Donald Trump’ın 2025’te yeniden ABD başkanı olması, küresel ekonomi, jeopolitik dengeler, savunma politikaları, çevre stratejileri ve sosyal yapılar üzerinde büyük çaplı değişimlere yol açacak görünüyor.
Trump’ın ilk döneminde uyguladığı “America First” (Önce Amerika) politikaları, küresel ticaretten NATO’ya, Çin ile rekabetten enerji sektörüne kadar geniş bir yelpazede etkili olmuştu. Bu analizde, Trump’ın ikinci döneminde dünyayı nasıl bir geleceğin beklediğini detaylıca ele alacağız.
Ekonomik Milliyetçilik ve Vergi Politikaları
Trump, daha önce olduğu gibi, büyük şirketleri ABD’ye yatırım yapmaya teşvik eden veya zorlayan vergi politikalarını hayata geçirecek. Özellikle Çin’de üretim yapan Amerikan şirketleri üzerindeki baskıyı artırarak üretimi ABD’ye kaydırmaya çalışacaktır. Bu, küresel tedarik zincirlerinde büyük sarsıntılara neden olabilir.
Etkileri:
• ABD’de enflasyonun artması (çünkü yurtiçinde üretim daha pahalı)
• Küresel tedarik zincirlerinde yeni krizler
• ABD’ye yatırım yapmak isteyen uluslararası şirketlere özel teşvikler
Göç Politikaları ve İş Gücü Krizi
Trump’ın göç karşıtı politikaları, özellikle Latin Amerika’dan gelen iş gücü üzerinde sert etkiler yaratacaktır. ABD’de birçok sektör (tarım, inşaat, hizmet) göçmen iş gücüne bağımlı. Göçmen sayısının azalması, bu sektörlerde maliyetleri yukarı çekecektir. Göçmenler bir de Amerikalıların yapmadıkları işleri yapıyor, Amerikalı işçi bulmak daha da zorlaşacak.
Etkileri:
• ABD’de iş gücü krizi
• Küresel yetenek göçünde Avrupa ve özellikle Kanada’nın daha cazip hale gelmesi
• ABD’de düşük gelirli işlerde maaşların artması ancak enflasyonun yükselmesi
İç Güvenlik ve Sosyal Hareketler
Trump’ın yeniden seçilmesi, ABD içinde Demokrat ve Cumhuriyetçi seçmenler arasındaki kutuplaşmayı derinleştirecek diye korkuyorum. Daha önce “Black Lives Matter” ve “Capitol Hill” olaylarında görüldüğü gibi, toplumsal hareketlerin ve protestoların artması muhtemeldir. İç huzursuzluk daha da büyüyecek.
Etkileri:
• ABD’de sivil huzursuzluk riskinin yükselmesi, ortam buna çok müsait.
• Silah lobisinin güçlenmesi ve bireysel silahlanmada artış.Amerika’da en önemli sorunlardan birisi bu.
• ABD’nin küresel güvenilirliğinin zedelenmesi
ABD-Çin Ticaret Savaşı Derinleşecek
Trump’ın ikinci döneminde Çin ile olan ekonomik gerilimlerin yeniden tırmanması kaçınılmaz görünüyor. 2018-2019’da uyguladığı yüksek tarifeler ve Huawei gibi Çinli teknoloji devlerine uyguladığı yaptırımlar benzeri politikalar geri dönebilir.
Etkileri:
• ABD-Çin arasındaki ekonomik bağların zayıflaması
• Alternatif tedarik zincirlerinin büyümesi (Vietnam, Hindistan gibi ülkeler kazançlı çıkabilir)
• Küresel teknoloji savaşlarının sertleşmesi
Avrupa-ABD İlişkilerinde Gerilim
Trump’ın Avrupa Birliği (AB) ile özellikle ticaret konusunda gerginlikleri artırması muhtemel. AB’ye yönelik ithalat vergileri ve ABD’nin NATO yükümlülüklerini sorgulaması, Avrupa ile ilişkileri zorlayabilir.
