Neredeyse son iki yıldır tüm dünyanın canla başla boğuştuğu koronavirüsün en yeni varyantı olan Omicron, geçen hafta Perşembe’den bu yana hızla Dünya ve Türkiye gündemini kapladı. DSÖ’nün ‘endişe verici varyant’ olarak sınıflandırdığı Omicron varyantı ile ilgili tüm soruların cevaplarını merak ediyorsanız içeriğimize buyurun. 👇
B.1.1.529 olarak kodlandırılan Omicron varyantı, şu anda tüm dünyada görülen koronavirüs salgınına neden olan virüsün mutasyon geçiren en yeni çeşididir. 24 Kasım’da Güney Afrikalı yetkililer tarafından DSÖ’ye (Dünya Sağlık Örgütü) bildirilmiş olup 26 Kasım’da düzenlenen acil durum toplantısında resmî olarak ‘endişe verici varyant’ ilan edilmiş ve Yunan alfabesinin on beşinci harfi olan ò mikrón’dan esinlenilerek omicron adı verilmiştir.
Omicron varyantı ile Nu varyantı aslında aynı varyantlar. DSÖ, koronavirüs varyantlarını Yunan alfabesindeki harf sırasına göre isimlendiriyor. Normalde bu yeni varyanta Yunan alfabesinin on üçüncü harfi olan ‘nu’nun adı verilmeliydi. Ancak DSÖ, bu harf İngilizce’deki new (yeni) sözcüğüyle karıştırılabileceğinden, alfabenin on dördüncü harfi olan ‘ksi’ de Çince’deki yaygın Xi ismiyle karıştırılabileceğinden bu ikisini atlayıp on beşinci harfin adını verdi.
Varyant ilk olarak 11 Kasım’da bir Güney Afrika ülkesi olan Botsvana’da görüldü. Ardından Güney Afrika’ya sıçradı. Her ne kadar geçen haftaya kadar gündeme gelmese ve DSÖ’ye 24 Kasım’da bildirilse de, yaklaşık üç haftadır bu ülkelerde görülen vakalarda büyük bir artış yaşandı ve bu vakaların çoğunda yeni varyantın görüldüğü belirtildi. Güney Afrika ülkelerinden farklı olarak ise, Belçikalı bir hastanın yeni varyantı 11 Kasım’dan önce Mısır’da iken kaptığı belirtildi.
Omicron varyantı şu ana değin 15 ülkede görüldü. Güney Afrika ve Botsvana’nın ardından 25 Kasım’da Hong Kong’da bir hastada, 26 Kasım’da İsrail’de dört hastada ve bir tane de Belçikalı hastada görüldü. 27 Kasım’da ise Birleşik Krallık, Almanya, İtalya ve Hollanda’ya sıçradı. 28 Kasım’da Avustralya, Danimarka, Avusturya, Çekya yetkili kuruluşları da omicron varyantının ülkelerine ulaştığını bildirdi. Aynı gün Kanada’da da görülmesiyle Amerika kıtasına da geçmiş oldu.
Koronavirüs istatistiklerini resmî olarak takip eden ve paylaşan GISAID (Küresel Grip Verilerini Paylaşma Girişimi) verilerine göre bugün bu saat itibarıyla yeni varyantın görüldüğü ülkeler ve vaka sayıları aşağıdaki gibidir.
Güney Afrika (109 vaka), Botsvana (19 vaka), Hollanda ve Portekiz (13’er vaka), Birleşik Krallık (9 vaka), Hong Kong ve Avustralya (5’er vaka), Almanya (3 vaka), Danimarka (2 vaka), Kanada ve İsrail (2’şer vaka), İtalya, Belçika, Çekya ve Avusturya (1’er vaka). Yeni varyant toplamda 15 ülkede 186 vakada görüldü.
Güncel duruma GISAID'in koronavirüs internet sitesinde ulaşabilirsiniz.
Doktorların ve DSÖ’nün yeni varyantın tehlikelerini açıklaması ve varyantın mutasyonlarıyla ilgili detayların öğrenilmesi üzerine kimi ülkeler, Afrika’nın güneyinde bulunan ülkelerden gelen yolculara kısıtlamalar getirdi.
Birleşik Krallık, kendi vatandaşlarıyla İrlanda vatandaşı olanlar haricinde Afrika’nın güneyindeki 10 ülkeden gelen yolcuların ülkeye alınmayacağını duyurdu.
Aynı şekilde Avrupa Birliği ve ABD’de bugün itibarıyla 7 Güney Afrika ülkesinden yolcu kabul edilmeyeceğini belirtti.
Avustralya 14 günlüğüne 9 ülkeden yapılan uçuşların durdurulduğunu ve Avustralya vatandaşı olmayıp son 14 gün içerisinde bu ülkelerde bulunanların ülkeye alınmayacağını açıkladı.
Japonya Cumartesi’den itibaren Güney Afrika ülkelerinden gelenlerin 10 gün boyunca karantinaya alınacağını ve bu süreç içerisinde 4 kez test yapılacağını bildirdi.
