Ekonomik analizler yapmak, Türk ekonomisinin nereye gittiğini görmek için makro, mikro, vb. ekonomik bilgilere sahip olmanız gerekmez. Ekonomi ile ilgili kararların 'tatlıya bağlanarak' çözüldüğü ülkemizde tabii ki ekonomik değerlendirmeleri de etli ekmeğe, az pilav üstü kuruya, güveçte balığa bakarak yapacağız.
Ülkenin ekonomik durumu iyi diyenlere komşudan gelen bir tabak aşureyi gösteriyorum. İçinde ne fındık var ne ceviz ne incir var ne de kayısı. Buğday, fasulye, nohut, portakal kabuğu, üstüne serpilmiş azıcık fındık ve göstermelik nar. Bu mudur aşure? Fındık yerine ancak yer fıstığı koyabiliyorsun, ama birisi sorunca 'ekonomi iyi gidiyor'. Gitmiyor arkadaşım, aşureye fındık koyamadığın bir ortamda, aşureyi yer fıstığına boğduğun bir ortamda ekonominin iyi olması mümkün olabilir mi?
Bağcılar, Fatih, Güngören, Sultanbeyli, vb. bir ilçede sıradan bir kır pidecisine gidin. Patatesli, peynirli veya kıymalı bir kır pidesi söyleyin. Gelen kıymalı pidenin sadece soğan, patatesli pidenin salça, peynirli pideninse peynir suyundan müteşekkil olduğunu gözlemleyeceksiniz. Patatesli pidedeki salça da gıda boyası ile elde edilmiş bir renktir sadece. Hal böyle iken nasıl bir ekonomi, ne ekonomi?
O çok sevdiğiniz, her öğlen, akşam yediğiniz tavuklu nohut pilava bu akşam daha dikkatli bakın. Birim kareye düşen nohut miktarının %50 azaldığını, pilavcının tavukları mikroskopik ölçülerde didiklediğini fark etmeniz uzun sürmeyecektir. Önceden her kaşıkta asgari 4 nohut tanesi bulunurken bugün nohutsuz lokmalar aldığınızı hayuretle fark edeceksiniz. Pilava adını veren nohutu bile sayıyla yerken neyin ekonomisi?
Çocukken her hafta sonu yerdiniz değil mi tabak tabak, hala çocukların en sevdiği gıdalar arasında başı çekiyor. Ama o da ne, artık anneniz sadece haftanın bir günü mü yapıyor, siz yerken onlar bir tane bile almıyor mu size yetsin diye? Fast food restoranlarındaki patateslerin kalitesi iyice düştü mü? İçinden kararmış, kara kuru patates çıkma oranı yükseldi mi? Neden acaba? Patates gibi çok tükettiğimiz bir sebzenin kilosunun 4 liraya dayanmış olması olabilir mi sebebi?
Gerçi sizin için iyi oldu, zaten kayısı, çilek, erik hoşafının tanelerini ayıklar sadece suyunu içerdiniz. Şimdi az taneli, bol yapay meyve aromalı hoşaflar mı içiyorsunuz? Allah Allah neden acaba? Neden önceden marmelat kıvamında hoşaf yapan anneniz artık az taneli hoşaflar yapıyor? Siz tanelerini sevmediğiniz için mi yoksa başka bir sebebi mi var?
Anneniz sadece bayramları beklemezdi hatırladınız mı? İçine bolca ceviz, fıstık koyduğu bol tereyağlı baklavaları okul dönüşünde size hazır ederdi. Gizli gizli tepsinin başına geçer, mideye indirirdiniz. Şimdi yapmıyor mu? Acaba anneniz yaşlandığı için mi yapmıyor, yoksa cevizin, fıstığın kilosu çeyrek altınla yarıştığı için mi? Ne? Yoksa artık bayramlarda bile ev baklavasını, fıstık ile bezelye püresini harmanladığı söylentileri ayyuka çıkan ucuz tatlıcıdan mı alıyorsunuz? Allah Allah hayret bir şey.
Her sabah kahvaltınızı yaptığınız poğaçalara hiç yakından bakma şansı buldunuz mu? Mesela zeytinli poğaça ya da peynirli, belki de patatesli. İçinde bahsedilen gıdalardan ne kadar var yerken görme şansınız oldu mu hiç? Yarın bir bakın bakalım peynirli veya patatesli poğaçanın içinde bahsedilen patatesten ne kadar var. Ama küçük küçük ısırın yoksa aldığınız büyük lokmanın içindeki kalıntıyı göremeyebilirsiniz.
Kandillerde, mevlitlerde, komşularınızdan birisi vefat ettiğinde dağıtılan irmik helvasını bildiniz mi? Ne? Uzun zamandır gelmiyor mu? Millet geleneklerinden mi uzaklaştı yoksa başka bir sebebi mi var? Yoksa gelen irmik helvasında hiç çam fıstığı yok mu? Helva tatsız tuzsuz, kuru bir şey mi? Yapan kişi şekeri, yağı az mı koymuş? Ya size gıcık olduğu için ayrı helva yapmış ya da bu ürünler pahalı olduğu için az kullanmayı tercih etmiş. Karar sizin.
ETSİZ!!! Sanırım yeterli. Haa sağlık için, sıhhat için, vs. Yahu baban evde yaptığı çiğ köfteye önceden 1 kilo kıyma koyardı, şimdi aynı malzemeye 300 gram koyuyor o da mı sağlık?
Bakıyorsun birisi tatlının kilosunu 45 liradan satıyor ama senin aldığın tatlıcı aynı tatlıyı 18 liraya satıyor. Glikoz şurubu, bezelye püresi, çürüğe ayrılmış fındık, ceviz, vs. duydun mu hiç? İşte sen ucuza tatlı aldığını düşünüyorsun ama yediğinin tatlıyla aslında pek de ilgisi yok be güzelim.