Etkileri:
• AB’nin daha bağımsız bir ekonomik ve savunma politikası geliştirmesi
• Almanya ve Fransa’nın liderliğinde Avrupa’nın ABD’ye karşı ekonomik bir blok oluşturması
• Amerikan şirketlerinin Avrupa pazarında zorluklarla karşılaşması
Doların Durumu
Trump’ın agresif mali politikaları, ABD Merkez Bankası (FED) ile de gerilim yaratabilir. Eğer Trump ekonomik büyümeyi sağlamak için faizleri düşürme baskısı yaparsa, doların değeri uluslararası piyasalarda dalgalanabilir.
Etkileri:
• Küresel yatırımcıların dolardan kaçışı
• Altın ve Bitcoin gibi alternatif yatırım araçlarına yöneliş
• Gelişmekte olan ülkelerin (Türkiye dahil) dolar bazlı borçlarının daha pahalı hale gelmesi. Bu bizim için kötü bir senaryo maalesef.
NATO’nun Geleceği
Trump’ın NATO’ya olan eleştirileri tekrar gündeme gelmeye başladı. Avrupa’nın savunma harcamalarını artırması gerektiğini söylemesi ve NATO’dan çekilme tehdidinde bulunması, özellikle Ukrayna savaşı gibi konularda belirsizliği artırıyor.
Etkileri:
• Avrupa’nın savunma sanayisine daha fazla yatırım yapması
• Türkiye’nin NATO içindeki konumunun daha kritik hale gelmesi
• Rusya’nın Avrupa üzerindeki baskısını artırması
Rusya ve Ukrayna Politikası
Trump, Ukrayna’ya verilen yardımları azaltmak istiyor ve Rusya ile ilişkileri düzeltmeye çalışıyor.. Bu, Ukrayna savaşının seyrini değiştirebilir ve Avrupa’daki güvenlik kaygılarını daha da artırabilir.
Etkileri:
• Ukrayna’nın daha fazla Avrupa’ya bağımlı hale gelmesi
• Rusya’nın daha cesur hamleler yapması
• Avrupa’nın enerji bağımsızlığına daha fazla yatırım yapması
Fosil Yakıtlara Geri Dönüş
Trump, yeşil enerji yatırımlarını azaltarak fosil yakıt sektörünü canlandırmak isteyecek. Petrol ve doğalgaz üretiminin artırılması, küresel enerji fiyatlarını etkileyebilir.
Etkileri:
• Kısa vadede petrol ve doğalgaz fiyatlarının düşmesi
• Uzun vadede yeşil enerji dönüşümünün yavaşlaması
• Avrupa ve Çin’in yeşil enerji liderliğinde öne çıkması
Paris İklim Anlaşması ve Küresel Isınma
Trump, ABD’nin Paris İklim Anlaşması’ndan tekrar çekilmesini hayata geçirdi ve çevre düzenlemelerini gevşetecek. Bu, küresel iklim mücadelesinde ABD’nin liderlikten tamamen çekilmesine neden olacak. İklim mücadelesi sekteye uğrayacak.
Etkileri:
• Avrupa’nın çevre politikalarında daha dominant hale gelmesi
• ABD’de çevreci yatırımcıların Kanada ve Avrupa’ya yönelmesi
• Fosil yakıt şirketlerinin hisselerinde artış yaşanması
Trump’ın Türkiye’ye bakışı, Biden yönetimine göre daha pragmatik olabilir. Erdoğan ile Trump arasındaki önceki kişisel ilişkiler dikkate alındığında, Türkiye-ABD ilişkilerinde ticaret ve savunma alanında gelişmeler yaşanabilir.
Turizm ve Küresel Hareketlilik
• ABD’li turistlerin Avrupa ve Türkiye’ye ilgisinde artış olabilir (özellikle ekonomik belirsizlik ABD’de tatil talebini değiştirebilir).
• Küresel ekonomik dalgalanmalar, lüks turizm ve sağlık turizmi sektörlerinde fırsatlar yaratabilir.
