren bu rezil popülizm sonucunda ülkenin nitelikleri kesimlerinin ya ülkeden kaçmasına ya da kendi ulusuna düşman olmasına neden olmuştur.
Teorikte seçkinlik iddiası atılmaması onun kötüye kullanılmayacağı anlamına gelmez. Bizim milletimiz sever bu tür şeyleri hâla monarşiye ilgi duyan bi milletiz sonuçta. Sultanlar şehzadeler dolaşıyor hâla ortada(!)
'Senato için tanımlanmış temel görev gücün tek bir yerde toplanmasını engellemek ve halkın faydasını gözetmekti.' Diye bir cümle yazıyor ve bize soruyor gerçekleşir mi? -Gerçekleşmez.