Kur Korumalı Mevduatın tartışmaları bitmeyecek gibi görünüyor. Yayınlanan tebliğde yer alan bir ifadenin Hazine yükünü artıracak olması ile başlayan hatalar zinciri bankalarda işlem değişikliklerine neden oldu.
Hazine'nin koruma altına aldığı kurlarda ise kur yükselişinde Hazine'yi kimin koruyacağı sorusu ekonomistler tarafından sorulmaya devam ederken, dört işlemle ki tüm veriler sabit kalırsa(!) Hazine'nin yıllık ödemesi yanında da Hazine'nin borçlanmaları bonus olarak bu içerikte!
Kur Korumalı Mevduat hesaplarında ilk dönemde çıkan şeklinde farklı olarak vade uzatımına izin veren tebliğ Merkez Bankası tarafından farkedilince düzenlemeye gidildi fakat bazı bankalarda hata sonradan farkedildi. Sözcü'den Erdoğan Süzer haberine göre, 7 Mart'ta Resmi Gazete'de yayımlanan Merkez Bankası tebliğinde, “Yenilenen hesap ilk açılışta dönüşümü yapılan döviz tutarı ve dönüşüm kuru üzerinden destekten yararlanmaya devam eder” denildi.
Tebliğin bu şekilde uygulanması çok ciddi kamu zararına yol açacağından, Merkez Bankası 22 Mart'ta yeni bir tebliğ yayımlayarak ilk açılıştaki dönüşüm kuru ifadesini metinden çıkardı.
Tebliğin ilk haliyle yürürlükte olması demek ilk dönüşümdeki dolar/TL kurunun 11,67'den alınıp yenilemede ise bu şekilde devam edilmesi demek olacaktı. Böylelikle her 3 ayda faiz ve kur farkı alınıp, sonraki 3 ayda da yine aynı seviyeden tekrar kazanç sağlanabilecekti. Bu hatadan dönülse de bazı bankalarda işlem hataları oluştu. Bankaların çoğu düzeltmelerini yapsa da bir kamu bankasında hatanın daha geç fark edildiği iletildi.
Ekonomist Gazeteci Uğur Gürses, KKM için yazdığı yazısında, 'Faizleri enflasyonun altına çekerek dövizin patlamasına sebep olup, dövize yeni yöneliş olmasın diye örtülü biçimde yüzde 76.4 faiz ödenmesi, faiz karşıtı iddia sahibi bir iktidar için büyük bir trajedi' ifadesini kullandı ve verilerle şu şekilde açıkladı:
Bakan Nebati'nin 4 Mart günü açıkladığı döküme göre... Mart sonuna kadar 5 milyar dolar, Nisan ortasına kadar da 10 milyar dolarlık hesabın vadesi doluyor. Nisan sonuna da 17 milyar dolar hesaplıyorum.
Ankara'nın hesabı şu olmalı; kuru olabildiğince ‘arka kapıdan' döviz satarak kontrol altında tutmak ve vadeleri dolan hesaplara ödenecek kur farkını düşük tutabilmek.
Bugün tüm bu 561 milyar KKM hesap stokunun 14.82'lik dolar kuru üzerinden oluşturduğu kur farkını, yüzde 17'lik faiz farkını da düşerek net 45.9 milyar TL olarak hesaplıyorum. Kurun sadece 10 kuruş artması bile bu yükü 50.1 milyar TL'ye fırlatıyor.
Ankara'nın hesabı, yaz aylarına kadar bunu döviz satarak ‘idare etmekti'. Yaz aylarında döviz girişi ile kur üzerindeki baskının azalacağını umarak yapılan hesap, Ukrayna işgali ile çöktü.
Zira hem patlayan enerji fiyatları nedeniyle hem de potansiyel olarak azalacak turist sayısı nedeniyle ödemeler dengesi açığı 35-40 milyar dolara çıkacak olması bu hesabı bozdu.
2018 Temmuz'unda ‘Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi' yürürlüğe sokulup, tamamen keyfi ve hurafelere dayalı bir ekonomi politikası yürürlüğe girdikten sonra, Hazine kendi yurttaşlarından ve şirketlerinden döviz ve altın borçlanmaya başlandı... Albayrak döneminde döviz ve altın borçlanması kabaca 50 milyar doları buldu. Döviz ve altın borçlanmasının sonuçları, tam bir enkaz tablosu içeriyor.
Tablo şöyle; 2018 Eylül-2022 Mart arasındaki dönemde 53.5 milyar dolar karşılığı döviz ve altın borçlanması yapılmış. Bunun 25.3 milyar dolarlık bölümünün vadesi gelmiş. TL yerine borçlanılan döviz ile altının kur ve ons fiyat farkları ile ödenen faizlerden oluşan ortalama maliyeti ise yüzde 38.3 olmuş. Halbuki o borçlanma yapılan dönemlerde döviz yerine TL borçlanma yapılsaydı ortalama faiz maliyeti yüzde 13.6 olacaktı. Sözüm ona TL faizini düşürmek için (ya da faiz karşıtlığı) döviz ve altın borçlanıp kamuya yani halka bunun 3 katı mali yük getirilmiş oldu.