Trump’ın ikinci dönemi, küresel dengelerde büyük değişiklikler yaratacak gibi beklentiler. Ekonomik milliyetçilik, ticaret savaşları, NATO ve Avrupa ile gerilimler, enerji politikalarında geri adımlar ve Çin ile artan rekabet, dünya düzenini yeniden şekillendirecek.
Türkiye gibi ülkeler için bu, riskler kadar fırsatlar da sunan bir dönem olabilir.
Trump’ın yeniden başkan olması, küresel çatışmalara doğrudan etki edecek gibi görünüyor. Özellikle Ukrayna-Rusya savaşı ve Gazze’deki Filistin-İsrail gerilimi, Trump’ın dış politika yaklaşımına göre yeni yönlere evrilebilir. Trump’ın pragmatik ve “Önce Amerika” anlayışına dayalı politikaları, bu iki büyük krizde ABD’nin angajmanını azaltması, taraflar arasında yeni denge oyunları kurulması ve savaşların seyri üzerinde radikal değişiklikler yaratması anlamına gelebilir.
1. Ukrayna Savaşı: ABD’nin Desteği Azalır mı?
Trump’ın Önceki Tutumu
• Trump, Ukrayna’ya ABD’nin fazla destek verdiğini savunmuş ve Avrupa’nın daha fazla sorumluluk alması gerektiğini söylemişti.
• Daha önce NATO’yu eleştirerek, Avrupalı ülkelerin savunma harcamalarını artırmaları gerektiğini savunmuştu.
• 2023’te Cumhuriyetçilerin bir kısmı, Ukrayna’ya yapılan yardımlara karşı çıkmıştı.
Trump Döneminde Olası Senaryolar
1. ABD’nin Ukrayna’ya Yardımlarını Azaltması
• Trump, Biden’ın aksine Ukrayna’ya verilen askeri ve ekonomik desteği sınırlandırabilir.
• Bunun yerine Avrupa’nın daha fazla yük almasını isteyebilir, bu da AB içinde bölünmelere yol açabilir.
• ABD, Ukrayna’ya yeni silah sevkiyatlarını durdurursa, Ukrayna’nın savaş alanında zorlanması mümkün olabilir.
2. Rusya ile Anlaşma İhtimali
• Trump, Putin ile bir anlaşma yaparak savaşı sona erdirme yoluna gidebilir.
• Rusya’ya yönelik yaptırımları gevşeterek enerji piyasalarını rahatlatmak isteyebilir.
• Ancak bu durum, Avrupa ve NATO içinde ciddi tepki yaratabilir.
3. Ukrayna’nın Daha Yalnız Kalması
• Eğer ABD desteği kesilirse, Ukrayna Avrupa ülkelerine daha fazla bağımlı hale gelecektir.
• Almanya ve Fransa gibi ülkeler Ukrayna’ya destek vermeye devam edebilir, ancak Biden dönemindeki kadar güçlü bir Batı ittifakı zayıflayabilir.
• Ukrayna, savaşın uzaması durumunda toprak tavizleri vermek zorunda kalabilir.
Olası Sonuçlar:
• Ukrayna’nın savaşta zorlanması ve Rusya’nın avantaj kazanması.
• Avrupa’nın savunma yatırımlarını artırması, NATO içinde ABD’ye karşı bağımsızlık talebinin yükselmesi.
• Türkiye’nin hem NATO üyesi olarak hem de Karadeniz’deki dengeler açısından daha kritik bir rol üstlenmesi.
2. Gazze ve Orta Doğu Politikası
Trump’ın İsrail ile Yakın İlişkisi
Trump, ilk döneminde İsrail’e açık destek veren bir politika izlemişti.
• Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımış ve büyükelçiliği Kudüs’e taşımıştı.
• İsrail’in Batı Şeria’daki genişleme politikalarını desteklemişti.
• İran’a yönelik sert yaptırımlar uygulamış ve 2020’de İsrail ile bazı Arap ülkeleri arasında Abraham Anlaşmalarını hayata geçirmişti.
Trump Döneminde Olası Senaryolar
1. İsrail’e Koşulsuz Destek Devam Edebilir
• Trump yönetimi, Biden’dan farklı olarak İsrail’e askeri ve ekonomik desteği şartsız sürdürebilir.
