Herkes hak ettiğini alsa gerçekten başarılı olacağınıza inanıyor musunuz?
Herkes hak ettiğini alsa gerçekten başarılı olacağınıza inanıyor musunuz?
Aslında Türkçe karşılığı 'liyakat' ancak bundan biraz daha geniş bir anlamı kaplıyor. Meritokrasi zeka, çaba ve yeteneğin bir arada değerlendirilerek insanların alacağı işleri, bulunacağı kademeleri belirlemeye dayalı bir yönetim biçimi. Ülkenin yöneticilerinden tutun da en temel işi yapan memur da bu esasa göre işe geliyor, bu esasları karşılayamadığında işinden oluyor.
Meritokrasi, artık tüm dünyanın peşinden gittiği bir ideal biçim. Her yerde buna dair atıflar duyabilirsiniz, herkesin torpille bir yere geldiği, adam kayırdığı, nepotizme dahil olduğu...
Üniversite sınavları bile meritokrasi açısından tartışmalıdır, çünkü herkese eşit alan sunulmayan her yer ayrımcılığa da sebep olmaya hazırdır. Nasıl aristokratlar doğdukları anda elit bir zümreye dahil oluyorsa bunun zıttı olarak meritokrasi altında tüm avantajlar söke söke alınmalıdır.
Dünyanın birçok yerinde de aileden gelen zenginlikten ziyade kazanılan, hak edilen zenginlik kutsanıyor zaten. Hatta şans gibi bir faktörün bile dışarıda bırakılma olasılığı olsa, herkes bunu desteklerdi.
Tüm bunlarda yanlış olan hiçbir şey yok. Fakat, şu an içinde bulunduğumuz sistemi eleştirerek savunduğumuz liyakat sistemi gerçek olsa, bu içeriği okuyan siz ve yazanlar, başarılı olabilir miydik?
Çünkü yetenek ve çabanın etkisi büyük olsa da çok çalışan ve üstün zekaya sahip birinin dünyanın en zengin kişisi olma olasılığı çok ama çok düşük. Yani bazen rekabetin ve liyakatın işe yaramadığı durumlar vardır. Steve Jobs kadar zeki, başarılı ve atılgan biri elbette var ancak hiçbiri Apple'ı kurmadı.
Şanslı olan ve fırsatlarla doğru yer ve zamanda karşılaşan insanlar konumlarına layık değildir diyemeyiz.
Çünkü hayatlarında amaçları gerçekleştirebilmek için liyakat sistemini benimseyen insanların kendilerini eleştirmekten uzaklaştığı, bencilleştiği ve görgü kurallarını bile unutmaya başladığı görülmüş. Yapılan birçok deney liyakatın mümkünlüğünü sorgularken bizim için iyi olup olmadığını daha fazla dert etmemiz gerektiğini gösteriyor.
Çünkü zenginliklerin büyük bir kısmı nesiller boyu yapılan yatırımlar, kurulan işletmeler yoluyla aktarılıyor ve bunda da yanlış bir şey yok. Dedesi çalışkan ve şanslıydı diye kimseye kızma hakkımız yok. İşte, liyakat kavramına ideoloji perspektifinden yaklaşınca bu tip fırsata sahip aileleri hiçe saymış olunuyor. Dünyanın adil bir yer olduğuna inandığımızda orası adil bir yere dönüşmüyor.
Bunlar tartışmanın toplumsal kısmı, gelelim biraz da kendimizle yüzleşmeye.
Yani milyonlarca kişiyle beraber girdiğiniz üniversite sınavında daha iyi bir okuldan, dersaneden çıkıp iyi bir üniversiteye girebildiğinizi varsayalım. Herkes benzer eğitim desteğini alsa siz yine aynı başarıyı yakalayabilir miydiniz?
Yoksa orta direk de olsanız, fazladan ufak bir destekle insanların önüne geçebilmek sizi mutlu etmemiş miydi?
İş sadece torpille de kısıtlı değil. Yaptığınız işin duyurusu gerçekten yetenekli olan herkese ulaştırılsaydı, siz de yüz kişi yerine bin kişiyle sınava girseydiniz bu başarıyı yakalayabilir miydiniz? Gerçekten herkesin eşit haklarda savaştığı mücadeleleri istemek kolay ancak mevcut sistemin değişmeyeceğini herkes bildiği için rahat rahat konuşmak daha da kolay.
Bizim derdimiz başarısı için çabalayanlarla değil. Herkesin hak ettiği kadarıyla yetinmesini söyleyip siyasilerin tanıdıklarını bir yerlere atamalarını eleştirirken aynı sistemin işleyişinden de kazanç sağlayanlara, yani hepimize.
Peki, siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Bunu yazan arkadas malum partinin alt kollarindan bi yere gelip onu normallestirmeye ve savunmaya calisti sanirsam. Liyakati savunan yerlerde ve insanlarda benim icin daha iyi/kotu olmasi onemli degildir, eger ki o konumu istiyorsam o konumun kosullari icin calisir her seyi yaparim sayet yetersiz isem. Butun yazida kendinizle celismissiniz; her yer torpille donerse tabii ki torpil alamadigina uzulen insanlar olucaktir peki ya torpil olmasaydi? Torpil ver bana diye yirtinan kesim liyakatsiz yolsuzluk ile iliskilendirilen kesim olucakti. Ve evet liyakatle dogru paralar kazanan bir cok insan var, Turkiye yolsuzlugun dibine batmis diye her ulkeyi Turkiye zannetmeyiniz
Sen eğitimde fırsat eşitliğini sağla, torpili ortadan kaldır da bırak ondan sonrası bizim derdimiz olsun. Asam kayırmayı normalleştirir sisteme entegre edersen insanlar tabi torpil arar. Ama bunu anlamak için de idrak lazım ki o da biryere gelebilmek için torpile ihtiyaç duyanlarda pek bulunmayan bir şey.
Toplumlar hak ettikleri şekilde yönetilir. Bunu bilir bunu söylerim. Bugün torpilin önüne geçilememesinin tek sebebi, torpilden şikayetçi olanların fırsat kendi ellerine geçtiğinde torpil yapmasıdır.