Kanada benzer şekilde kendi vatandaşları haricinde son 14 gün içerisinde bölgedeki 7 ülkede bulunan kimsenin ülkeye alınmayacağını açıkladı.
İsrail ise yeni varyantın ortaya çıkışı sonrasında kendi vatandaşları haricinde kimsenin ülkeye alınmamasına karar veren ilk ve tek ülke oldu.
Omicron varyantı, şu ana kadar ortaya çıkan varyantlar arasında en fazla mutasyon barındıran (toplamda 50 mutasyonu var) varyant konumunda. Özellikle virüsün insan vücudundaki hücrelere temas ettiği nokta olan spike proteininde 32 mutasyon olması (bundan önceki en tehlikeli varyant olan Delta’da 14 mutasyon vardı), varyantı fazlasıyla tehlikeli kılıyor. Bundan ötürü de DSÖ tarafından küresel riski çok yüksek olarak belirlendi.
Varyantın görüldüğü hastalarda henüz olağan dışı bir semptoma rastlanmadı. Yetkili kurumlar, diğer varyantlarda görüldüğü gibi bazı vakaların asemptomatik olduğunu belirtti. Güney Afrika Sağlık Kurumu Başkanı Dr. Angelique Coetzee, varyantın teşhis edildiği ilk hastaların ağrı ve sızı şikâyetinde bulunduğunu, öksürük ya da koku ya da tat duyusunda bozukluk görülmediğini belirtti.
Spike proteinindeki 32 mutasyonun bir kısmı daha önceki varyantlarda da görülse de bunların çoğuyla ilk kez karşılaşılıyor. Yani virüse nasıl etkide bulundukları tam olarak kestirilemiyor. Dahası, mevcuttaki aşılar bağışıklık sistemini virüse karşı alarma geçirmek için bu 32 mutasyonun bulunduğu spike proteiniyle etkileşime geçiyor. Bu mutasyonlar sistemin alarma geçmesini yavaşlatabilen, kimi durumlarda engelleyebilen özellikler gösterebilirken aynı zamanda sistemin patojenlere karşı saldırı gerçekleştirmesini zorlaştırabiliyor veya virüsü bağışıklık sistemine karşı güçlendirebiliyor.
Mutasyon sayısının çokluğu, bir kısmının etkilerinin bilinmemesi ve yayılma hızını artırma olasılığı (örneğin Güney Afrika’da pozitif oranının %1’den %6’ya fırlaması) varyantı tehlikeli statüsünde değerlendirmeye yeterken varyantın görüldüğü hastalarla ilgilenen doktorların yaptığı açıklamalar da bu doğrultudaydı. Ayrıca DSÖ, omicronu ‘endişe verici varyant’ olarak sınıflandırarak ve küresel riski çok yüksek olarak belirleyerek oluşturduğu tehdidi tüm dünyaya duyurdu.
Aşıların omicron varyantı karşısındaki etkinliği konusunda şu anda kesin bir bilgi bulunmuyor. Aşı firmaları ise sırayla durum hakkında açıklamalarda bulunuyor. İlk olarak 26 Kasım’da BioNTech aşının varyant karşısındaki etkinliğinin araştırılmaya başlandığını ve iki hafta içerisinde verilerin paylaşılacağını açıkladı. Gerek görülmesi hâlinde 100 gün içerisinde aşının güncellenmiş bir hâlinin piyasaya sunulabileceği belirtildi.
BioNTech haricinde AstraZeneca, Moderna ve Johnson & Johnson firmaları da ürettikleri aşıların yeni varyant karşısındaki etkinliği konusunda çalışma başlattı.
DSÖ bu yeni varyantı fazlasıyla ciddiye almış durumda. Cuma günü düzenlenen acil durum toplantısının ardından dün de yeni bir açıklama yapıldı. Bu açıklamada yeni varyantın yayılma, hastalarda yol açtığı hastalık şiddeti, aşıların etkinliği gibi hususlarda çalışmaların son sürat sürdüğü belirtildi.
Ülkelere koronavirüse karşı halk sağlığı tedbirlerini almalarını, risk analizi yapmalarını ve bilimsel yaklaşımlarda bulunmalarını önerdi. Vakaların artması olasılığına karşın sağlık kapasitelerinin artırılması istendi. Varyantların dağılımının daha iyi anlaşılması için gözlem ve eşleme çabalarının iyileştirilmesi, genom dizilimlerinin GISAID gibi kamuya açık veri tabanlarına yüklenmesi ve teşhis edilen vakaların kendilerine bildirilmesi konusunda ikazlarda da bulunuldu.
DSÖ ayrıca insanlara gerekmedikçe dışarı çıkmamaları, bulundukları ortamları havalandırmaları, kalabalıklardan uzak durmaları, maske takmaları, ellerini sık sık yıkamaları ve henüz olmadıysalar aşı olmaları uyarısında bulundu.