Seçim sonrasında akıllara pek çok soru geldi. 13 senedir tek parti iktidarı altında yaşarken sandıktan koalisyon çıktı. Herkesin ağzında olan bu ihtimal nedir, ne değildir? Türkiye siyasi tarihindeki örnekleri nedir? İşte burada!
Seçim sonrasında akıllara pek çok soru geldi. 13 senedir tek parti iktidarı altında yaşarken sandıktan koalisyon çıktı. Herkesin ağzında olan bu ihtimal nedir, ne değildir? Türkiye siyasi tarihindeki örnekleri nedir? İşte burada!
Koalisyon hükümeti, birden fazla siyasi parti ya da gruba bağlı üyelerden oluşan karma hükümettir. 2015 Genel Seçimi sonrası Türkiye'nin önündeki ihtimallerden birisidir.
Yasama meclislerinde bir tek partinin çoğunluğu elde edemediği durumlarda, en çok sandalyeye sahip partinin başkanının kabineyi kurmakla görevlendirilmesi kuraldır. Bu durumda, meclisten güvenoyu alabilmek için başka parti ya da gruplarla (bağımsızlar) anlaşma yoluna gidilir ve bir ortak hükümet kurulur.
Koalisyon hükümetlerinin sağladığı başlıca yarar, ülkedeki değişik siyasal eğilimleri yönetim katına da yansıtmaları, bunlar arasında demokratik uzlaşma alışkanlıkları doğurmaları, dolayısıyla siyasal kutuplaşma ve gerginliklere karşı emici bir işlev görmeleridir.
Koalisyon hükümetlerinin başlıca sakıncası, karmaşık ve kırılgan çoğunluklara dayalı olmaları yüzünden gösterdikleri istikrarsızlıktır.
Açıkçası, bugün önümüze bir ihtimal olarak gelen koalisyon, Türkiye tarihinde ne bir ilk ne de son. 1961'den bu yana çeşitli koalisyon hükümetleri kuruldu. İşte Türkiye tarihindeki koalisyon hükümetleri:
Darbeden sonra 10 Kasım 1961 tarihinde ilk koalisyonu kurma görevi, Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından Malatya Milletvekili İsmet İnönü'ye verildi. Partiler İnönü yönetiminde çalışmak istemiyordu. Muhtemel bir siyasi kriz tehdidi, Adalet Partisi'ni İnönü ile birlikte çalışmasına zemin hazırladı. Yeni hükümet 20 Kasım'da ilan edildi. CHP genel başkanı İsmet inönü'nün başbakanlığındaki hükümet ortaklığı oluşturan partilerin uyumsuzluğu nedeniyle sık sık bunalımlarla karşılaştı. VIII. İnönü Hükümeti olarak bilinen dönem 20 Kasım 1961 ile 25 Haziran 1962 arasında yaklaşık 7 ay sürmüştür.
Hükümeti kurma görevi, 4 Haziran 1962 tarihinde Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel tarafından yine Malatya Milletvekili İsmet İnönü'ye verildi. İnönü, aynı gün görüşmelere başladı. Yine eski sorularla karşılaştı: Devletin ekonomi üzerindeki kontrolü ne kadar olacaktı, özel sektöre ne kadar özgürlük verilecekti? Bir ilerleme kaydedemeyen İnönü, 18 Haziran'da çabasından vazgeçti. Fakat askeri baskı devreye girdi ve 24 Haziran'da (hükümet krizinin 25. gününde) CHP, CKMP, YTP ve bağımsızlar (çoğunluğu eski AP'li milletvekili) bir koalisyon hükümeti kurmada anlaştı.
İnönü, 23 Aralık’ta, Meclis'teki 33 bağımsızla bir kabine kuracağını ilan etti; bağımsızlarla birlikte 208 oya sahipti (Çoğunluk için 18 eksik).
İnönü, Türkiye ile Yunanistan arasında açık bir çatışma tehlikesi gösteren Kıbrıs krizinin yükselen gerilimi ortasında, 25 Aralık'ta yeni kabinesini sundu. 2 Ocak'ta CHP'liler, hükümet güvenoyu almazsa, gelecekte kurulacak hiçbir koalisyonda yer almayacaklarını belirten bir uyarı yayınladı. Özellikle Kıbrıs krizi devam ederken, yeni bir kriz olasılığı karşısında Yeni Türkiye Partisi lehte oy kullanmaya karar verdi. Ertesi gün Üçüncü Koalisyon 175'e karsı 225 oyla güvenoyu aldı. 12 Şubat 1965'e kadar üçüncü koalisyon görev yaptı.
37. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, Bülent Ecevit tarafından kurulan CHP ve MSP koalisyon hükümetidir. I. Ecevit Hükümeti olarak anılmaktadır. 20 Temmuz 1974 Kıbrıs Harekâtıbu hükümet döneminde yapılmıştır. Hükümetin kurulması aşamasında CHP ve MSP arasında kurulan koalisyon hükümetinin ortaklık şartlarını ve hükümetin hedefini belirlediği bir protokol imzalanmıştır.
1. Milliyetçi Cephe Hükümeti, 31 Mart tarihinde, Süleyman Demirel başbakanlığında kurulan sağ eğilimli bir ittifak hükümetidir. Söz konusu hükümet; AP, MSP MHP ve CGP koalisyonuyla oluşturulmuş, ve CHP'nin iktidar olmasını engellemek amacıyla kurulmuştur.
41. hükümet, bilinen adıyla 2. Milliyetçi Cephe Hükümeti 5 Temmuz 1977 yılında kuruldu. Bu hükümet dışarıdan çok uyumlu gözükmesine karşın içten içe kaynıyordu. MSPliler AP'yi yolsuzlukla, MHPliler MSP'yi yeşil komünistlikle, MSPliler ise MHP'yi sokağı terörize etmekle suçluyordu. 1978'de AP'den ayrılan 11 milletvekilinin CHP'ye katılımıyla bu hükümet düştü ve CHPhükümeti kuruldu.
49. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti 1991 erken genel seçimlerinin ardından DYP ve SHP ortaklığıyla kurulmuştur. Hükümet 30 Kasım 1991 tarihinde 164 red oyuna karşılık 280 kabul oyuyla kurulmuştur. 17 Nisan 1993'te Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın ölümü ve ardından Başbakan Süleyman Demirel'in 16 Mayıs'ta Cumhurbaşkanı seçilmesiyle beraber hükümet sonlanmıştır; ancak yeni hükümet kuruluncaya kadar Başbakanlığa Erdal İnönü vekalet etmiştir.
50. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti, 1. Çiller Hükümeti, Doğru Yol Partisi Genel Başkanı ve İstanbul Milletvekili Tansu Çiller'in başkanlığında, 25 Haziran 1993 tarihinde kuruldu. Doğru Yol Partisi ile Sosyaldemokrat Halkçı Parti (18 Şubat 1995 tarihi itibariyle Cumhuriyet Halk Partisi) arasında kurulan koalisyon hükümeti, 5 Ekim 1995 tarihine kadar görev yaptı. 1995 yılında SHP, CHP ile birleşti ve bu sefer de DYP-CHP koalisyonu 6 Mart 1996'ya kadar devam etti.
1995 Türkiye genel seçimleri sonrasında 20. dönem TBMM oluştu. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel seçim sonrasında hükûmet kurma görevini 132 milletvekiliyle ikinci gelen Anavatan Partisi'nin Genel Başkanı ve Rize Milletvekili Mesut Yılmaz'a verdi. Anavatan Partisi 132 milletvekiliyle mecliste güvenoyu almak için yeterli milletvekili sayısına sahip değildi. Hükümetin kurulması için Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi 3 Mart 1996 tarihinde partiler arası bir koalisyon protokolü imzalandı.
Hükümeti kurma görevini seçimden birinci olarak çıkan Refah Partisi'nin genel başkanı Necmettin Erbakan'a verildi ancak Refah Partisi'nin mecliste güvenoyu almak için yeterli milletvekiline sahip olmaması nedeniyle Erbakan hükümeti kuramadı. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı Demirel seçimde ikinci gelen Anavatan Partisi genel başkanı Mesut Yılmaz'a hükümet kurma görevini verdi ve Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi ortaklaşa 53. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'ni kurdular. Ancak bu hükümet yalnızca üç ay sürdü.
Hükümeti ANAP, DSP ve Demokrat Türkiye Partisi tarafından oluşturulan azınlık koalisyonu kurdu. CHP de hükümeti dışardan destekledi. Türkbank ihalesindeki yolsuzluk iddiaları üzerine CHP hükümete desteğini geri çekti. CHP hükümet aleyhinde gensoru önergesi verdi. Önerge TBMM tarafından kabul edilince güvenoyu almayan ANASOL-D hükümeti düştü.
18 Nisan 1999 genel seçimlerinden 1. parti olarak çıkan DSP tek başına Hükümet kuracak çoğunluğa sahip olmadığı için koalisyon kurma zorunluluğu doğmuştur. En fazla sandalyeye sahip partinin genel başkanı sıfatı ile 3 Mayıs 1999 Cumhurbaşkanı'ndan Hükümeti kurma görevi alan Bülent Ecevit, MHP ve ANAP ile görüşmelerde bulunarak bir koalisyon Hükümeti kurmuştur.
Erken seçim de hâlâ ihtimaller arasında ancak, tarihi koalisyonlarla dolu bir devlet için, koalisyon fikri o kadar da uzak değil. Bekleyip görelim.
Kaynak: wikipedia.org