Takdir edersiniz ki moda anlayışı tarih sahnesinde birçok kez değişime uğramıştır. Buna öncülük eden insanlar da topluma ayak uydurmayı ihmal etmemiş ve değişikliğin kapılarını açmıştır. Peki tarihte görülen körlük, çiçek hastalığı gibi durumlar moda anlayışını nasıl etkiledi dersiniz? En ince detayına kadar anlattık!
Buyurun...👇
Tüberküloz, 19. yüzyılın ortalarında Viktorya İngiltere'sinde büyük bir sağlık kriziydi. Bu dönemde 7 kişiden biri hastalıktan öldü. Tüberkülozun belirtileri, örneğin zayıflık, solgunluk ve kızarıklık, sıklıkla güzellik işaretleri olarak görülüyordu. Bu, kadınların bilerek hasta görünmeye çalıştıkları 'tüketim şıklığı' olarak bilinen bir moda trendine yol açtı. Korse ve etek, Viktorya dönemindeki en popüler moda öğelerinden ikisiydi. Korseler, belin inceltilmesi ve kum saati figürü oluşturulması için giyiliyordu. Tüketim şıklığı trendi sırasında, korseler daha da sıkı hale getirilerek daha ince bir bel illüzyonu yaratıldı. Eteklerin boyutu da, tüberkülozlu kadınların ince bacaklarını örtmek için artırıldı. Tüberkülozdan ölenler için düzenlenen birçok cenaze nedeniyle siyah da bu dönemde popüler bir renkti. Siyah, yas rengi olarak görülüyordu ve ayrıca hastalığa karşı koruyucu özelliklere sahip olduğuna inanılıyordu. Tüberkülozun bakteriler tarafından kaynaklandığı keşfedildiğinde, tüketim şıklığı trendi 20. yüzyılın başlarında azalmaya başladı. Bu, hastalığın yeni tedavilerinin geliştirilmesine yol açtı ve insanlar artık tüberkülozun semptomlarını taklit etmeye o kadar ilgi duymadılar. Ancak, tüketim şıklığı trendi, Viktorya modası üzerinde kalıcı bir miras bıraktı. Bugün bile, bazı insanlar hala zayıflık ve solgunluğu güzellikle ilişkilendiriyor.
Japonya'da maske takma geleneği, 1918'de İspanyol Gribi salgını sırasında başladı. O zamanlar Japon yetkililer, bu ölümcül hastalığı kapma riskini azaltmak için maske takılmasını önermişti. Günümüzde, Japonya'da maskeler hem bir moda ifadesi hem de gerçekten hasta olunca takılmak üzere oldukça popüler. 2014 yılında maske satışları 23.2 milyar Yen'e ulaştı. Maskeler sadece beyaz renkte değil, dantel, siyah, deri, zebra desenli ve kamuflaj desenli gibi çeşitli renk ve desenlerde de mevcut.
Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre, Alzheimer hastalığından etkilenen insan sayısı dünya genelinde yaklaşık 50 milyon kişiye ulaşmış durumda. Moda tasarımcısı Nadia Pinkney ise hastalığı ailesinin iki üyesinde görmüş ve bu durumdan ilham alarak mücadele etmeye karar vermiş. Nadia, hastalığın henüz etkilemediği beyin bölgelerini gösteren kırmızı renkten esinlenerek bir moda serisi hazırladı. Bunun için Edinburgh Üniversitesi Alzheimer İskoçya Demans Araştırma Merkezi'nde Dr. Tom Russ ile çalıştı. Alzheimer hastalarının beyin taramalarını giysilerde ve şeffaf kumaşlarda kullanılan baskılara dönüştürdü. Ayrıca sanat terapisiyle ilgili bir bilgi edindikten sonra koleksiyonundaki renk yelpazesini sınırladı, çünkü Alzheimer hastalarının genellikle sadece birkaç renk seçmeye ve onlara takılmaya eğilimli olduklarını öğrenmişti. Bu şekilde Nadia, hem hastalığı anlamaya çalıştı hem de farkındalık yaratmayı amaçlayan giysiler tasarladı.
Özel ihtiyaçları olan insanlar, giyim endüstrisinin tasarımlarında düşünülmediği için zorluklar yaşıyorlardı. Ancak son yıllarda, uyumlu giyim şirketleri ortaya çıktı ve bu ihtiyaçları karşılamak için çeşitli ürünler üretmeye başladılar. Bu şirketler, serebral palsili çocuklar için düğmeli kıyafetler, otistik çocuklar için rahatsız etmeyen etiketsiz ürünler, tekerlekli sandalye kullananlar için açıklıklı ceketler ve protez bacaklara uygun kotlar gibi özelleştirilmiş giyim ürünleri üretmektedir. Bu kıyafetler sadece işlevsel değil, aynı zamanda giyenler için psikolojik faydalar da sağlamaktadır. Bu gelişme, daha önce ihmal edilen bu kesimin ihtiyaçlarının karşılanması için önemli bir adımdır. Artık özel ihtiyaçları olan insanlar, giyim konusunda daha fazla seçeneğe sahip olacak ve daha rahat bir deneyim yaşayabileceklerdir.