• Gazze’deki saldırıları eleştiren Demokrat Parti’nin aksine, Cumhuriyetçilerin çoğu İsrail’in güvenlik politikalarına tam destek verebilir.
• Bu, Gazze’deki Filistinliler için daha zor bir dönem anlamına gelebilir.
2. İran ile Gerginlik Artabilir
• Biden, İran ile diplomasi yoluyla nükleer anlaşmayı canlandırmaya çalışırken, Trump İran’a daha agresif bir yaklaşım sergileyebilir.
• İran’ın Gazze’deki Hamas ve Lübnan’daki Hizbullah’a verdiği destek nedeniyle İran’a yönelik askeri veya ekonomik yaptırımlar artırılabilir.
• Orta Doğu’da yeni bir ABD-İran çatışması riski doğabilir.
3. Filistin Devleti Perspektifinin Zayıflaması
• Biden yönetimi zaman zaman “iki devletli çözüm” fikrini gündeme getirirken, Trump yönetimi bu konuyu tamamen rafa kaldırabilir.
• İsrail’in Batı Şeria’daki genişlemesine yeşil ışık yakılabilir.
4. Bölgesel Anlaşmaların Devamı
• Trump’ın Orta Doğu’daki stratejisi, İsrail ve Arap ülkeleri arasındaki normalleşme süreçlerini hızlandırmak olabilir.
• Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn gibi ülkelerle İsrail arasında ekonomik ve güvenlik anlaşmaları güçlenebilir.Bu bölgede Saudi Arabistan en önemli oyuncu olacak gibi.
• Ancak Gazze’de süren savaş, Arap ülkeleri ile İsrail arasındaki normalleşmeyi zorlaştırabilir.
Olası Sonuçlar:
• İsrail-Filistin çatışmasının daha uzun vadeli bir hale gelmesi.
• İran ile ABD/İsrail arasında tansiyonun artması.
• Türkiye’nin, hem Filistin meselesi hem de İsrail ile ekonomik ilişkileri açısından dengeli bir politika izlemek zorunda kalması.
3. Türkiye’nin Bu Süreçteki Konumu
Trump döneminde Türkiye, hem Ukrayna hem de Gazze konusunda kritik bir arabulucu rolü oynayabilir.
• Ukrayna konusunda NATO üyesi olarak dengeleyici bir pozisyon alabilir ve Rusya ile Batı arasındaki diplomasiye aracılık edebilir.
• Gazze meselesinde Türkiye, Filistin’in haklarını savunan ancak İsrail ile ticari ilişkilerini de sürdüren bir denge politikası izleyebilir gibi duruyor.
• Eğer İran’a yaptırımlar sertleşirse, Türkiye’nin İran ile ekonomik ilişkileri yeniden ABD’nin baskısına maruz kalabilir.
Türkiye için Olası Senaryolar
1. ABD ile Daha Esnek Bir İlişki
• Trump döneminde, Biden’a kıyasla daha pragmatik bir Türkiye politikası izlenebilir.
• Trump’ın kişisel ilişkilere verdiği önem, Türkiye-ABD ilişkilerini daha az gerilimli hale getirebilir.
2. Savunma ve Askeri İş Birliği
• Türkiye’nin NATO’daki rolü, Ukrayna savaşı nedeniyle daha da önem kazanabilir.
• F-16 satışı gibi konularda Trump yönetimi daha esnek davranabilir.
3. Ekonomik ve Enerji İş Birliği
• Türkiye, enerji krizine bağlı olarak hem Rusya hem de Orta Doğu’daki enerji pazarlarıyla yeni fırsatlar yakalayabilir.
• ABD’nin İran’a yönelik baskısı artarsa, Türkiye’nin İran ile ticari ilişkileri yeni bir sınavdan geçebilir.
Ukrayna savaşında ABD’nin desteğinin azalması, Rusya’ya avantaj sağlayabilir ve Avrupa’yı zorlayabilir.
• Gazze’de İsrail’e tam destek verilmesi, Orta Doğu’da yeni gerilimleri tetikleyebilir.
