Zihinsel hastalıkların nasıl tedavi edileceği konusu, yüzyıllar boyunca deneme yanılmayla ilerledi. Bilimden uzak yöntemler çoğu zaman hastalara daha fazla zarar verdi. Kafatası delmekten şeytan çıkarmaya kadar birçok uygulama yaygın şekilde kullanıldı. Sanat ise yeri geldiğinde bir ilaç gibi görüldü. İşte geçmişte akıl hastalıkları için kullanılan beş ürkütücü tedavi yöntemi...
Tarihin en ilkel ve en yaygın psikolojik tedavi yöntemlerinden biri olan trepanasyon, hastanın kafatasına delik açılması esasına dayanıyordu. Uygulamanın temel amacı, kişinin içine girdiğine inanılan kötü ruhları serbest bırakmaktı. Taş aletlerle veya dairesel kesilerle yapılan bu işlem, beyin zarına zarar vermeden kafatasının bir kısmını çıkarmayı içeriyordu.
Trepanasyon, epilepsi ve melankoli gibi farklı ruhsal sorunlarda da kullanılıyordu. İşlem sonrası çıkarılan kemik parçası bazen muska niyetine hastaya ya da ailesine verilirdi. En çarpıcısıysa, bu yöntem Avrupa’da 18. yüzyıla kadar varlığını sürdürdü. Ölüm riski ise yüzde 25 civarındaydı.
Antik Mezopotamya’dan Orta Çağ Avrupa’sına kadar uzanan şeytan çıkarma uygulamaları, uzun süre boyunca zihinsel hastalıkların başlıca tedavisi olarak görüldü. İnsanların içine kötü varlıkların girdiğine inanılıyor ve bu ruhların kovulması için dini ritüellere başvuruluyordu.
Eğer dualar işe yaramazsa rahipler iblise hakaret eder, ardından hastayı fiziksel olarak zorlamaya başlardı. Kimi zaman sıcak suya batırma, kimi zaman kükürt gazına maruz bırakma gibi yöntemler uygulanırdı. Tüm bu süreçte iyileşme ihtimali hastanın inancına bağlıydı. Bu nedenle de uzun vadeli bir çözüm olarak kabul edilmesi pek mümkün değildi.
Orta Çağ ve sonrasında Avrupa tıbbının temel inançlarından biri, vücuttaki dört sıvının dengede olması gerektiğiydi. Akıl sağlığındaki bozulmalar da bu sıvıların fazlalığına bağlanırdı. Bu inanç doğrultusunda hastalardan kötü kanı almak için damar kesme, sülük yapıştırma ve hatta mideyi zorlayarak kusturma gibi işlemler yapılırdı.
Yunanlar hellebore bitkisini kullanırken, Araplar müshil etkili karışımlar tercih ederdi. Tütün, acı elma ve çeşitli otlarla yapılan bu uygulamalar, hastaların bedenini yorsa da ruh sağlığına neredeyse hiçbir olumlu etki yapmazdı. Yine de bu yöntemler 19. yüzyıla kadar yaygın şekilde uygulandı.
Bazı dönemlerde sanat, ruh sağlığına iyi gelen bir uğraş olarak kabul edildi. Antik Mısır’da resim yapmak, dans etmek ve müzik dinlemek zihinsel hastalıkların hafifletilmesinde öneriliyordu. Babil ve Asur gibi medeniyetler, müziğin duyguları etkilediğine inanarak bunu bir terapi aracı olarak kullanıyordu.
Rönesans dönemindeyse sanat, kişiyi delilikten koruyan bir güç sayıldı. Endüstri Devrimi sırasında ise moral terapi adı altında hastalar kırsal alanlara götürülüyor, resim ve el işi gibi faaliyetlerle meşgul ediliyordu. Bu yaklaşım, geçmişe göre oldukça insaniydi ve modern sanat terapisinin öncüsü sayılabilir. Bugün bile sanat terapisi, depresyon ve anksiyete tedavisinde bilimsel olarak desteklenen bir yöntem.
Kan alma kadar yaygın olan bir diğer tedavi biçimi de vücudu çeşitli yollarla boşaltma fikrine dayanıyordu. Arındırma (purge) yöntemiyle hastanın içindeki zararlı maddelerin atılması hedefleniyordu. Bunun için kusturucu ya da müshil etkili maddeler kullanılırdı.
Antik Yunan’da acı ve toksik etkili hellebore bitkisi tercih edilirken, Arap hekimler myrobalan, sinameki ve ravent gibi bitkilerden karışımlar hazırlarlardı. Amerika’da ise tütün kullanılarak hastanın kusması sağlanırdı. Tüm bu işlemlerin ortak amacı melankoli ve içsel sıkıntıyı vücuttan atmak olsa da aslında hastalar fiziksel olarak daha da güçsüz düşerdi.