Türkiye'nin 'dönülmez akşamın ufkunda' olduğu bir dönem vardı. 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesi sonrası demokrasiye yeniden geçiş süreci. Bu dönemi anlamak, Türkiye'nin demokrasiyi hazmetmek için verdiği mücadeleyi de anlamak demektir. Başbakan Adnan Menderes'in iki bakanıyla birlikte idam edildiği dönemin yıl dönümünde, o sancılı süreci gelin birlikte yeniden anımsayalım.
Ragıp Paşa, 27 Mayıs 1960 günü, kendisinden düşük rütbeli subayların ihtilal gerçekleştirdiğini haber alınca Ankara'ya ültimatom gönderdi.
'Darbenin liderinin rütbesi benim rütbemden düşükse, Ordumla Ankara'ya yürüyüp darbeyi bastıracağım' dedi.
Ragıp Paşa'nın ültimatomundan endişe eden Tümgeneral Cemal Madanoğlu, emekli orgeneral Cemal Gürsel'i askeri uçakla İzmir'den Ankara'ya getirtti. Böylece Ragıp Paşa'ya 27 Mayıs'ın emir komuta zinciriyle gerçekleştirildiği imajı verilecekti.
MBK'nın bu kararı kuşkusuz çok akıllıcaydı. Bu atama ile hem Gümüşpala'yı taltif ediyorlar, hem de Gümüşpala'nın ihtilale karşı tavır almasının önüne geçiyorlardı. Üstelik o günlerde Genelkurmay Başkanlığı çok da kuvvetli bir makam değildi, zira asıl güç MBK'nın elindeydi.
Gümüşpala kendisine uzatılan bu havucu yuttu. Genelkurmay başkanlığını kabul etti. MBK istediğini başarmış, ihtilalin önünde kalan tek engel olan Gümüşpala'yı kendi saflarına katmış, daha doğru bir ifadeyle Gümüşpala'yı pasifize etmişti.
Gümüşpala emekli edildiğinde 63 yaşındaydı. 16 yaşında giyindiği askeri üniformayı 47 sene hiç çıkarmamıştı. Sivil kıyafeti bile yoktu. Sırtından hançerlendiğini hissediyor, öfkesinden çıldırıyordu. Gümüşpala için intikam vakti yakında gelecekti.
Tüm bunlar yaşanırken Türkiye'de 27 Mayıs süreci devam ediyordu. DP'liler Yassıada'da yargılanıyor, radyolarda her gün Milli Birlik Komitesi'nin bildirileri okunuyor, halkın askere sevgi ve tezahüratlarda bulunduğu anlar duyuluyordu.
Ragıp Paşa, genelkurmay başkanlığına getirildikten sadece iki ay sonra emekli edilmesini hazmedememiş, bu öfkeyle de siyasete girmişti. Üstelik Demokrat Parti'ye oy veren halk kitlelerinin yöneleceği bir partinin kurucu genel başkanı olarak. İntikam dediğin böyle olurdu.
1961 Genel Seçimleri, 15 Ekim 1961 tarihinde yapılacaktı.
İddialı durumda olan dört parti vardı:
- Cumhuriyet Halk Partisi
- Adalet Partisi
- Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
- Yeni Türkiye Partisi
15 Ekim 1961 günü Türkiye, darağaçlarının gölgesinde seçime gitti. Açıklanan sonuçlar tam bir şok etkisi oluşturdu. Adnan Menderes, beyaz bir atın üstünde geri dönmüştü.
Çok rahat tek başına iktidar olması beklenen CHP, %36 oy aldı.
DP'nin en büyük mirasçısı AP, %35'lere yaklaştı. Diğer iki sağ parti de toplamda %30'a yakın oy aldı. Bu sonuçlar tam bir şoktu.
Şimdi akıllarda tek bir soru vardı: Asker bu işe ne diyecekti?
Kelle koltukta devirdikleri iktidar, ilk seçimde yeniden iktidarın eşiğindeydi. Seçimlerden 6 gün sonra, İstanbul, Yıldız'daki Harp Akademileri'nde askerler olağanüstü toplantıda bir araya geldi.
10 general ve 28 albayın bulunduğu toplantıda karar verildi.
Meclis açılmayacaktı. Seçimler iptal edilecek, siyasi faaliyetlerin sürdürülmesine izin verilmeyecekti.
Toplantıya katılan tüm askerler '21 Ekim Protokolü'nün altına imza attılar.
Devlet Başkanı Cemal Gürsel'e ve Genelkurmay Başkanı Cevdet Sunay'a açıkça tavrını bildiren İnönü.
'Seçim sonuçları iptal edilirse açıktan tavır alırım' dedi.
Garp Cephesi Kumandanı, tüm itibarını ve tarihi kişiliğini masanın üstüne koydu. Demokrasiyi ayakta tuttu, bunun sonucunda İnönü'nün başbakanlığında CHP- AP koalisyonu kuruldu. Bu aynı zamanda Cumhuriyet tarihinin de ilk koalisyonuydu.
CHP-AP koalisyonu, sivillerin, müesses nizam karşısında birlikte olarak demokrasiyi kurtarması açısından tarihi bir eşikti. Eğer askerler, 1961 seçim sonuçlarını kabul etmeselerdi, Türkiye çok uzun yıllar askeri rejimlerle yönetilebilirdi.
Yazımızın başında değindiğimiz Ragıp Gümüşpala ise bu koalisyonda görev almadı. Ancak askerler tarafından pasifize edilmesinin intikamını AP'yi kurup büyüterek fena şekilde almış oldu. Gümüşpala 1964 yılında vefat etti. AP liderliğine ise Süleyman Demirel seçildi.
Bu sürecin sonunda siyasette isimlerini duyuran Ecevit ve Demirel ise uzun yıllar Türkiye'de kitleleri peşlerinden sürüklediler.