• Türkiye, iki kriz arasında önemli bir denge unsuru olarak hem diplomatik hem de ekonomik fırsatlar yaratabilir.
Sonuç olarak Trump’ın ikinci dönemi, küresel çatışmaları bitirmek yerine farklı yönlere evrilmesine neden olabilir.
Trump’ın ikinci kez başkan olması ve küresel gerilimlerin artması, Türkiye için hem büyük riskler hem de önemli fırsatlar doğurabilir. Türkiye, doğru strateji ile küresel güç dengesinde kilit bir oyuncu olabilir ve krizleri fırsata çevirebilir.
Bu kapsamda, Türkiye’nin alması gereken pozisyonu 5 ana başlık altında inceleyebiliriz:
1. ABD ve NATO ile Dengeli İlişkiler Kurmak
2. Rusya ile İlişkileri Yönetmek ve Karadeniz’de Güçlü Kalmak
3. Çin ve Asya ile Ekonomik İş Birliğini Geliştirmek
4. Orta Doğu’da Arabuluculuk ve Enerji Gücü Olmak
5. Ekonomik ve Savunma Stratejilerini Güçlendirmek
Trump’ın kazanması, Türkiye-ABD ilişkilerinde daha pragmatik ve kişisel ilişkilere dayalı bir dönem başlatabilir.
• Trump, Türkiye’yi NATO içinde tutmak isteyecektir.
• Ancak Trump’ın NATO’ya yönelik tavrı belirsiz olduğu için Türkiye kendi güvenlik kapasitesini güçlendirmeli.
Türkiye Ne Yapmalı?
-F-16 ve Savunma İş Birliği: Trump, Türkiye’ye F-16 satışına onay verebilir. Savunma iş birliklerini artırarak ABD ile ilişkileri onarmak önemli.
- Ekonomik Pazarlık Gücünü Kullanmak: Türkiye, ABD ile serbest ticaret anlaşması veya yatırım teşvikleri konusunda daha güçlü bir pozisyon alabilir.
-NATO’dan Bağımsızlık Denge Politikası: NATO’nun zayıflaması durumunda Türkiye, kendi askeri kapasitesini artırmalı ve Avrupa ile iş birliğini geliştirmeli.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
- Trump yönetimi, Çin ve İran’a yaptırımlar koyarsa, Türkiye’nin bu yaptırımlara uyup uymayacağı büyük bir sınav olabilir.
- Kongre’deki Demokratlar ve Biden yanlıları, Türkiye’ye karşı tavır alabilir, bu nedenle ilişkiler sadece Trump’a bağlı olmamalı.
2-Rusya ile İlişkileri Yönetmek ve Karadeniz’de Güçlü Kalmak
Ukrayna’daki savaş devam ederken Trump, Rusya ile uzlaşmaya çalışabilir. Bu, Türkiye’nin Karadeniz ve Ukrayna’da daha güçlü bir rol üstlenmesini gerektirebilir.
Türkiye Ne Yapmalı?
- Ukrayna’ya Desteği Sürdürmeli, Ama Rusya’yı Karşısına Almamalı: Türkiye, Ukrayna’ya SİHA ve savunma desteği verirken, Rusya ile ekonomik ilişkileri devam ettirmeli.
-Karadeniz’de Güçlü Bir Askeri Varlık Kurmalı: ABD desteği azalırsa, Türkiye, Montrö Anlaşması çerçevesinde Karadeniz’de güvenliği sağlamada lider rol oynayabilir.
- Doğalgaz ve Turizm Dengesi: Rusya ile enerji ve turizm ilişkilerini sürdürmek, ekonomik denge açısından önemli.
Dikkat Edilmesi Gerekenler:
-Trump, NATO’yu zayıflatırsa ve Avrupa tek başına Rusya’ya karşı koyarsa, Türkiye kendini bir savaşın ortasında bulabilir.
-Türkiye’nin Ukrayna’ya verdiği destek, Rusya’nın tepkisini çekebilir.
3. Çin ve Asya ile Ekonomik İş Birliğini Geliştirmek
ABD-Çin ticaret savaşı, Türkiye için Asya ile ekonomik iş birliklerini artırma fırsatı doğurabilir.