Burada bitmiyor; henüz vadesi gelmemiş 28.2 milyar dolarlık bir borç stoku var; onun da bugünkü kurdan ve ons fiyatından ağırlıklı maliyetini yüzde 39.1 olarak hesaplıyorum. İşte 'burası çok önemli'; ‘başarı öyküsüne' kitap yazılacak ölçüde hem de.
Otoyol, köprü, hastane gibi altyapı projelerinde olduğu gibi halı altına saklanan maliyetler, büyük bir enkaz olarak ileride karşımıza çıkacak.
Nisan sonuna kadar vadesi gelecek olan KKM hesaplarına 23 Mart itibariyle oluşan faiz ve kur farkından oluşan potansiyel ödemenin ağırlıklı dönemsel faizi yüzde 15.22, yıllığı ise yüzde 76.4'e karşılık geliyor.
Faizleri enflasyonun altına çekerek dövizin patlamasına sebep olup, dövize yeni yöneliş olmasın diye örtülü biçimde yüzde 76.4 faiz ödenmesi, faiz karşıtı iddia sahibi bir iktidar için büyük bir trajedi bu aynı zamanda.
Kur Korumalı Mevduat sisteminin başladığı 23 Aralık 2021 gün Merkez Bankası'nın açıkladığı dolar kurunun 11,64 olduğunu hatırlatarak başlayan Mahfi Eğilmez, 23 Mart itibarıyla dolar/TL'nin 14,82 olması ile hesaplamaya başlıyor:
23 Aralık 2021 100.000 TL (100.000 / 11,64 = ) 8.591 dolar oluyor
3 aylık vadede (Yüzde 14+3(Bankalar politika faizinin en fazla 3puan üstünü verebiliyor) %17 bölü 12 ay çarpı 3 ay ) % 4,25 dönem faizi ile 4.250 lira
23.03.2022 tarihinde Dolar üzerinden 100 bin lira (8.591 x 14.82=) 127.320 lira eder.
27.320 liralık toplamın 4.250 liralık bölümünü banka,
Kalan (27.320 – 4.250 =) 23.070 liralık kısmını da Hazine ve Maliye Bakanlığı bütçeden karşılayacaktır.
591 milyar lira (23.12.2021 tarihinde 591 / 11,64 =) 50,8 milyar dolar
591 milyar liranın faizi (591 x 0.425 =) 25,1 milyar TL
Anapara+faiz (591 + 25,1 =) 616,1 milyar TL
23.03.2022 tarihinde (616,1 / 14,82 =) 41,6 milyar dolar eder.
(50,8 – 41,6 =) 9,2 milyar dolar
23.03.2022 tarihinde (9,2 x 14,82 =) 136,3 milyar TL fark var
Bankanın ödeyeceği faiz 25,1 milyar TL idi
Hazinenin ödemesi gereken miktar (136,3 – 25,1 =) 111,2 milyar lira
TCMB’nin kurun ve dolayısıyla enflasyonun yükseldiği bir ortamda faizi artırmak yerine düşürmesinin maliyeti ne yazık ki tahminlerin çok ötesine geçecek gibi görünüyor:
TCMB kurun yükselmesini önlemek için milyarlarca dolar tutarında döviz satışı yaptı ve yapmaya devam ediyor. Bunun sonucu olarak TCMB’nin swaplar hariç net rezervleri eksi 44 milyar dolar dolayında bulunuyor.
Hazine, KKM dolayısıyla hiçbir şekilde muhatap olmaması gereken bir fark ödemesi yapmakla yükümlü tutulduğu için bütçeye yüksek bir ek yük gelecek gibi görünüyor. Bunun bugünkü durumun devamı halinde yıllık maliyeti 445 milyar lirayı geçiyor.
KKM hesaplarında gelir vergisi kesintisi (stopaj) sıfırlandığı, döviz işlemlerine uygulanan BSMV kaldırıldığı ve şirketlerin KKM hesaplarına geçmesi halinde kur farkı nedeniyle doğacak kazanç kısmı kurumlar vergisinden istisna edildiği için bütçede önemli bir gelir kaybı ortaya çıkacak.
TCMB’nin rezervlerini eritmesinin ve Hazine’nin karşılaşacağı olağanüstü gereksiz yüklerin tek bir nedeni var: Faizin doğru belirlenmemesi.
Faiz tek başına sorunları çözemez ama eğer yanlış belirlenirse inanılmaz sorunlara yol açar. KKM uygulaması bize bu sözün ne kadar doğru olduğunu bir kez daha kanıtlamış bulunuyor.