Türk Lirası Cuma günü gelişmiş ülkelerin para birimleri karşısında tarihin en düşük değerlerine geriledi.
Dolar/TL kuru 8,61, Euro/TL kuru 10,47, Sterlin/TL kuru ise 12,19 ile tüm zamanların rekorlarını kırdı.
Peki bu tablonun nedeni ne ve TL'yi neler bekliyor?
BBC Türkçe'ye konuşan Bluebay Varlık Yönetimi'nden Tim Ash'e göre sorunun yanıtı 'iktidarın yanlış politikalarında' yatıyor:
'Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın her zaman seçim sonuçlarını düşünerek büyüme öncelikli politikalar uygulaması, büyük cari açığa yol açıyor. Bu durum da dolara olan talebi artırıyor.'
Türkiye'nin son derece sıra dışı bir para politikası uyguladığını ve yüksek enflasyonun da dolar talebini artırdığını belirten Ash, 'Türkler liranın değer kaybedeceğini düşünerek elinde lira tutmak istemiyor. Yabancı yatırımcılar da Erdoğan'ın politikalarına güvenmiyor' diyor.
Ash, 'Türkiye sürekli birkaç hafta içinde ödemeler dengesi krizi yaşayacakmış gibi dururken kim neden elinde TL tutsun?' diye soruyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın istifası ve Merkez Bankası Başkanlığı'na Naci Ağbal'ın getirilmesi sonrası Dolar/TL kuru Şubat ayında 7'nin altına inmişti.
Commerzbank'ten Tatha Ghose, BBC Türkçe'ye yaptığı değerlendirmede, o dönem TL'nin değer kazanmasının en önemli nedeninin Ağbal'ın enflasyon hedeflemesine odaklanan geleneksel ve sıkı politikaları olduğunu söylüyor.
Mart ayında Naci Ağbal'ın görevden alınması ve yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu'nun atanmasıyla Türk Lirası'nda düşüş trendi görülmeye başlandı.
Ghose, bu hafta Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Oğuzhan Özbaş'ın görevden alınmasının ve yerine düşük faiz oranlarını savunan Semin Tümen'in getirilmesinin de liranın değer kaybında etkili olduğu görüşünde.
Ekonomik analiz ve danışmanlık şirketi Capital Economics'ten Jason Tuvey de TL'nin bu haftaki değer kaybında iki faktörün öne çıktığını söylüyor:
'Bunlardan ilki Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Merkez Bankası Başkan Yardımcılığı pozisyonuna eski bir danışmanını getirmesiydi. Bu adım Merkez Bankası'nın zaten sorunlu bir durumda olan güvenilirliğini daha da sarsma riski taşıyor.
'İkincisi ise önemli siyasetçilerle organize suç arasındaki bağlantılara dair suçlamalar sonucu artan siyasi belirsizlik.
'Bunların yanı sıra anketlerde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve AK Parti'ye desteğin azalması da bir etken.'
Bluebay Varlık Yönetimi'nden Tim Ash, derecelendirme kuruluşu Standard & Poor's'un Türkiye'nin notunu düşürme ihtimaline dikkat çekiyor ve bunun bu akşam gerçekleşebileceğini söylüyor.
Sedat Peker videolarıyla birlikte yaşanan siyasi kriz ve erken seçim tartışmalarının da TL'yi etkilediğini anlatan Ash, jeopolitik alandaki gelişmelere de dikkat çekiyor:
'Türkiye'nin ticaretinin üçte ikisi Batı'yla, yatırım ve finansman Batı'dan geliyor fakat Türkiye Batı ile sürekli bir gerilim halinde. NATO toplantısı öncesi Erdoğan ile Biden'ın ilişkileri yeniden ayarlayacağına dair beklentiler vardı. Fakat Erdoğan'ın (uçak krizi sonrası) NATO müttefiklerinin taleplerine rağmen Belarus lideri Lukaşenko'ya destek olma yönündeki garip kararı, Erdoğan'ın Batı ile ortak değerler paylaşmaktan ne kadar uzak olduğunu gösteriyor.'
Reuters haber ajansına konuşan bazı ekonomistler piyasaların erken seçim ihtimaline tepki verdiği görüşünde.
Bu gidişatı durdurmak için yapılması gereken ilk şeyin 'düzgün ve güvenilir bir Merkez Bankası Başkanı atayıp ona bağımsız şekilde çalışma fırsatı vermek' olduğunu söyleyen Ash, 'Ağbal'ın göreve gelmesiyle bir umut oluşmuştu fakat Kavcıoğlu'na inanan pek fazla kişi yok. Merkez bankacılığı ve politikaları hakkında tecrübesi az' diyor.
Commerzbank'ten Tatha Ghose da TL'deki değer kaybının enflasyonu artırdığını ve buna karşılık Merkez Bankası'nın 'güvenilir bir şekilde' faizleri artıramamasının TL'nin daha fazla değer kaybetmesi riski yarattığını vurguluyor:
'Liranın stabilize olması için bir tür kur rejimi değişikliği veya bazı kurumlarının yönetiminin el değiştirmesi gerekebilir (örneğin IMF gözetimi altında). Bu adımlar kredibiliteyi tekrar sağlar.'
Tatha Ghose'a göre bu yıl Dolar/TL kuru 10'u, Euro/TL kuru ise 12'yi görebilir. Ghoser'un yıl sonu enflasyon tahmini ise yüzde 20,9. Capital Economics'ten Jason Tuvey da TL'nin yılın geri kalanında büyük oranda değer kaybedeceği görüşünde. Onun yıl sonu Dolar/TL tahmini ise 9,5.
Tuvey 'Daha pozitif bir TL hikayesi anlatabilmemiz için pek çok şeyin değişmesi gerekiyor. Merkez Bankası politikalarında beklenmedik bir iyileşme görmemiz lazım. Yüksek enflasyonla mücadele için kararlı olmak gerekiyor. Jeopolitik gerilimleri azaltmak da bu hedefe varılmasına yardımcı olacaktır' diyor.
Pek çok etken vardır mutlaka fakat bana kalırsa hükümet değişmeden dolar zor düşer.
2019 yılında üniversiteden mezun oldum, 2020 yılının hemen başında işe girdim, 2021'i yarıladık yediğimden içtiğimden kısarak kendime yeni bir hayat kurmaya çalışıyorum aynı zamanda da birikim yapmaya çalışıyorum şu şartlarda ne kadar mümkünse. Ailem döviz kurunun düşük olduğu dönemlerde gönüllülük projeleri ile Avrupa'ya gitmeme karşı çıktığı için gidemedim, şimdi ise her ne kadar birikim yapsam da kenara koyabildiğim para her geçen gün tl'nin değer kaybetmesi sebebiyle azalıyor yine sınırın dışına çıkamıyorum. Sanırım yapabileceğim en iyi şey tüm varımı yoğumu da satıp yurtdışında yeni bir okul kazanıp yeni bir hayat kurma riskine girmem gerekecek yoksa ben burada intihar ederim hiç kaçarı yok. Her şeyi burada bırakıp gitmekten başka bir yol yok.
Ben ne zaman bu habere içimden geçenleri çekinmeden yazabilirim işte o zaman TL değer kazanır.