Türkiye Ne Yapmalı?
- Çin’in Kuşak ve Yol Projesi ile Uyumlu Hareket Etmeli: Türkiye, Çin ile altyapı ve lojistik projelerinde daha fazla yer alabilir.
-Asya Pazarına Yönelmeli: Tayvan krizinde taraf olmadan, Çin ve Güneydoğu Asya ülkeleri ile ticareti artırmalı.
-Yüksek Teknoloji İş Birliklerini Artırmalı: Çin’den teknoloji yatırımları çekerek savunma, enerji ve yapay zeka alanında gelişme sağlanabilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Trump, Çin’e karşı sert yaptırımlar uygularsa, Türkiye’nin Çin ile fazla yakınlaşması ABD ile ilişkileri bozabilir.
-Çin’in Uygur politikası ve diğer insan hakları meseleleri, Türkiye açısından diplomatik bir sıkıntı yaratabilir.
4. Orta Doğu’da Arabuluculuk ve Enerji Gücü Olmak
Orta Doğu, Trump yönetiminde daha fazla istikrarsızlık yaşayabilir. İran ve İsrail arasındaki gerilim artarsa, Türkiye bir denge unsuru olabilir.
Türkiye Ne Yapmalı?
-İsrail ve Filistin Arasında Arabulucu Olmalı: Türkiye, Filistin’i desteklerken İsrail ile ekonomik ilişkilerini koruyarak dengeli bir diplomasi izlemeli.
-İran ile Denge Politikası İzlemeli: ABD-İran gerilimi artarsa, Türkiye hem İran’la ticareti sürdürebilir hem de Batı ile ilişkilerini bozmayacak bir yol izlemeli.
-Doğalgaz ve Enerji Merkezi Olmalı: Türkiye, Azerbaycan, İran ve Katar gibi ülkelerle enerji iş birliklerini güçlendirerek Avrupa’ya enerji sağlayan kritik bir aktör olabilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
-İran-İsrail savaşı çıkarsa, Türkiye baskı altında kalabilir ve taraf olmak zorunda kalabilir.
-Trump, Suudi Arabistan ve BAE ile daha fazla iş birliği yaparsa, Türkiye ile Körfez ülkeleri arasında rekabet artabilir.
5. Ekonomik ve Savunma Stratejilerini Güçlendirmek
Dünya genelinde artan jeopolitik riskler nedeniyle Türkiye, savunma ve ekonomi alanında güçlü adımlar atmalı.
Türkiye Ne Yapmalı?
-Savunma Sanayisini Güçlendirmeli: Türkiye, SİHA ve savunma sistemlerini geliştirerek NATO ve bağımsız askeri kapasitesini artırmalı.
-ABD ve Avrupa’dan Yatırım Çekmeli: Türkiye, Batı’daki ekonomik durgunluğu fırsata çevirerek yeni yatırımları çekmeli.
-Turizmi ve Sağlık Turizmini Öne Çıkarmalı: Türkiye, küresel ekonomik kriz döneminde sağlık turizmi ve kültürel turizmi öne çıkararak döviz kazancını artırabilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Küresel savaş ihtimali artarsa, Türkiye’nin ekonomik dengeleri zorlanabilir.
- ABD ve Çin arasındaki rekabet, Türkiye’yi taraf seçmeye zorlayabilir.
Sonuç: Türkiye’nin Yeni Dünya Düzeninde Konumu
✔️ ABD ile pragmatik ilişkiler kurmalı, ancak NATO’dan bağımsız askeri gücünü artırmalı.
✔️ Rusya ile dikkatli bir denge politikası izleyerek Karadeniz’de güç kazanmalı.
✔️ Çin ve Asya ile ekonomik iş birliklerini artırmalı, ancak ABD ile çatışmaya girmemeli.
✔️ Orta Doğu’da arabulucu rolü üstlenerek enerji merkezi olmalı.
✔️ Ekonomi ve savunmada bağımsızlığını artırarak küresel risklere karşı dayanıklı olmalı.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio