Edatlar, ortaokul Türkçe derslerinde görülen konulardan biridir. Öğrencilerin zorlandığı ve pek sevmediği konular arasında yer alan edatlar, Türkçe dersi için büyük önem taşır. Edat veya diğer adı ile ilgeç, tek başına anlamsız olan ancak başka kelimelerle öbekleştiğinde değişik ve yeni anlam ilgileri kuran kelimelerdir.
Bu içeriğimizde edatlar hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Edat, TDK'de şu şekilde tanımlanmaktadır:
'Tek başına anlamı olmayan, sonuna geldiği sözle cümledeki diğer kelimeler arasında ilişki kuran kelime türü, ilgeç'
Edatlar, tek başlarına anlamsızdır. Bir araya geldikleri kelimelerle öbekleşirler ve yeni ve değişik anlam ilgileri kurarlar. Bu sayede de kelimelere, cümle içerisinde hem anlam hem de görev kazandırırlar.
Bazı kaynaklarda bağlaç ve ünlemler de edat olarak kabul edilir. Bazı kelimeler, hem bağlaç hem de edat özelliğine sahiptir. Burada kelimenin edat mı bağlaç mı olduğunu anlamak için cümle içerisindeki görevine bakmak gerekmektedir.
Edatlar, başlıca genel özelliklere sahiptir. Bu özelliklerden bazıları şu şekilde:
Tek başına anlam ifade etmez ve ancak cümle içerisinde anlam kazanır ya da sadece diğer kelimelere anlam kazandırır.
Kelimeler arasında anlam ilişkileri kurar. Bu nedenle yardımcı kelime de denir.
Bağlaçtan ve zarftan farklı olarak yeni bir anlam ilgisi doğurur.
Cümleden çıkarıldığı zaman cümlede bir bozulma meydana gelir.
Tek başına kullanılamazlar.
Bazıları yalnızca hal ekleri ile kullanılır. Bazıları da üzerine ek alabilir.
İsim tamlamasında isim görevi alabilir.
Ek fiil alarak yüklem olabilir.
Edatlar, işlevlerine göre çeşitli türlere ayrılır. Bunlar şu şekildedir:
Başkalık Edatı: Başka, gayrı, özge
Benzerlik Edatı: Gibi
Hâl Edatı: Göre, nazaran, dair, rağmen
Miktar Edatı: Kadar
Sebep Edatı: İçin, üzere, dolayı, ötürü, diye
Vasıta ve Beraberlik Edatı: İle
Yer ve Yön Edatı: Değin, dek, doğru, kadar, karşı
Zaman Edatı: Beri, önce, evvel, sonra
ancak
başka
beri
bir
bir tek
dair
doğru
değil
değin
denli
dek
dolayı
diye
evvel
gayri
göre
için
ile
kadar
karşı
karşın
mukabil
önce
ötürü
öte
rağmen
sadece
sanki
sonra
sıra
üzere
yalnız