Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK), işsizlik ödeneği başvuru kriterleri ile uluslararası tanım ve standartlar doğrultusunda belirlenmiş olan Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) işsizlik tanımlarında yer alan kriterlerin tamamen birbirinden farklı olduğunu bildirdi.
TÜİK basında yer alan 'TÜİK'in her ay düşürdüğü işsizliği İŞKUR yükseltmeye devam ediyor.' başlıklı yazı ile ilgili düzeltme ve cevap yazısı yayımladı.
TÜİK'in açıklamasında şöyle denildi:
'Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yürütülen Hanehalkı İşgücü Araştırması (HİA) sonuçlarına dayalı resmi işsizlik verileri ile Türkiye İş Kurumu’nun (İŞKUR) idari kayıtlara dayalı olarak yayımlamakta olduğu veriler arasında; tanım, kapsam, referans dönemi açısından temel farklılıklar mevcuttur. HİA’da, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından belirlenen istihdam ve işsizlik tanımları esas alınmaktadır.
HİA kapsamında işsizler; referans dönemi içinde istihdamda olmayan kişilerden iş aramak için son dört hafta içinde iş arama kanallarından en az birini kullanmış ve 2 hafta içinde işbaşı yapabilecek durumda olan kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfusu ifade etmektedir. Bir iş bulmuş, başlamak için bekleyen ve 3 ay içinde bu işine başlayacağını belirten kişiler de işsizlik tanım kapsamında yer almaktadır.
İŞKUR tarafından yayımlanan kayıtlı işsizler; çalışma çağında ve gücünde olan, çalışmak isteyen, Kuruma başvurduğunda asgari ücret düzeyinde gelir getirici bir işi olmayan, Kurum tarafından henüz kendisine iş bulunamayan aktif kayıtlardaki kişilerdir. Kayıtlı işgücünden, daha iyi şartlarda iş arayanlar, emeklilerden iş arayanlar ve belli bir iş yerinde çalışmak isteyenler çıkarıldığında geri kalanlar kayıtlı işsiz sayılmaktadır. İŞKUR tarafından düzenlenen kurslara (meslek edindirme kursları, girişimcilik eğitim programı, işbaşı eğitim programı) başvuruda İŞKUR’a kayıtlılık esas alınmaktadır. İŞKUR aktif işgücü programlarının yanı sıra Toplum Yararına Programlar (TYP) ve Sosyal Çalışma Programı (SÇP) düzenlemektedir. Bu programlara katılabilmek için Kuruma kayıtlı olma şartı aranmakta ve bu kişiler İŞKUR kayıtlarında kayıtlı işsiz olarak değerlendirilmektedir.
İŞKUR kayıtlı işsizlik rakamları 12 ay içerisinde aktif olan başvurulardan oluşurken HİA işsizlik rakamları tanımda belirtildiği şekilde son 4 hafta içerisinde aktif olarak iş arayan ve diğer şartları sağlayan kişilerden oluşmaktadır. Bununla birlikte İŞKUR’a kayıt yaptırmış, ancak geçen süre zarfında kayıt dışı bir iş bularak çalışmaya başlamış olan kişilerin yani kayıt dışı çalışanlar, İŞKUR da kayıtlı işsiz görünmeye devam ederken HİA’da bu kişiler istihdamda görünmektedir. HİA’da esas alınan işsizlik tanımı gereği, İŞKUR’a kayıtlı olanların yanında diğer iş arama kanallarını kullananlar da işsiz kapsamında yer almaktadır (Doğrudan bir işverene başvurma, özel istihdam ofislerine başvurma, gazete, dergi veya internetteki iş ilanlarına bakma, vb.).
İŞKUR ise sadece kendisine başvurmuş olan aktif kayıtlı işsizleri kapsamaktadır. İşsizlik ödeneği; sigortalı işsizlere yasada belirtilen şartları taşımaları halinde işsiz kaldıkları dönem için belirli süre ve miktarda yapılan ödemedir. Kişiler işsizlik ödeneği için, hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurabilmektedirler. 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde ise başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.
İşsizlik ödeneği başvuru kriterleri ile uluslararası tanım ve standartlar doğrultusunda belirlenmiş olan HİA işsizlik tanımlarında yer alan kriterler tamamen birbirinden farklıdır. Referans dönemi açısından HİA işsizler için son 4 hafta içerisinde aktif iş arama koşulunu temel alırken işsizlik ödeneği için, hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde başvurma imkanı bulunmaktadır. Yani Eylül ayında işsiz kalan bir kişi HİA’da Eylül işsiz sayısı tahmininde yer alacakken, İŞKUR kayıtlarında Ekim ayında yer alabilmektedir. Haber metninde geçen “…aynı dönemde işsizlik ödeneğine başvuran kişi sayısının 114 bin arttığı…” bilgisi gerçeği yansıtmamaktadır.
Eylül ve Ekim ayında TÜİK ve İŞKUR tarafından açıklanan verilerin yer aldığı verilen tabloda görüleceği üzere, TÜİK tarafından açıklanan İşgücü İstatistikleri Ekim 2021 sonuçlarına göre işsiz sayısı tahmini bir önceki aya göre yaklaşık 75 bin kişi azalmıştır. Aynı dönemde İŞKUR tarafından açıklanan kayıtlı işsiz sayısı yaklaşık 228 bin kişi azalmıştır. İŞKUR işsizlik ödeneğine başvuran kişi sayısı Eylül ayında 134 bin kişi iken Ekim ayında 114 bin kişi olmuştur. Ekim ayında işsizlik ödeneğine başvuran kişi sayısı bir önceki aya göre yaklaşık 20 bin kişi azalmıştır.
Her iki Kurumun yayımladığı veriler arasında tanım, kapsam, referans dönemi ve uygulama farklılıkları mevcuttur. Bu bakımdan iki Kurum tarafından yayımlanan göstergelerin yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda değerlendirilmesi, yorumlanması ve rakamların doğru şekilde kullanılması kamuoyunun yanlış yönlendirilmemesi ve doğru bilgi alması bakımından büyük önem arz etmektedir.'