Çiçek hastalığı, 3000 yıldan fazla bir süredir dünyayı kasıp kavuran ölümcül bir hastalıktı. 18. yüzyılın başlarında, her yıl 400.000 Avrupalı hastalıktan öldü. 18. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, çiçek aşısı Avrupa'da yaygınlaşmaya başladı. Çiçek aşısı, insanların çiçek hastalığına karşı bağışık hale gelmesi için zayıflatılmış bir çiçek virüsü enjekte edilmesidir. Kral XVI. Louis ve iki kardeşinin aşılanması, aşılamanın etkinliğini kanıtladı ve Fransa'da yaygınlaşmasını sağladı. Aşılamanın başarısının kutlanması için, Parisli şapkacılar bir başlık tasarladı. Başlık, tıbbın sembolü olan bir yılan, hastalığı yenmenin sembolü olan bir sopa, kralın sembolü olan yükselen bir güneş ve aşılamanın sembolü olan bir zeytin dalı içeriyordu. Başlık, modaya uygun elitler arasında hızla popüler oldu ve aşılamanın yaygınlaşmasını ve moda haline gelmesini sağladı.
British Columbia Üniversitesi'nde görevli bir yardımcı doçent olan Jacqueline Firkins, kanser hücreleri ve hücresel sistemlerin mikroskobik resimlerinden esinlenerek bir balo elbisesi koleksiyonu hazırladı. Kanserin dünyaya getirdiği çirkinlikten bıkmış olan Firkins, kanser hücrelerini temsil etmek için parlak sarı ve koyu yeşil elbiselerde büyük, işlemeli noktalar kullanırken diğer elbiselerde ise kanser hücrelerini fırfırlar veya tüylerle temsil etti. Firkins, 'Fashioning Cancer: Yıkım ve Güzellik Arasındaki İlişki' başlığı altında, kadınların hastalığı sürecinde bedenlerinde neler hissedebileceklerini fark etmeyi amaçladığını ve aynı zamanda bir güç, güzellik ve dayanıklılığı da yansıtmayı umduğunu belirtiyor. Firkins'in bu koleksiyonu kanserin etkilerine dikkat çekerek insanları bilinçlendirmeyi ve kanserle mücadele edenlere destek olmayı hedefliyor.
Dünya Sağlık Örgütü'ne göre sıtma 2017 yılında 435.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. Hastalık sivrisinekler tarafından yayılmaktadır. Sivrisineklerin evlere girmesini önlemek için böcek ilaçlı ağlar kullanılıyor. Ama ev dışında ne yaparsınız? Cornell Üniversitesi'nden giyim tasarımı mezunu Matilda Ceesay ve bilim insanı Frederick Ochanda'ya kulak verin. Birlikte çalışarak moleküler düzeyde böcek ilacı içeren şık bir kapüşonlu zıbın yarattılar. Böcek ilacı ve giysi malzemesini nano düzeyde bağlayarak, giysiye ağlardan üç kat daha fazla böcek ilacı yüklenebiliyor. Cornell Üniversitesi'ndeki bir defilede tanıtılan tek parça giysi elle boyanıyor ve 'geleneksel Afrika siluetlerini keşfediyor ve modernize ediyor.
Üç moda tasarımcısı, görme engelliler için kıyafetler tasarlıyor. Litvanyalı tasarımcı Rugile Gumuliauskaite, kıyafetlerinin şeklini çıkartarak ve üzerlerine kabartmalar yaparak, görme engelli müşterilerinin kıyafetleri denemeden önce hissedebilmeleri için kitap şeklinde koleksiyonlar hazırlıyor. Arjantinli tasarımcı Maria Sol Ungar, kıyafetlerine Braille alfabesi, işlemeler ve dokular ekleyerek, görme engelli müşterilerine kıyafetleri hakkında mümkün olduğunca fazla bilgi veriyor. ABD'li tasarımcılar Bradford ve Bryan Manning, görme yetilerini yavaş yavaş kaybeden bir hastalıktan mustaripler. Her kıyafetin etiketine Braille alfabesi ile bilgi ekleyerek, elde ettikleri gelirin %70'ini görme engelliliği araştırmalarına bağışlıyor.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde 23 milyondan fazla insan şizofreni hastasıdır. Winchester Sanat Okulu öğrencileri, Southampton Üniversitesi'ndeki sinirbilimcilerden danışmanlık alarak şizofreni dahil olmak üzere çeşitli hastalıklardan esinlenen giysiler tasarladı. Sinirbilimcilerin yardımıyla, tasarım öğrencileri hücresel ve sinaptik işlev ile işlev bozukluğu hakkında bilgi edinerek tasarım projelerine hazırlanmak için bilimsel laboratuvarlara ziyaretler gerçekleştirdi. Nikki Day adlı bir öğrenci, şizofreni teorisini yansıtmak için 'anormal beyin devresi bağlantısı hastalığı' olarak işaretlenen bir elbise tasarımı için çeşitli nöron sınıflarının morfolojisini inceledi. Bu proje, giysi tasarımı alanında bilimsel ve sanatsal yaklaşımların birleşmesini ve psikiyatrik hastalıkların daha iyi anlaşılmasını teşvik etmektedir.
UNAIDS'e göre 2018 yılında dünya çapında 37,9 milyon kişi HIV ile yaşıyordu. Sanatçı ve moda tasarımcısı Adriana Bertini, insanlara seks sırasında kendilerini güvende tutmalarını hatırlatmak için tamamen lateksten oluşan bir elbise koleksiyonu tasarladı. Örneğin, bir keresinde 80.000 prezervatiften bir gelinlik yarattı. Binlerce prezervatifi boyayıp şekillendirerek renkli ve şık elbiseler, önlükler ve bikiniler haline getiren Bertini, kıyafetleri giyilmek için yapmıyor. Bunun yerine, onları önemli bir mesaj taşıyan sanat eserleri olarak görüyor.
Bunlar hep kapitalizm..