'Gavs' kelimesinin özellikle tasavvufta veya dini metinlerde kullanıldığını görmüşsünüzdür. Gavs kelimesi ilk olarak 10. yüzyılda Anadolu ve Orta Asya'da doğan tasavvufi düşünce akımının getirilerinden biri olarak ortaya çıkmıştır. Günümüzde ise belli başlı konularda 'danışılan' isimlere genellikle Gavs denir.
Peki gavs ne demek? Gavs ne anlama gelir, kime gavs denir?
Gavs kendisine belli başlı konularda danışılan evliya ve alim mertebesi almış kişiye verilen isimdir. Tasavvuf ve divan edebiyatında gavs kelimesinin anlaşılabilmesi adına Kabz ve Bast terimlerinin de bilinmesi gerekmektedir.
Kabz: Kulun bunalması, ruhen daralması ve zor durumda hissetmesidir. Kabz halinde olan kişi Gavsa sığınır ve ondan yardım talep eder.
Bast: Ruhen rahatlama ve ferahlığa erme anlamına gelir. Mutasavvıflar bu durumlarda Allah'a yakın oldukları için şeytan vesveselerinden ve sıkıntılarından uzakta olduğuna inanır.
Gavs, en büyük alimlere verilen isimler arasındadır. Geçici ve Kevni Kutub olarak iki sınıfa ayrılır. Geçici kutublar, yazdıkları eserler ve fikirleriyle yol gösterici olur. Kevni kutublar ise tarikat ehli anlamına gelir. Ölümlerinin ardından dahi kitapları ve davranışlarıyla yol göstermeye devam ederler.
Bu ayrım ibn-i vakt ve ehl-i vakt kavramları kullanılarak açıklanır. İbn-i vakt zamanın oğlu anlamı taşır. Ehl-i vakt ise zamanın efendisidir.
Tasavvuf anlayışında bir ehilden yardım talep etmek için 'yetiş ya gavs' ifadesi kullanılır. Marifet yolundaki adımları yeni olan mutasavvıfların yardım istemek için kullandıkları ifadedir. Gavstan aldıkları yardım ile ruhi sıkıntılardan kurtulup manen rahatlandığına inanılır.
Gavs, Arapça Arapça ġawṣ kökünden gelmektedir.