Toplumun Çalınan Dikkati Nerede?

“Dikkatini vermek cömertliğin en az rastlanır, en saf biçimidir” demiş Simone Weil.

Peki biz dikkatimizi herhangi bir şeye en fazla ne kadar verebiliyoruz?

Son zamanlarda hepimizin şikayet ettiği şu dikkat eksikliğinin ne kadar muazzam bir tehlike olduğunu fark etmemiş olabilirsiniz. Ben de bundan muzdarip biri olarak bu durumu çevremde sadece bir avuç insanın yaşadığını düşünüyordum. Hatta bunun tezcanlılık ya da acelecilikten kaynaklandığını varsayıyordum, meğer buzdağının sadece görününen minicik kısmıymış bu.

Mutfağa bardak almaya diye gidip, kendimi çamaşırları asarken, ardından biten tuvalet kağıdı için markete sipariş verirken ve en sonunda kendime tost yaparken bulduğum o kadar çok an var ki… Tam dört defa içerideki odadan üzerime hırka almak için kalkıp, asla o hırkayla yerime oturmayışım ve fakat onun yerine saçma sapan şeyler yapışım size de tanıdık geliyor mu?

Bu konu üzerine yapılan yüzlerce araştırmaya göre kolektif dikkat aralığımızın azaldığı çıkmış ortaya. Herhangi bir konu ya da olaya toplumsal olarak odaklanabildiğimiz sürenin (dikkat süremizin) tespiti araştırılırken 130 yıldan biraz daha uzun bir zamandır, her 10 yılda konuların gündeme yerleşme ve gündemden düşme hızı git gide artmış.

Aslında çok büyük bir tehdit bu farkındaysanız.

Oteller yanar, insanlar ölür; depremler olur, insanlar ölür; toplum olarak bu felaketlerdeki sorumluları arayışımızın ya da tepki gösterişimizin kısa süre sonra havada kalması maalesef kolektif dikkat eksikliğinin de bir sonucu. “Unutmayacağız, unutturmayacağız” söylemleri, kolektif dikkat eksikliği veya odağın dağılması sonucu havada asılı kalıyor.

Kişisel olarak elimizin altındaki telefonlardan kurtulsak bile, en çekirdek toplumda ellerinden telefon düşürmeyen aile bireyleriyle bile dikkat hemen kayıveriyor.

Bir işe odaklandık diyelim ve bir uyaranla dikkatimiz dağıldı; tekrar konuya odaklanabilmemiz için en az 26 dakika gerekiyor. Odakta kalma süremizse bundan da kısa.

Algı yönetimine kolektifte nasıl maruz bırakıldığımızdan, bize dayatılan ilişki formlarının değişiminden, yine bize dayatılan güzellik algısından, yeni model “ahlak” anlayışından, belki toplu histeri krizlerinin altında yatan sebeplerden, mutsuzluğumuzdan ve bu dikkat eksikliğinin ikili ilişkilerimize nasıl yansıdığından bahsediyor kitapta.

Narsizmin bir dikkat bozulması olduğunu düşünüyor Hari. İnternetsiz geçen bir kaç haftadan sonra çok acı bir şey fark etmiş; gördüğü ve yaşadığı şeyleri İnstagram ya da Twitter’da anlattığında alacağı beğenileri, takipçi sayısının artmasını ve ilgili yorumların hazzını düşünmeye başlamış.

“Bu tip cep mesajları, dünyanın “Seni görüyorum, duyuyorum” deme yollarıydı sanki: Sana ihtiyacımız var. Sinyale karşılık ver. Daha çok sinyal gönder. Şimdi sinyaller ortadan kaybolunca dünya bana, “Sen önemli değilsin” der gibiydi.” diyor kitabın bir yerinde. Bunun kendi romantik ilişki deneyimlerimize nasıl yansıdığını fark ettiniz mi? Tek bir kişinin beğenisi yetmiyor artık hiçbirimize. Birazcık ayrı fikirlerde miyiz, hoop, seninle aynı fikirde olacak yüzlerce takipçiden beğeni toplamak çok daha haz verici hale geliyor. Ve nasıl olsa seninle aynı fikirde olacak onlarca insan da bir menüde hazır duran yiyeceklere benziyor. Çaba, emek, dikkat vermek yok :)

Kitapta dikkat eksikliğinin bedellerinden sıkça bahsediliyor. Aynı anda birden fazla iş yapabilme becerimizle (multitasking) övünürken aslında yaptığımız işleri %30 kayıpla tamamladığımızı hiç fark etmediğimizden söz ediyor yine bambaşka bir araştırmayla.

Neler yapılabileceğiyle ilgili de bir yol haritası sunuyor ama buna ne kadar uyarız, ya da ne kadar uygulayabiliriz orası tartışılır.